Zagadnienie pluralizmu w filozofii nauki — stanowisko Zygmunta Hajduka

• Authors: POZNAŃSKI Jacek

Title variants

EN

Pluralism in the Philosophy of Science: Zygmunt Hajduk’s Approach

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu jest zagadnienie wielości teoretycznych ujęć w nauce (w refleksji przed­miotowej, jak i metaprzedmiotowej) oraz mnogość perspektyw w ramach filozofii nauki. Za­gad­nienie pluralizmu omówiono w odniesieniu do stanowiska lubelskiego filozofa nauki, ks. prof. Zyg­munta Hajduka. Twierdzi się, że swoiste pluralistyczne podejście do nauki oraz proble­mów z za­kresu filozofii nauki zajmowało istotne miejsce w jego filozoficznej refleksji. Celem artykułu jest próba scharakteryzowania i interpretacji jego podejścia. Cel ten realizowany jest w kilku etapach. Zarysowano historyczne tło omawianej problematyki. W oparciu o literaturę przedmiotu zostały wyróżnione rodzaje pluralizmów, a następnie przedstawiono własną propozycję ich odróż­nia­nia (w nawiązaniu do prac ks. Hajduka). Jest to model trzech płaszczyzn analizy nauki: przed­miotowej, metodologicznej oraz metametodologicznej. Na każdej z tych płaszczyzn można stwier­dzić pluralizm ujęć. Model ten zastosowano do studium stanowiska ks. Hajduka w kwestii plu­raliz­mu w nauce i metanauce. Nawiązując do filozofii nauki Paula Feyerabenda, zaproponowano inter­pretację filozoficznego dorobku ks. Hajduka i określono jego stanowisko mianem „dobry empirysta”.

EN

This article studies an issue of multiplicity of theoretical approaches in science as well as multitude of perspectives in philosophy of science. The issue of pluralism has been considered in relation to the position of Lublin’s philosopher of science, Zygmunt Hajduk. It is argued that a pluralistic approach to science and philosophy of science has been quite prominent in his reflec­tion since the beginning of his career. The aim of the article is an attempt to characterize and interpret Hajduk’s position on pluralism. This aim has been carried out in several stages. Firstly, the historical background of the problem field has been sketched. Then a number of kinds of pluralism has been distinguished and own proposal of typology has been put forward (in refe­rence to Hajduk’s works). This proposal presents a model of three levels of analysis of science: level of scientific theories, methodological and meta-methodological level. On every of these levels pluralism plays an important role. Thirdly, this model has been applied to the analysis of Hajduk’s position in regard to pluralism in science and metascience. Lastly, referring to the work and ideas of Paul Feyerabend, an interpretation of Hajduk’s position has been presented and designated as “good empiricist.”

Keywords

PL

pluralizm w nauce; pluralizm w filozofii nauki; poziomy refleksji metanaukowej; Paul Feyerabend; Zygmunt Hajduk

EN

pluralism in science; pluralism in philosophy of science; levels of metascientific reflection; Paul Feyerabend; Zygmunt Hajduk

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Filozoficzne
• Year: 2018
• Volume: 66
• Issue: 2
• Pages: 47-63

