Kuna w kurniku i biologia nauczania, czyli o tym jak neurodydaktyka włącza się do sporu o szkołę

• Authors: Łaszczyca Piotr

Title variants

EN

Marten in the hen-house and biology of teaching. How neurodidactics participates to the discussion about school

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Czynnościowe obrazowanie mózgu umożliwiło wyjaśnienie mechanizmów rozwojowych warunkujących okres „buntu i naporu” charakterystyczny dla nastolatków. Odkrycia te rzucają nowe światło na problemy pedagogiczne i dydaktyczne, z którymi od wieków zmagają się twórcy nowatorskich systemów edukacyjnych. Cechy człowieka scharakteryzowane przez ewolucjonizm oraz prawo Yerskesa-Dodsona, zasadę pawiego ogona, zasadę trade-off, prawo 7±2 Millera, liczbę Dunbara i inne prawa, pozwalają lepiej zrozumieć istotę problemów w pracy z nastolatkami. Czynnikiem obciążającym pedagogizację jest zderzenie naturalnych mechanizmów popędowych z presją współczesnego skomercjalizowanego i zinformatyzowanego społeczeństwa wielkomiejskiego. Efekt tego zderzenia można porównać do sytuacji tytułowej kuny w kurniku. Zrozumienie opisanych mechanizmów jest warunkiem doskonalenia systemu oświaty.

Keywords

PL

neurodydaktyka; adolescencja; neurobiologia; rozwój mózgu; etologia; czynniki społeczne i kulturowe

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
• Journal: Przegląd Pedagogiczny
• Year: 2016
• Issue: 1
• Pages: 119-150

