„Niewieściuch głupi” czy Boży siłacz? O poetyckim obrazie Samsona w utworach Wacława Potockiego

• Authors: Szczepański Jacek

Title variants

EN

“Effeminate fool” or God’s strongman? About the poetic image of Samson in the works of Wacław Potocki

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The paper focuses on biblical references to Samson (chapters 13–16 in the Book of Judges) in the Wacław Potocki’s (1622–1686) works. The author discusses the religious and cultural background, that could have influenced the poet’s biblical erudition. Moreover, he presents some examples of cultural reception of this motif. The analysis of poems referring to Samson shows Potocki’s attitude to the Israelite’s hero. The poet questions his superhuman strength, criticizes thoughtlessness and excessive trust yet he finds some traits that he can identify with. The author of this article determines the frequency of use of particular episodes of Samson’s story. The breakdown reveals a diversity of subject matter in the analyzed poems and innovative approaches to some literary motifs.

Keywords

PL

Wacław Potocki; Biblia; Samson; poezja barokowa; koncept; egzegeza

EN

Wacław Potocki; the Bible; Samson; baroque poetry; concept; exegesis

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Meluzyna. Dawna Literatura i Kultura
• Year: 2020
• Volume: 2 (13)
• Pages: 5-23

Dates

published

2020-03-30

Contributors

author

Szczepański Jacek

• Uniwersytet Warszawski

References

• Potocki, W. (1696). Poczet herbów szlachty Korony Polskiey i Wielkiego Księstwa Litewskiego, gniazdo i perspektywa staroświeckiey cnoty […], tudziesz Starożytność domow […], krótko, zwięzłęm opisuje wierszem,przez Wacława […] Potockiego podczaszego krakowskiego. Kraków: M. A. Schedel.
• Potocki, W. (1915a). Moralia. Wyd. T. Grabowski, J. Łoś. T. 1. Kraków: Akademia Umiejętności.
• Potocki, W. (1915b). Moralia. Wyd. T. Grabowski, J. Łoś. T. 2. Kraków: Akademia Umiejętności.
• Potocki, W. (1915c). Moralia. Wyd. T. Grabowski, J. Łoś. T. 3. Kraków: Akademia Umiejętności.
• Potocki, W. (1987). Dzieła. Oprac. L. Kukulski. T. 1–3. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Potocki, W. (1987b). Nowy zaciąg pod chorągiew starą tryumfującego Jezusa, Syna Bożego […]. W: W. Potocki, Dzieła (s. 551–597). Oprac. L. Kukulski. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Potocki, W. (1987f). Fraszki. W: W. Potocki, Dzieła (s. 205–430). Oprac. L. Kukulski. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Potocki, W. (1987h). Poczet herbów. W: W. Potocki, Dzieła (s. 381–482). Oprac. L. Kukulski. T. 3. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Potocki, W. (1987m). Moralia. W: W. Potocki, Dzieła (s. 7–340). Oprac. L. Kukulski. T. 3. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Potocki, W. (1987n). Nagrobki. W: W. Potocki, Dzieła (s. 431–462). Oprac. L. Kukulski. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Potocki, W. (1987o). Ogród nie plewiony. W: W. Potocki, Dzieła (s. 7–658). Oprac. L. Kukulski. T. 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Potocki, W. (1987p). Periody. W: W. Potocki, Dzieła (s. 485–511). Oprac. L. Kukulski. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Potocki, W. (1987r). Pieśni różne. W: W. Potocki, Dzieła (s. 467–469). Oprac. L. Kukulski. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Potocki, W. (1992). Pieśń VI. Żywot ziemiański spokojny i szczęśliwy. W: W. Potocki, Wiersze wybrane (s. 76–81). Oprac. S. Grzeszczuk. Wrocław: Ossolineum.
• Sarbiewski, M.K. (1954). O poezji doskonałej, czyli Wergiliusz i Homer. Przeł. M. Plezia. Oprac. S. Skimina. Wrocław: Ossolineum.
• Wujek, J. (tłum.) (1923). Biblia, to jest księgi Starego i Nowego Testamentu. Warszawa: Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne.
• Assis, E. (2014). The Structure and Meaning of the Samson Narratives (Jud. 13–16). W: E. Eynikel, T. Nicklas (red.), Samson: Hero or Fool? The Many Faces of Samson. Themes in Biblical Narrative (s. 1–12). T. 17. Leiden, Boston: Brill.
