Dysleksja – zaburzenie uczenia czy moda edukacyjna? Osoby z zaburzeniem czytania i pisania w świtle regulacji ogólnoświatowych, aktów prawnych obowiązujących w Polsce i w Wielkiej Brytanii oraz w percepcji społecznej

• Authors: Monika Chodyna-Santus

Title variants

EN

Dyslexia – a learning disability or an educational trend? People with reading and writing disorders in the light of worldwide regulations and the legislative acts applied in Poland and Great Britain as well as in the social perception

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Dysleksja – termin pojawiający się w rozmaitych aspektach, dla jednych zaburzenie czytania i pisania, dla innych konstrukt społeczny, w pewnych kręgach traktowana jako forma niepełnosprawności, w innych jako wymówka, bywa chorobą i zaburzeniem enigmą. Pojęcie powszechnie używane w szkołach, w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, raportach oświatowych, aktach prawnych, dyskursie medialnym czy potocznym. Wśród licznie pojawiających się wątpliwości dotyczących zaburzenia wydaje się, że prawa przysługujące osobom z dysleksją wywołują wiele kontrowersji i emocji. Autorka artykułu wskazując na uregulowania ogólnoświatowe, ze szczególnym uwzględnieniem aktów prawnych obowiązujących w Polsce i Wielkiej Brytanii, przedstawia sytuację osób z dysleksją w środowisku szkolnym oraz w miejscu pracy. Zauważa również, że regulacje prawne stanowią zarówno podstawę należnych im uprawnień, jak i bywają powodem sporów w kontekście ich adekwatności i niezbędności. Artykuł stanowi swojego rodzaju wgląd w aspekt uregulowań prawnych dotyczących zaburzenia z uwzględnieniem społecznych napięć czy wątpliwości ich dotyczących.

EN

Dyslexia – a term appearing in various aspects, for some – a disorder of reading and writing, for others – a social construct, in some areas regarded as a disability, in others as an excuse, perceived as a disease or a mystery disorder. The term used in scientific fields, educational units, in the educational reports and acts, as well as in the media and common discourse. Among arising doubts concerning the disorder, the rights of people with dyslexia bring on the controversy and emotions. The article points to the worldwide regulations, with emphasis on legislative acts applied in Poland and the UK, shows the situation of people with dyslexia in schools and the workplace. It also shows that the regulations constitute both the basis of due rights as well as cause disputes in the context of their appropriateness and necessity. The article is an insight into the aspects of legal regulations concerning the disorders and the social tensions or doubts concerning them.

Keywords

PL

dysleksja; prawa i regulacje; akty prawne

EN

dyslexia; rights and regulations; legislative acts; social perception

• Publisher: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Wydawnictwo APS
• Journal: Człowiek - Niepełnosprawność - Społeczeństwo
• Year: 2018
• Issue: 1(39)
• Pages: 79-94

Contributors

author

Monika Chodyna-Santus

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, ul. Jana Karola Chodkiewicza 30, 85-064 Bydgoszcz; tel. [phone]

