Życie za chińskim murem - kultywowanie tradycji katolickiej w polskiej kolonii w Harbinie na przełomie XIX i XX w.

• Authors: Giza Andrzej

Title variants

EN

Life beyond the great wall of China - maintainig catholic tradition in the polish colony of Harbin at the turn of XIX and XX century

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Na kontynencie europejskim XIX wiek to okres wojen, upadków wielkich imperiów oraz dziejowych zmian społeczno-ekonomicznych. Analogiczny czas w Państwie Środka wiąże się z postępującą kolonizacją cesarstwa, m.in. budową eksterytorialnej kolei Wschodniochińskiej, której centralny punkt stanowiło miasto Harbin, erygowane 16 maja 1898 r. przez polskiego inżyniera, Adama Szydłowskiego. Polska kolonia w Mandżurii przetrwała 50 lat przekraczając ok. 1920 r. 20.000 mieszkańców przybyłych do Chin z historycznych terytoriów Rzeczypospolitej. Była to społeczność zorganizowana, przedsiębiorcza, kultywująca narodowe tradycje. Jej wybitnych przedstawicieli nie należy wiązać wyłącznie z przemysłem kolejowym, gdyż działali tam m.in. twórca eksperymentalnej powieści historycznej Teodor Parnicki, ojciec polskiego górnictwa odkrywkowego prof. Juliusza Samujłło czy dr Janusz Korczak. Najważniejszym ośrodkiem życia Polaków w Mandżurii stał się kościół. Materialnym pomnikiem bytności owej społeczności jest most na rzece Sungari, obiekt zaprojektowany przez zarządcę kolei Wschodniochińskich, Stanisława Kierbedźa. Niemym signum temporis jej bytności stał się los polskiego cmentarza w Harbinie, zdewastowanego i zaoranego przez „Czerwoną Gwardię”, na którego terenie dziś rozciąga się park rozrywki, reklamowany atrakcjami diabelskiego młyna.

EN

In Europe, the XIX century was a period of wars, falls of great empires and history-making socio-economic transformations. In this time China was being progressively colonized. Exterritorial railways of Eastern China was built whose central point was the town of Harbin. The railways were officially erected on the 16th of May 1898 by a Polish engineer Adam Szydłowski. Polish colony in Manguria survived for 50 years. Around 1920 the number of residents who came from historical territory of Polish Republic exceeded 20 000. It was a well-organized, enterprising community which cared for national traditions. Its outstanding representatives did not solely belong to railway industry. The community had such members among its ranks as Teodor Parnicki – creator of experimental historical novel, prof. Juliusz Samujłło – founding father of Polish underground mines and Janusz Korczak PhD. Church became the most important center of Polish immigrants’ life. A material statue of the community’s presence in the region is a bridge on the Sungari river designed by Stanisław Kierbedź – an overseer of Eastern China railways. A silent signum temporis of the community’s life was the fate of Polish cemetery in Harbin devastated and scorched by Red Army. Today there is an entertainment spot in this place – advertised by a ferris wheel.

Keywords

PL

Mandżuria; Harbin; polska kolonia; życie religijne; Adam Szydłowski; Teodor Parnicki; Juliusz Samujłło; Janusz Korczak; Stanisław Kierbedź

EN

Manguria; Harbin; Polish colony; religious life; Adam Szydłowski; Teodor Parnicki; Juliusz Samujłło; Janusz Korczak; Stanisław Kierbedz

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2018
• Volume: 129
• Pages: 249-263