Dates

published

2018-06

Contributors

author

POZNAŃSKI Jacek

References

• Asif, Muhammad. 2013. „Methodological Pluralism with Reference to Recent Literature”. Inter­national Journal of Academic Research and Reflection 1, No. 2: 24–37.
• http://www.idpublications.org/wp-content/uploads/2013/09/METHODOLOGICAL-PLURALISM-WITH-REFERENCE-TO-RECENT-LITERATURE.pdf (20.07.2017.).
• Bronk, Andrzej. 1993. „Filozofia nauki i nauka w ujęciu Stanisława Kamińskiego”. Studia Philo­sophiae Christianae 29, nr 1: 156-163.
• Bunge, Mario. 2003. Emergence and Convergence: Qualitative Novelty and the Unity of Know­ledge. Toronto: University of Toronto Press.
• Danneberg, Lutz. 1989. Methodologien, Struktur, Aufbau und Evaluation. Berlin: Verlag Dun­cker & Humblot.
• Farrell, Robert P. 2003. Feyerabend and Scientific Values. Tightrope-Walking Rationality. Dord­recht: Kluwer Academic Publishers.
• Feyerabend, Paul K. 1979. „Jak być dobrym empirystą? Wezwanie do tolerancji w kwe­stiach epistemologicznych”. W: tenże. Jak być dobrym empirystą. Przekład i wstęp Kry­styna Zamiara, 23–61. Warszawa: PWN.
• Grobler, Adam. 2006. Metodologia nauk. Kraków: Wydawnictwo Aureus, Wydawnictwo ZNAK.
• Hajduk, Zygmunt. 1995. Temporalność nauki. Kontrowersyjne zagadnienia dynamiki nauki. Lu­blin: Redakcja Wydawnictw KUL.
• Hajduk, Zygmunt. 2002. „Geneza teorii naukowych: uaktualniona forma kontrowersji o plu­ralizm metodologii”. Roczniki Filozoficzne 50, z. 3: 83-98.
• Hajduk, Zygmunt. 2006a. „Między filozofią przyrody a filozofią nauki. Zarys auto­bio­gra­mu: stu­dia, badania, dydaktyka, praca organizacyjna w Katolickim Uniwersytecie Lu­belskim Jana Pawła II”. Roczniki Filozoficzne 54, nr 2: 7–15.
• Hajduk, Zygmunt. 2006b. „Bibliografia prac prof. dr hab. Zygmunta Hajduka”. Roczniki Filo­zoficzne 54, nr 2: 17–30.
• Hajduk, Zygmunt. 2008. Nauka a wartości. Aksjologia nauki — aksjologia epistemiczna. Lu­blin: TN KUL.
• Hajduk, Zygmunt. 2011. Zarys filozofii nauki formalnych. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Hajduk, Zygmunt. 2012. Filozofia nauk przyrodniczych. Uaktualniony wybór elementarnych kwe­­­stii. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Hajduk, Zygmunt. 2016. Struktury metodologiczne w nauce. Słowa klucze filozofii nauki. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Kamiński, Stanisław. 1972. „O podstawach unifikacji nauk”. W: Eugeniusz Geblewicz, red. Pro­blemy epistemologii pragma­tycznej, 116–119. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossoliń­skich — Wydawnictwo PAN.
• Kamiński, Stanisław. 1981. „O naturze filozofii” (1981). KUL, Wydział Filozofii. Dostęp 22.07.2017. o-naturze-filozofii,art_28984.html.
• Kamiński, Stanisław. 1986. „O metodzie filozofii klasycznej”. Roczniki Filozoficzne 34, z. 1: 5–20.
• Kawalec, Paweł. 2013. „Założenia umiarkowanie pluralistycznej metodologii”. Zagad­nie­nia Nau­ko­znawstwa 49, nr 4: 277–304.
• Kellert, Stephen H., Helen E. Longino i C. Kenneth Waters. 2006. „Introduction: The Plura­list Stance”. W: Stephen H. Kellert, Helen E. Longino i C. Kenneth Waters, red. Scientific Pluralism. Waters, vii-xxix. Minneapolis London: University of Minne­sota Press.
• Meyer, Willi. 1991. Rec. Methodologien, Struktur, Aufbau und Evaluation Lutza Danne­berga. Jour­nal of Institutional and Theoretical Economics / Zeitschrift für die gesamte Staats­wissenschaft 147, No. 4: 740–746.
• „Poli­tyka redakcyjna”. Filozoficzne Aspekty Genezy (FAG). Dostęp 3.07.2017. http://www.nauka-a-religia. uz.zgora.pl/index.php/pl/czasopismo/polityka-redakcyjna
• Popper, Karl R. 1977. Logika odkrycia naukowego. Przeł. Urszula Niklas. Warszawa: PWN.
• Poznański, Jacek. 2016. „Niedyscyplinarne strategie badawcze”. W: Monika Szymczyk i Ro­bert Grzywacz, red. W tro­sce o człowieka. Para­dygmaty stare i nowe, 17-28. Kraków: Aka­demia Ignatianum w Krakowie, Wydaw­nictwo WAM.
• Stępień, Antoni B. 1992. „Rola księdza profesora Stanisława Kamińskiego (1919-1986) w roz­­woju środowiska filozoficznego KUL”. W: Zofia J. Zdybicka, red. Zadania filo­zofii we współ­czesnej kulturze, 81–89. Lublin. Redakcja Wydawnictw KUL.
• Strawiński, Witold. 1997. Jedność nauki, redukcja, emergencja. Z metodologicznych i onto­­logicznych problemów integracji wiedzy. Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Suppes, Patrick. 1993a. „The Plurality of Science” (1978). W: tenże. Mo­dels and methods in the philo­sophy of science. Selected essays, red. Jaak­ko Hintikka, 41–54. Dord­recht: Springer Science + Business Media.
• Suppes, Patrick. 1993b. „The role of formal methods in the philosophy of science” (1979). W: tenże. Mo­dels and methods in the philo­sophy of science. Selected essays, red. Jaak­ko Hin­tikka, 3–14. Dordrecht: Springer Science + Business Media.

Identifiers

DOI

10.18290/rf.2018.66.2-3