Porównanie myśli Herberta Marcusego z myślą Michela Foucaulta – czyli jak w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku outsiderzy zmienili społeczny porządek kultury zachodniej

• Authors: Lipowicz Markus

Title variants

EN

Herbert Marcuse vs Michel Foucault. On How Outsiders Changed the Western Culture in the 1960s and the 1970s

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest porównanie myśli Herberta Marcusego i Michela Foucaulta. Głównym przedmiotem uwagi Marcusego były wykluczone kręgi społeczne. Ich bunt przeciwko establishmentowi wstrząsnął normatywnymi fundamentami porządku społecznego w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku, co skończyło się rewolucją kulturową. Foucault, zainspirowany zmianami społecznymi, zajmował się efektami tej rewolucji na poziomie epistemologicznym i moralnym. Uznał, że akcje wykluczonych kręgów społecznych osłabiły porządek instytucjonalny, który dotychczas ograniczał rozwój alternatywnych form wiedzy i stylów życia w kulturze zachodniej. Z tego powodu współczesna kultura zachodnia jest miejscem nieustających konfliktów wartości i koncepcji prawdy, ale także miejscem wyjątkowej tolerancji oraz różnorodności stylów życiowych.

EN

The aim of the article is to compare the ideas of Herbert Marcuse and Michel Foucault. In his works Marcuse focused on the excluded social circles. Their revolt against the establishment shook up the normative foundations of the social order in the 1960s and the 1970s, which finally led to a cultural revolution. Inspired by these social changes, Foucault was interested in the effects of this revolution at the epistemological and moral level. He recognized that the actions of the excluded circles weakened the institutional order which hitherto tempered the development of the alternative forms of knowledge and lifestyle in the western culture. Hence the contemporary western culture is a place of relentless conflicts between different values and conceptions of truth, but also a place of unique tolerance and a variety of lifestyles.

Keywords

outsiderzy; rewolucja kulturowa; establishment; bunt wiedzy; moralność; porządek społeczny; praktyka społeczna

EN

outsiders; cultural revolution; establishment; the revolt of knowledge; morality; social order; social praxis

• Publisher: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Diametros
• Year: 2016
• Issue: 49
• Pages: 27-49