Contributors

author

Łaszczyca Piotr

• Uniwersytet Śląski

References

• Abbott A. (2011). City living marks the brain. Neuroscientists study social risk factor for mental illness. Nature, 474, 429.
• Akdeniz C., Tost H., Streit F., Haddad L., Wüst S., Schäfer A., Schneider M., Rietschel M., Kirsch P., Meyer-Lindenberg A. (2014). Neuroimaging evidence for a role of neural social stress processing in ethnic minority-associated environmentalrisk. JAMA Psychiatry, 71(6), 672-680.
• Allen J.P., Evans M.A., Amanda L. Hare A.L. (2010). Adolescent peer relationships and behavior problems predict young adults’ communication on social networking websites. Developmental Psychology, 46(1), 46-56.
• Ansari D. (2008). The brain goes to school: strengthening the education neuroscience connection. Education Canada, 48(4), 6-10.
• Bailes H.J., Lucas R.J. (2013). Human melanopsin forms a pigment maximally sensitive to blue light (λmax ≈ 479 nm) supporting activation of G(q/11) and G(i/o) signalling cascades. Procedings of Biological Sciences, 280(1759), 20122987. doi: 10.1098/rspb.2012.2987.
• Bartlett D.J., Biggs S.N., Armstrong S.M. (2013). Circadian rhythm disorders among adolescents: assessment and treatment options. Medical Journal of Australia, 199(8), S16-S20.
• Berman M.G., Hout M.C., Kardan O., Hunter M.C.R., Yourganov G., Henderson J.M., Hanayik T., Karimi H., Jonides J. (2014). The perception of naturalness correlates with low-level visual features of environmental scenes. (Public Library of Science) PLoS ONE, 9(12), e114572.
• Berman M.G., Jonides J., Kaplan S. (2008). The cognitive benefits of interacting with nature. Psychological Science, 19(12), 1207-1212.
• Bettencourt L.M.A, Lobo J., Helbing D., Kuhnert C., West G.B. (2007). Growth, innovation, scaling, and the pace of life in cities. Proceedings of National Academy of Science (PNAS) vol. 104, no. 17, 7303, doi:10.1073, pnas.0610172104.
• Calhoun J.B. (1962). Population density and social pathology. Scientific American 206 (3), 139-148. PMID 13875732.
• Calhoun J.B. (1973). Death squared: The explosive growth and demise of a mouse population. Proceedings of the Royal Society of Medicine, 66(1 Pt 2), 80-88.
• Castagna K. (2014). Facts or fictions about the teenage brain: Is it all gasoline, no brakes? (Public Library of Science) PLOS Blogs, Zaczerpnięte 20 września 2015. Strona internetowa http://blogs.plos.org/neuroanthropology/2014/05/16/facts-fictions-teenage-brain-gasoline-brakes/
• Dunbar R.I.M. (1992). Neocortex size as a constraint on group size in primates. Journal of Human Evolution, 22(6), 469-493.
• Dunbar R.I.M. (1998). The social brain hypothesis. Evolutionary Anthropology, 6(5), 178-190.
• Enochs L.G., Scharman L.C., Riggs I.M. (1995). The relationship of pupil control to preservice elementary science teacher self-efficacy and outcome expectancy. Science Education, 79(1), 63-75.
• Epstein R. (2007). The myth on the teens brain. Scientific American, IV/V.
• Forbes E.E., Dahl R.E. (2010). Pubertal Development and Behavior: Hormonal Activation of Social and Motivational Tendencies. Brain and Cognition 72(1), 66-72. doi:10.1016/j.bandc.2009.10.007.
• Giedd J.N. (2015). Zadziwiający mózg nastolatka. Świat Nauki, 7, 25-29.
• Gifford-Smith M.E., Brownell C.A. (2003). Childhood peer relationships: social acceptance, friendships, and peer networks. Journal of School Psychology, 41, 235-284.
• Gogtay N., Giedd J.N., Lusk L., Hayashi K.M., Greenstein C., Vaituzis A.A.C., Nugent T.F. III, Herman D.H., Clasen L.S., Toga A.W., Rapoport J.L., Thompson P.M. (2004). Dynamic mapping of human cortical development during childhood through early adulthood. Proceedings of National Academy of Science (PNAS) 101(21), 8174-8179.
• Hambrick D.Z., Oswald F.L., Altmann E.M., Meinz E.J., Gobet F., Campitelli G. (2014). Deliberate practice: Is that all it takes to become an expert? Intelligence, 45, 34-45.
• Hay D.F., Payne A., Chadwick A. (2004). Peer relations in childhood. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 45(1), 84-108.
• Heylighen F. (1993). The Red Queen Principle. Zaczerpnięte 15 sierpnia 2015. Strona internetowa http://pespmc1.vub.ac.be/redqueen.html
• Hubble K., Bowen K.L., Moore S.C., van Goozen S.H.M. (2015). Improving Negative Emotion Recognition in Young Offenders Reduces Subsequent Crime. (Public Library of Science) PLoS ONE, 10(6), e0132035.
• Ilegbusi M.I. (2013). An analysis of the role of rewards and punishment in motivating school learning. Computing, Information Systems & Development Informatics, 4(1), 35-38.