Contributors

author

Giza Andrzej

References

• Aleksandrowicz A., Mandżuria: jej przeszłość, teraźniejszość, kraj i ludzie, Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, Warszawa 1937.
• Banasiński E., Japonia-Mandżuria: studium polityczno-ekonomiczne, Wydawnictwo Instytutu Wschodniego: nakł. Księgarni Wydawniczej „Polska Zjednoczona”, Warszawa 1931.
• Borisow O., Związek Radziecki i mandżurska baza rewolucyjna 1945-1949: na 30-lecie rozgromienia militarnej Japonii, [tł. Ładyga T.], Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1979.
• Burski K., Głąbiński S., Rewolucja kulturalna w ChRL: wybór dokumentów i materia-łów (sierpień 1966-lipiec 1967), t. 1, [wstęp: Borteczko S.], Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 1969.
• Cabanowski M., Tajemnice Mandżurii: Polacy w Harbinie, Muzeum Niepodległości, Warszawa 1993.
• Doleżan W., Mandżuria: opis kraju i ludzi, Druk A. T. Jezierskiego, Warszawa 1904.
• Dziak W. J., Rowiński J., Polska-Chiny 1956: zbiór dokumentów, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2016.
• Fedorowicz A., Między Mandżurią a Ciechocinkiem, Forbes; za: https://www.forbes.pl/przywodztwo/miedzy-mandzuria-a-ciechocinkiem/me6ql7g [dostęp z dnia 22 kwietnia 2018 roku]
• Grochowski K., Polacy na Dalekim Wschodzie, „Harbin Daily News” Press, Harbin 1928.
• Kajdański E., Chiny: Leksykon, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 2011.
• Kajdański E., Długi cień wielkiego muru: jak Polacy odkrywali Chiny, Oficyna Naukowa, Warszawa 2005.
• Kajdański E., Dzienniki syberyjskich podróży Kazimierza Grochowskiego 1910-1914, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1894.
• Kajdański E., Korytarz: burzliwe dzieje Kolei Wschodniochińskiej 1898-1998, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 2000.
• Kajdański E., Polacy na Dalekim Wschodzie: inż. Kazimierz Grochowski, Czyngis-Chan i złoto barona Ungerna, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 2014.
• Kajdański E., Wspomnienia z Harbinu, [w:] Chiny w oczach Polaków – Księga jubileuszowa z okazji 60-lecia nawiązania stosunków dyplomatycznych między Polską a Chińską Republiką Ludową, red. J. Włodarski, K. Zeidler, M. Burdelski, Wydaw-nictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2010.
• Kajdański E., Wspomnienie z mojej Atlantydy, Wydawnictwo Literackie, Warszawa 2013.
• Kałuski M., Polacy w Chinach, Wydawnictwo PAX, Warszawa 2001.
• Kim Y. D., Kolonia polska w Mandżurii 1897-1949, Wydawnictwo Promocji Powiatu, Miasta i Gminy, PROMO, Kraków 2001.
• Kim Y.-D., Życie kulturalne Polaków w Mandżurii w latach 1897-1947, Postscriptum Polonistyczne, Katowice 2010.
• Kosiński A, Kosińska A., Wspomnienia o polskim gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Harbinie [w:] Chiny w oczach Polaków – Księga jubileuszowa z okazji 60-lecia nawiązania stosunków dyplomatycznych między Polską a Chińską Republiką Ludową, red. J. Włodarski, K. Zeidler, M. Burdelski, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2010.
• Krzesiński A., Problem misji katolickich na Dalekim Wschodzie: na podstawie własnych badań, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1939.
• Łossowski P., Dyplomacja polska 1918-1939, Fundacja Studiów Międzynarodowych, Warszawa 2001.
• Majdowski A., Kościół Katolicki w Cesarstwie rosyjskim: Syberia, Daleki Wschód, Azja Środkowa, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2001.
• Miłowski M., Polscy dominikanie na misjach w Chinach w latach 1937-1953, Studia i Źródła Dominikańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie, Kraków 2008.
• Neja J., Harbin jako przestrzeń życia i działalności Polonii Mandżurskiej [w:] Materiał z konferencji naukowej Polskie ślady na Dalekim Wschodzie. Polacy w Harbinie zorganizowanej w Szczecinie w dniach 23-24 października 2008 r., red. A. Furiera, Szczecin 2008.
• Nguyen D. H., Polscy misjonarze na Dalekim Wschodzie w XVII-XVIII wieku, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2006.
• Polit J., Chiny 1946-1949, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2010.
• Polit J., Gorzki triumf: wojna Chińsko-Japońska 1937-1945, Wydawnictwo Avalon, Kraków 2013.
• Polit J., Japońska polityka zagraniczna 1895-1945, Wydawnictwo ARCANA, Kraków 2015.
• Rodziński W., Chiny w ogniu: rewolucja w latach 1925-1927, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1983.
• Urbanowicz W., Ogień nad Chinami: wojenne wspomnienia dowódcy Dywizjonu 303, Wydawnictwo Znak, Kraków 2007.
• Woźniakowski K., Polonia Chińska w latach 1897-1949 i jej życie kulturalno-literackie, cz. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Kraków 1976.
• Woźniakowski K., Polonia Chińska w latach 1897-1949 i jej życie kulturalno-literackie, cz. 2, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Kraków 1976.