Dates

published

2016-09

Contributors

author

Lipowicz Markus

• Jesuit University Ignatianum

References

• Z. Bauman, Kultura w płynnej nowoczesności, Agora SA, Warszawa 2011.
• Z. Bauman, Sztuka życia, tłum. T. Kunz, Wydawnictwo literackie, Kraków 2009.
• Z. Bauman, Ponowoczesność jako źródło cierpień, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2000.
• M. Chutorański, Pojęcie i konteksty wychowania w pracach Michela Foucaulta, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław 2013.
• D. Eribon, Michel Foucault. Biografia, tłum. J. Levin, Wydawnictwo KR, Warszawa 2005.
• M. Foucault, Historia seksualności. I. Wola wiedzy, tłum. B. Banasiak, K. Matuszewski, [w:] M. Foucault, Historia seksualności, tłum. B. Banasiak, T. Komendant, K. Matuszewski, Czytelnik, Warszawa 1995.
• M. Foucault, Historia seksualności. II. Użytek z przyjemności, tłum. T. Komendant, [w:] M. Foucault, Historia seksualności, tłum. B. Banasiak, T. Komendant, K. Matuszewski, Czytelnik, Warszawa 1995.
• M. Foucault, À propos de la généalogie de l’éthique: un aperçu du travail en cours, [w:] H. Dreyfus, P. Rabinow, Michel Foucault: un parcours philosophique, Gallimard, Paris 1984.
• M. Foucault, Qu’est-ce que la critique? [critique et Aufklärung], „Bulletin de la Société française de Philosophie” (t. LXXXIV) 1990, s. 35–63.
• M. Foucault, Trzeba bronić społeczeństwa, tłum. M. Kowalska, Wydawnictwo KR, Warszawa 1998.
• I. Gilcher-Holtey, Kritische Theorie und Neue Linke, [w:] 1968. Vom Ereignis zum Mythos, I. Gilcher-Holtey (red.), Suhrkamp, Frankfurt am Main 2008.
• D. Howarth, Dyskurs, tłum. A. Gąsior-Niemiec, Oficyna Naukowa, Warszawa 2008.
• H. Jansohn, Herbert Marcuse: Philosophische Grundlagen seiner Gesellschaftskritik, Bouvier Verlag Herbert Grundmann Bonn 1974.
• W. Klimczyk, Metanarracja mobilizacji. Ponowoczesność jako bezruch?, „Diametros” (37) 2013, s. 51–68.
• M. Lipowicz, Krytyka nowoczesnych stosunków społecznych jako podstawa ponowoczesnej sztuki życia – egzystencjalny wymiar dzieła Michela Foucaulta, „Analiza i Egzystencja” (21) 2013, s. 43–67.
• W. Mannfeld, Fragen an Herbert Marcuse. Ein Interview zu seiner Biographie, [w:] Befreiung denken – Ein politischer Imperativ. Ein Materialienband zu einer politischen Arbeitstagung über Herbert Marcuse am 13. Und 14. Oktober 1989 in Frankfurt, 1989, „links“-Redaktion, „Tüte“-Redaktion, ASTA/Linke Liste Uni Frankfurt, Verlag 2000 GmbH, Offenbach Main.
• H. Marcuse, Człowiek jednowymiarowy. Badania nad ideologią rozwiniętego społeczeństwa przemysłowego, tłum. S. Konopacki [et al.], PWN, Warszawa 1991.
• H. Marcuse, Das Ende der Utopie, w: idem, Schriften, Band 8. Aufsätze und Vorlesungen 1948–1969, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1984.
• H. Marcuse, Eros i cywilizacja, tłum. H. Jankowska, A. Pawelski, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza SA, Warszawa 1998.
• H. Marcuse, Esej o wyzwoleniu, tłum. M. Palczewski, S. Konopacki, [w:] Marksizm XX wieku: Antologia tekstów, Cz. III, J. Dobieszewski, M.J. Siemek (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1990.
• H. Marcuse, Konterrevolution und Revolte, tłum. R. &. R., [w:] H. Marcuse, Schriften, Band 9.
• Konterrevolution und Revolte. Zeit-Messungen. Die Permanenz der Kunst, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1987.
• H. Marcuse, Repressive Toleranz, [w:] R.P. Wolff, B. Moore, H. Marcuse, Kritik der reinen Toleranz, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1968.
• H. Marcuse, Ziele, Formen und Aussichten der Studentenopposition, [w:] Argument. Studienheft 30, Berlin/West 1979.
• P. Mattick, Kritik an Herbert Marcuse. Der eindimensionale Mensch In der Klassengesellschaft, Europäische Verlagsanstalt, Frankfurt am Main 1969.
• A. Reckwitz, Kultur, [w:] Lexikon Soziologie und Sozialtheorie. Hundert Grundbegriffe, S. Farzin, S. Jordan (red.), Reclam, Stuttgart 2008.
• R. Roth, Rebellische Subjektivität: Herbert Marcuse und die neuen Protestbewegungen, Campus Verlag Frankfurt am Main/New York 1985.
• R. Ruffing, Michel Foucault, UTB, Paderborn 2008.
• G. Simmel, Schopenhauer und Nietzsche, [w:] G. Simmel, Gesamtausgabe Band 10, Suhrkamp, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1995.
• E. Sowa-Behtane, Młodzież ponowoczesna, WAM/Wydawnictwo Ignatianum, Kraków 2015.
• B.H.F. Taureck, Michel Foucault, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1997.
• P. Veyne, Foucault. Der Philosoph als Samurai, tłum. U. Blank-Sangmeister, Reclam, Stuttgart 2009.

Identifiers

DOI

10.13153/diam.49.2016.919