• Kneitel J.M. (2012). Are trade-offs among species’ ecological interactions scale dependent? A test using pitcher-plant inquiline species. (Public Library of Science) PLoS ONE, 7(7), e41809.
• Lederbogen F., Kirsch P., Haddad L., Streit F., Tost H., Schuch P., Wüst S., Pruessner J.C., Rietschel M., Deuschle M., Meyer-Lindenberg A. (2011). City living and urban upbringing affect neural social stress processing in humans. Nature, 474(7352), 498-501.
• Lin L. (2009). Breadth-biased versus focused cognitive control in media multitasking behaviors. Proceedings of National Academy of Science (PNAS) 106/37, 15521-15522; doi: 10.1073 pnas.0908642106
• Miller G. (1956). The magical number seven, plus or minus two: some limits on our capacity for processing information. The Psychological Review, 63, 81-97.
• Ophir E., Nass C., Wagner A.D. (2009). Cognitive control in media multitaskers. Proceedings of National Academy of Science (PNAS) 106/37, 15587. doi: 10.1073
• Pogue D. (2015). Pokolenie ekranów dotykowych. Świat Nauki, 9, s. 17.
• Potts G.F. (2011). Impact of reward and punishment motivation on behavior monitoring as indexed by the error-related negativity. Intenternational Journal of Psychophysiology 81(3), 324-331.
• Ramsden E., Adams J. (2008). Escaping the laboratory: The rodent experiments of John B. Calhoun & their cultural influence. Journal of Social History, 42(3), 761-779.
• Ruby N.F., Brennan T.J., Xie X., Cao V., Franken P., Heller H.C., O’Hara B.F. (2002). Role of melanopsin in circadian responses to light. Science, 298(5601), 2211-2213.
• Sabitzer B., Antonitsch P.K. (2012). Of bytes and brain? Informatics education meets neurodidactics. INTED 2012 Proceedings, pp. 2003-2012.
• Sabitzer B. (2011). Neurodidactics — A new stimulus in ICT and computer science education. INTED 2011 Proceedings, pp. 5881-5889.
• Schmidt T.M., Alam N.M, Chen S., Kofuji P., Li W., Prusky G.T, Hattar S. (2014). A role for melanopsin in alpha retinal ganglion cells and contrast detection. Neuron, 82(4), 781-788.
• Steinberg L. (2009). Should the science of adolescent brain development inform public policy? American Psychologist, 64(8), 739-750.
• Steinberg L. (2015). Age of opportunity: lessons from the new science of adolescence. Journal of Youth Adolescence, 44, 1652-1655.
• Straugh B. (2003). The Primal Teen: What the new discoveries about Teenage brain tell us about our children. New York: Anchor Books.
• Sutherland S. (2013). Bright screens could delay bedtime. Using a tablet or computer in the late evening disrupts the body’s melatonin production. Scientific American, 23, 13.
• Számadó Sz. (2011). The cost of honesty and the fallacy of the handicap principle. Review. Animal Behaviour, 81(1), 3-10.
• Van Valen L. (1973). A new evolutionary law. Evolutionary Theory, 1, 1-30.
• Witte K.L., Grossman E.E. (1971). The effects of reward and punishment upon children’s attention, motivation, and discrimination learning. Child Development, 42(2), 537-542.
• Zahavi A. (1975). Mate selection – A selection for a handicap. Journal of Theoretical Biology, 53(1), 205-214.
• Zahavi A. (1977). The cost of honesty: Further remarks on the handicap principle. Journal of Theoretical Biology, 67(3), 603-605.
• CKE, Egzamin Maturalny, Informacje o wynikach z lat 2005-2015, Zaczerpnięte 13 listopada 2015. Strona internetowa: http://81.219.47.83/index.php/egzamin-maturalny-left/informacje-o-wynikach-z-lat-2005-2015/2-uncategorised/184-projekt-3-2#
• Federa (Raporty). (2014). Raport z Wakacyjnego Telefonu Zaufania Grupy Ponton 2014. Zaczerpnięte 17 sierpnia 2015. Strona internetowa: http://www.federa.org.pl/nasze-publikacje/raporty
• IBE Raport (2014). Cyfrowa rzeczywistość polskich gimnazjalistów. IBE. Zaczerpnięte 21 grudnia 2014. Strona internetowa: http://www.ibe.edu.pl/pl/media-prasa/aktualnosci-prasowe/424-cyfrowa-rzeczywistosc-polskich-gimnazjalistow
• Kluzowa K., Palus J., Wronicz J. (2011). Edukacja seksualna w Polsce na tle wybranych krajów Unii Europejskiej. Wychowawca, 6, 24-17. Zaczerpnięte 21 grudnia 2014. Strona internetowa: http://nieszkodzic.pl/pobr/Wychowawca_2011.pdf
• OECD Better Life Index 2014. Zaczerpnięte 21 sierpnia 2014. Strona internetowa: http://www.oecdbetterlifeindex.org/
• OECD Employment Outlook 2014. Zaczerpnięte 21 grudnia 2014. Strona internetowa: http://www.oecd.org/poland/EMO-POL-EN.pdf; oraz http://www.keepeek.com/Digital-Asset-Management/oecd/employment/oecd-employment-outlook-2014_empl_outlook-2014-en#page7
• PACE (2015). The effect of school starting age policy on crime. Zaczerpnięte 21 grudnia 2014. Strona internetowa: http://www.edpolicyinca.org/blog/effect-school-starting-age-policy-crime