• Baron, A., Pietras H. (2004). Wzywanie, cześć i relikwie świętych oraz święte obrazy. W: A. Baron, H. Pietras, Dokumenty Soborów Powszechnych. (1511–1870) Lateran V, Trydent, Watykan I (s. 780–785). T. 4. Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Bieńkowski, T. (1972). Antyk – Biblia – Literatura. W: J. Pelc (red.), Problemy literatury staropolskiej (s. 307–355). T. 1. Wrocław: Ossolineum.
• Borkowski, A. (2011). Imaginarium symboliczne Wacława Potockiego. Ogród nie plewiony. Siedlce: Stowarzyszenie Tutajteraz.
• Brückner, A. (1927). Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.
• Curtius, E.R. (2005). Literatura europejska i łacińskie średniowiecze. Tłum. i oprac. A. Borowski. Kraków: Universitas.
• Czechowicz, A. (2005). Zgniła chusta / biały arkusz. Potockiego misterium papieru i ciała (lektura Pieśni XXI). W: L. Ślęk, A. Karpiński (red.), Koncept w kulturze staropolskiej (s. 173–183). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
• Czechowicz, A. (2008). Różność w rzeczach. O wyobraźni pisarskiej Wacława Potockiego. Warszawa: Stowarzyszenie „Pro Cultura Litteraria”.
• Goliński, J.K. (1998a). Insza rzecz pobożność, insza nabożność. O poetyckich świadectwach religijności Wacława Potockiego. W: W. Walecki (red.), Potocki (1621–1696). Materiały z konferencji naukowej w 300-lecie śmierci poety (s. 39–52). Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
• Goliński, J.K. (1998b). „Via purgativa”. O religijności Wacława Potockiego i jej świadectwach poetyckich. Pamiętnik Literacki, 2 (89), 17–28.
• Hanusiewicz, M. (2001). Bóg w świecie z ciała i krwi. Słowo biblijne w „Pieśniach nabożnych” Wacława Potockiego. Roczniki Humanistyczne, 1 (49), 33–48.
• Hanusiewicz, M. (2009). Biblia w literaturze staropolskiej. Studia Nauk Teologicznych, 4, 223–246.
• Jędrzejczak, A. (2019). Zagadkowe relacje pomiędzy bohaterami sagi o Samsonie. Analiza wybranych elementów Sdz 13–16. Studia Gdańskie, 1 (44), 15–28.
• Kowalczyk, M. (2017). „Nowy zaciąg pod chorągiew starą tryumfującego Jezusa”. O wyznaniowym wymiarze eposu biblijnego Wacława Potockiego. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
• Krawiec-Złotkowska, K. (2014). Zbożni rycerze Wacława Potockiego i ich pierwowzory (wybrane przykłady), Tematy i Konteksty, 4 (9), 67–89.
• Kukulski, L. (1962). Prolegomena filologiczne do twórczości Wacława Potockiego. Wrocław: Ossolineum.
• Kukulski, L. (1966). Poeta biesiadny i moralista. W: W. Potocki, Wiersze (s. 5–15). Oprac. L. Kukulski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Kukulski, L. (1987a). Komentarz. W: W. Potocki, Dzieła (s. 644–682). Oprac. L. Kukulski. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Kukulski, L. (1987b). Komentarz. W: W. Potocki, Dzieła (s. 531–573). Oprac. L. Kukulski. T. 3. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Łukarska, B. (2018). Religijność sarmacka w przekazie piśmiennictwa polskiego XVII i XVIII wieku. Zarys monograficzny i antologia tekstów źródłowych. Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza.
• Malicki, J. (1980a). Słowa i rzeczy. Twórczość Wacława Potockiego wobec polskiej tradycji literackiej. Katowice: Uniwersytet Śląski.
• Malicki, J. (1980b). Wacława Potockiego „Rozbój duchowny”. W: T. Ulewicz (red.), Miscellanea staropolskie (s. 223–256). T. 5. Wrocław: Ossolineum.
• Otwinowska, B. (1987). Wstęp. W: W. Potocki, Dzieła (s. 5–26). Oprac. L. Kukulski. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Pokryszka, A. (2012). Samson. W: F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski (red.), Encyklopedia katolicka (s. 996–998). T. 17. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
• Ryczek, W. (2017). „Wdowa znamienita”. O Judycie Wacława Potockiego. Barok. Historia – Literatura – Sztuka, 1-2 (24), 189–209.
• Skwarczyńska, S. (1985). W orbicie literatury, teatru, kultury naukowej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
• Tync, S. (1959). Wyższa szkoła braci polskich w Rakowie. W: L. Chmaj (red.), Studia nad arianizmem (s. 331–389). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Uruski, S. (1915). Rodzina. Herbarz szlachty polskiej. T. 12. Warszawa: Gebethner i Wolff.

Identifiers

DOI

10.18318/me.2020.2-01