References

• Bogdanowicz, K.M. (2011). Dysleksja a nauczanie języków obcych. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
• Bogdanowicz, M. (2003). Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu – dysleksja rozwojowa. W: T. Gałkowski, G. Jastrzębowska (red.), Logopedia – pytania i odpowiedzi. T. 2. (s. 491–535). Opole: Wydawnictwo UO.
• Bogdanowicz, M. (2004). Prawa uczniów z dysleksją rozwojową w Europie na podstawie Kwestionariusza Europejskiego Towarzystwa Dysleksji. W: Prawa uczniów z dysleksją w Europie. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
• Bogdanowicz, M., Sayles, H.A. (red.). (2004). Prawa uczniów z dysleksją w Europie. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
• Chodyna-Santus, M. (2014). Dysleksja w mediach. Przegląd Pedagogiczny, 2, 249–266.
• Diagnostic and Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems – DSM V. (2013). Arlington: American Psychiatric Association.
• Fawcett, A. (2008). Dysleksja oraz umiejętność czytania i pisania. Podstawowe zagadnienia. W: G. Reid, J. Wearmouth (red.), Dysleksja. Teoria i praktyka (s. 25–50). Gdańsk: GWP.
• Frith, U. (2008). Rozwiązywanie paradoksów dysleksji. W: G. Reid, J. Wearmouth (red.), Dysleksja. Teoria i praktyka (s. 71–101). Gdańsk: GWP.
• Ghidoni, E. (2013). Leggi e norme per la dislessia in Europa Un’indagine in 13 Paesi e sintesidellasituazione. Dislessia, 10(3), s. 333–351.
• Groenwald, M. (2008). Egzaminy szkolne jako gra. W: D. Klus-Stańska (red.), Dokąd zmierza polska szkoła (s. 251–273). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Krasowicz-Kupis, G. (2013). Psychologia dysleksji. Warszawa: WN PWN.
• Łockiewicz, M., Bogdanowicz, K.M. (2013). Dysleksja u osób dorosłych. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia. Pobrane z http:// www.pfon.org/images/dodatki/20140723_icf.pdf (dostęp: 22.12.2016).
• Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja 10. ICD- 10. (2008). Kraków: Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne Vesalius.
• Ogonowski, B. (2011). Jak (nie)fabrykować dyslektyków? W: M.B. Pecyna (red.), Dysleksja rozwojowa fakt i tajemnica diagnostyce psychologiczno-pedagogicznej (s. 256–267). Opole: Wydawnictwa WSZiA w Opolu.
• Sayles, H.A. (2004). Dysleksja i niepełnosprawność w Europie. W: M. Bogdanowicz, H.A. Sayles (red.), Prawa uczniów z dysleksją w Europie (s. 55–67). Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
• Tarkowski, Z., Jacewicz, M. (2008). Dysleksja a marketing. W: G. Krasowicz-Kupis, I. Pietras (red.), Zrozumieć, żeby pomóc (s. 242–250). Gdynia: Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON.
• Wiliński, M. (2010). Modele niepełnosprawności: indywidualny – funkcjonalny – społeczny. W: A.I. Brzezińska, R. Kaczan, K. Smoczyńska (red.), Diagnoza potrzeb i modele pomocy dla osób z ograniczeniami sprawności (s. 15–59). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Wilmowska-Pietruszyńska, A., Bilski, D. (2013). Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia. Niepełnosprawność – Zagadnienia, Problemy, Rozwiązania, 7, 5–20.
• British DyslexiaAssociation. http://www.bdadyslexia.org.uk/dyslexic/definitions (dostęp: 01.12.2016).
• Centralna Komisja Egzaminacyjna. (2002). http://www.bip.cke.edu.pl/bip_download.php?id=818 (dostęp: 02.01.2017).
• Centralna Komisja Egzaminacyjna. (2016). https://cke.gov.pl/images/_EGZAMIN_ GIMNAZJALNY/ Informacje_o_wynikach/2016/Sprawozdanie%20z%20egzaminu%20gimnazjalnego_ 2016 (dostęp: 02.01.2017).
• European Dyslexia Association. http://www.eda-info.eu/what-is-dyslexia (dostęp: 03.05.2016).
• Galarowicz, L. (2016). Ocalić polską szkołę. http://www.rp.pl/Publicystyka/307149869-Ocalic- -polska-szkole.html, 14.07 (dostęp: 29.05.2017).
• Instytut Badań Edukacyjnych. http://eduentuzjasci.pl/pracowniatestow (dostęp: 01.12.2017).
• Krzyszkowska, R. (2010). Taktyka na dyslektyka. http://www.opoka.org.pl/biblioteka/I/ID/ pk201039_dysleksja.html, 27.09 (dostęp: 21.12.2016).
• Ministerstwo Edukacji Narodowej. https://men.gov.pl/ministerstwo/informacje/podsumowanie- -ogolnopolskiej-debaty-o-edukacji.html (dostęp: 02.11.2016).
• Newsweek. (2013). Dysleksja – choroba metropolii? http://polska.newsweek.pl/dysleksja---choroba- metropolii-,103813,1,1.html, 25.04 (dostęp: 19.03.2016).
• Odincowa, O., Sklepik, K. (2011). Orzeczenie o dysleksji? Teraz dadzą na cały okres nauki!http:// www.gloswielkopolski.pl/artykul/440726,orzeczenie-o-dysleksji-teraz-dadza-na-caly-okresnauki, id,t.html, 19.08 (dostęp: 04.05.2016).
• Polskie Towarzystwo Dysleksji. https://www.ptd.edu.pl/cotojest.html (dostęp: 01.12.2016).
• Suchecka, J. (2013). Epidemia dysleksji w dużych miastach. http://wyborcza.pl/1,75400,2264931. html, 25.04 (dostęp: 24.10.2014).
• Weaver, M. (2016). Dyslexic employee wins discrimination case Starbucks. http://www.theguardian. com/society/2016/feb/09/dyslexic-employee-wins-discrimination-case-starbucks, 09.02 (dostęp: 28.05.2016).
• Children and Families Act (2014). (UK Public General Act 2014 c. 6). http://www.legislation.gov. uk/ukpga/2014/6/contents/enacted (dostęp: 04.11.2016).
• Disability Discrimination Act.(1995). (UK Public General Act 1995 c. 50). http://www.legislation. gov.uk/ukpga/1995/50/con-tents (dostęp: 04.11.2016).
• Education Act (1996). (UK Public General Act 1996 c.56).
• Equality Act (2010). (UK Public General Act 2010 c.15). http://www.legislation.gov.uk/ukpga/ 2010/15/ contents (dostęp: 04.11.2016).
• Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz.U. 1991 nr 120, poz. 526).
• Rozporządzenie Ministerstwa Edukacji Narodowej z dnia 15 stycznia 2001 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. 2001 nr 13, poz. 110).
• Rozporządzenie Ministerstwa Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. 2010 nr 228, poz. 1491).
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. 2013, poz. 532).
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. 2015, poz. 843).
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno- pedagogicznych (Dz.U. 2017, poz. 1743).
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. 2017, poz. 1591).
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. 2017, poz. 1651).
• Special Educational Needs and Disability Code of Practice: 0 to 25Years (DFE-00205-2013). https:// www.gov.uk/government/publications/send-code-of-practice-0-to-25 (dostęp: 04.11.2016).
• Special Educational Needs and Disability Act 2001. (UK Public General Act 2001 c.10). https:// www.legislation.gov.uk/ukpga/2001/10/contents (dostęp: 05.06.2018).
• UNESCO. (1994). Deklaracja z Salamanki oraz wytyczne dla działań w zakresie specjalnych potrzeb edukacyjnych przyjęte przez Światową Konferencję Dotyczącą Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych: Dostęp i jakość. Salamanka, 7–10 czerwca 1994 r. UNESCO 1994. http:// www.eurosprawni.org/ pl/prawo/314-deklaracja-z-salamanki-oraz-wytyczne-dla-dzialan-wzakresie- specjalnych-potrzeb-edukacyjnych (dostęp: 04.11.2016).
• Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz.U. 2015, poz. 2156 z późn. zm.).

Identifiers

DOI

10.5604/01.3001.0012.2394