Parodie, pastisze i recykling w prozie Stanisława Lema

• Authors: Agnieszka Gajewska

Title variants

EN

Parody, pastiche and recycling in Stanislaw Lem’s prose

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy pierwszego opublikowanego zbioru opowiadań Stanisława Lema, zatytułowanego Sezam z 1954 roku. Szczegółowa interpretacja cyklu skupia się na przedstawieniu strategii pisarskich stosowanych przez Lema, które umożliwiły sparodiowanie prozy produkcyjnej i antyimperialistycznej jeszcze w czasach stalinowskich. Autorka artykułu wskazała przy tym na politycznie wywrotowe znaczenie Sezamu, umieszczając zbiór wśród utworów zapowiadających odwilż. Ponadto w interpretacji opisane zostały środki stylistyczne (m.in. hiperbola) umożliwiające podjęcie gry z cenzurą, która nie dostrzegła w tym pierwszym zbiorze opowiadań ironicznego dystansu. Artykuł dowodzi, że krytyka imperialnej polityki USA w krótkich opowiadaniach Lema stała się jednocześnie krytyką zimnowojennej polityki ZSRR.

EN

The article analyzes ways in which Stanislaw Lem’s short stories collected in Sezam i inne opowiadania [Sesame and Other Stories] (first published in 1954) are a parody and satire on the imperialistic policies of both the USA and the Soviet Union. Parody and satire are discussed against a comparative background of specific examples of contemporary Polish and foreign literary works and with reference to the findings of Polish and international literary studies. As a result, the author postulates in the article that new politically subversive meanings of the stories unravel. Another issue considered in the analysis is Lem’s dexterous play with censorship by means of irony and parody (especially by hyperbolizing) thanks to which Polish censorship completely failed to decipher this double-dealing. The author comes to the conclusion that the criticism of imperial politics of the US in Lem’s short stories in question turns out to be a critique of the cold war politics of the Soviet Union as well.

Keywords

PL

Stanisław Lem; Sezam i inne opowiadania; proza produkcyjna; proza antyimperialistyczna; socrealizm; odwilż; parodia

EN

Stanisław Lem; Sezam i inne opowiadania; production prose; antiimperialistic prose; socrealism; thaw; parody

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Zagadnienia Rodzajów Literackich
• Year: 2014
• Volume: 57/114 z. 2
• Pages: 65-75

Dates

published

2014

Contributors

author

Agnieszka Gajewska

• Zakład Literatury XX wieku, Teorii Literatury i Sztuki Przekładu Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Barbrook Richard (2009), Przyszłości wyobrażone. Od myślącej maszyny do globalnej wioski, przeł. J. Dzierzganowski, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa.
• Brenner Alfred E. (1996), The Computing Revolution and the Physics Community, „Physics Today”, Vol. 49, issue 10.
• Brzóstowicz-Klajn Monika, Tomasik Wojciech (2004), Planu sześcioletniego temat [w:] Słownik realizmu socjalistycznego, red. Z. Łapiński, W. Tomasik, Universitas, Kraków.
• Budrowska Kamila (2008), „Wywiad i atomy”. O niepublikowanym zbiorze opowiadań Stanisława Lema, „Pamiętnik Literacki”, nr 2.
• Budrowska Kamila (2009), Literatura i pisarze wobec cenzury PRL 1948−1958, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
• Dajnowski Maciej (2005), Groteska w twórczości Stanisława Lema, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
• Endicott Stephen, Hagerman Edward (1998), The United States and Biological Warfare: Secrets from the Early Cold War and Korea, Indiana UP, Bloomington.
• Fik Marta (1996), Kultura polska 1944−1956 [w:] Polacy wobec przemocy 1944−1956, red. B. Otwinowska, J. Żaryn, Editions Spotkania, Warszawa.
• Gerovitch Slava (2001), „Russian Scandals”: Soviet Readings of American Cybernetics in the Early Years of the Cold War, „The Russian Review” 60 (October).
• Hunt Linda (1985), U.S. cover-up of Nazi scientists, „Bulletin of the Atomic Scientists”, Vol. 41, issue 4.
• Lem Stanisław (1947), Etiologia nowotworów, Lekarski Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa.
• Lem Stanisław (1954), Sezam, wyd. I, Iskry, Warszawa.
• Lem Stanisław [b.r], Korzenie — drrama wieloaktowe [online] http://solaris.lem.pl/home/aktualia/353-korzenie-drrama-wieloaktowe.
• Lorence James J. (1999), The Suppression of Salt of the Earth: How Hollywood, Big Labor, and Politicians Blacklisted a Movie in the American Cold War, University of New Mexico Press.
• Jarzębski Jerzy (2008), Spór między Münchhausenem a Guliwerem [w:] Lem Stanisław, Dzienniki gwiazdowe, Dzieła, t. I, Biblioteka Gazety Wyborczej, Warszawa.
• Madigan Kevin J. (2011), How The Catholic Church Sheltered Nazi War Criminals, „Commentary”, Vol. 132, issue 5.
• Orliński Wojciech (2007), Co to są sepulki? Wszystko o Lemie, Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Smulski Jerzy (1995), Pękanie lodów. Krótkie formy narracyjne w literaturze polskiej lat 1954−1955, Wydawnictwo UMK, Toruń.
• Smulski Jerzy (2002), Od Szczecina do… Października. Studia o literaturze polskiej lat pięćdziesiątych, Wydawnictwo UMK, Toruń.
• Thomas Dominic (2006), Intertextuality, Plagiarism, and Recycling in Ousmane Sembene’s „Le docker noir” („Black Docker”), „Research in African Literatures”, Vol. 37, No. 1 (Spring 2006).
• Weingartner James J. (1979), Crossroads of Death: The Story of the Malmedy Massacre and Trial, University of California Press, Oakland.