• Ponton (Raport). (2010). Ciąże nieletnich. Zaczerpnięte 10 sierpnia 2015. Strona internetowa: http://ponton.natemat.pl/
• PISA 2012. Results in Focus: What 15-year-olds know and what they can do with what they know. Zaczerpnięte 15 sierpnia 2015. Strona internetowa: http://www.oecd.org/pisa/keyfindings/pisa-2012-results-overview.pdf
• The World Bank (2015). Primary school starting age (years). Zaczerpnięte 21 listopada 2015. Strona internetowa: http://data.worldbank.org/indicator/SE.PRM.AGES
• Baker R. (1999). Wojny plemników. Poznań: Wyd. Rebis.
• Bielecki T. (1974). Narodziny człowieka. W: F. Sawicka (red.), Człowiek wśród ludzi. Warszawa: WP.
• Dawkins R. (1996). Samolubny gen. Warszawa: Prószyński i S-ka.
• Dawkins R. (2007). Bóg urojony. Warszawa: Wyd. CiS.
• Dennett D.C. (2015). Dźwignie wyobraźni i inne narzędzia myślenia. Kraków: Copernicus Center Press.
• Droscher V. (1969). Instynkt czy doświadczenie. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Droscher V. (1987). Rodzinne gniazdo. Warszawa: PIW.
• Gladwell M. (2008). Outliers: The Story of Success. London: Little, Brown and Company.
• Hüther G., Hauser U. (2014). Wszystkie dzieci są zdolne. Jak marnujemy wrodzone talenty. Słupsk: Wyd. Dobra Literatura.
• Krzanowska H. i in. (2002). Zarys mechanizmów ewolucji. Warszawa: PWN.
• Lorenz K. (1986). Regres człowieczeństwa. Warszawa: PIW.
• Masson J.M., McCarthy S. (1999). Kiedy słonie płaczą. O życiu emocjonalnym zwierząt. Warszawa: KiW.
• Ridley M. (1999). Czerwona królowa. Poznań: Wyd. Rebis.
• Ridley M. (2000). O pochodzeniu cnoty. Poznań: Wyd. Rebis.
• Spitzer M. (2007). Jak uczy się mózg. Warszawa: WN PWN.
• Spitzer M. (2014). Cyfrowa demencja. Słupsk: Wyd. Dobra Literatura.
• Tinbergen N. (1976). Badania nad instynktem. Warszawa: PWN.
• Tinbergen N. (1991). O pożytkach etologii. W: J. Szacki, B. Szacka (red.), Człowiek, zwierzę społeczne. Warszawa: Czytelnik.
• Wilson E. (1988). O naturze człowieka. Warszawa: PWN.
• Wilson E. (2000). Socjobiologia. Poznań: Wyd. Zysk i S-ka.
• Wrangham R., Paterson D. (1999). Demoniczne samce. Małpy człekokształtne i źródła ludzkiej przemocy. Warszawa: PIW.
• Żylińska M. (2013). Neurodydaktyka. Nauczanie i uczenie się przyjazne mózgowi. Toruń: Wyd. Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Anonim (2015). Ile „neuro” i „dydaktyki” w neurodydaktyce? Zaczerpnięte 20 października 2015. Strona internetowa: http://neurobigos.pl/2015/03/27/ile-neuro-i-dydaktyki-w-neurodydaktyce/
• AACAP (2011). The teen brain: Behavior, problem solving, and decision making. Zaczerpnięte 20 października 2015. Strona internetowa: http://www.aacap.org/AACAP/Families_and_Youth/Facts_for_Families/Facts_for_families_Pages/The_Teen_Brain_Behavior_Problem_Solving_and_Decision_Making_95.aspx
• ABA (2004). Adolescence brain development and legal culpability – cruel and unusual punishment: The juvenile death penalty. Adolescence, brain development and legal culpability. Zaczerpnięte 15 października 2015. Strona internetowa: http://www.americanbar.org/content/dam/aba/publishing/criminal_justice_section_newsletter/crimjust_juvjus_Adolescence.authcheckdam.pdf
• Black S.E., Devereux P.J., Salvanes K.G. (2008). Too young to leave the nest: The effects of school starting age. Zaczerpnięte 20 sierpnia 2015. Strona internetowa: http://www.nber.org/papers/w13969.
• Drzewicki A., Stankiewicz M. (2015). Matura to bzdura. Zaczerpnięte 10 września 2015. Strona internetowa: http://vod.pl/matura-to-bzdura-serial
• Dueholm N. (2007). Skąd się wzięły szkoły? Zaczerpnięte 20 września 2015. Strona internetowa: http://www.prawica.net/arch/node/8520
• Evolution News & Views (2014). Comparing explanations for „trade-offs” in Darwinian Theory and ID. Zaczerpnięte 23 sierpnia 2015. Strona internetowa: http://www.evolutionnews.org/2014/01/comparing_expla081681.html
• Herr J. (2008). Ecology and Behaviour of Urban Stone Martens (Martes foina) in Luxembourg. Zaczerpnięte 22 sierpnia 2015. Strona internetowa http://www.carnivoreconservation.org/files/thesis/herr_2008_phd.pdf
• Karcz-Czajkowska A. (2014a). Marzena Żylińska, Neurodydaktyka. Nauczanie i uczenie się przyjazne mózgowi. Kwartalnik Pedagogiczny 4, 215.
• Karcz-Czajkowska A. (2014b). Neurodydaktyka to bzdura, a ja jestem tchórzem. Zaczerpnięte 15 sierpnia 2015. Strona internetowa: http://niemarudz.me/nauka
• Lubina A. (2014). Neurodydaktyka, więcej pytań niż gotowych recept. Zaczerpnięte 15 sierpnia 2015. Strona internetowa: http://www.edunews.pl/badania-i-debaty/dyskusje/2838-neurodydaktyka-wiecej-pytan-niz-gotowych-recept
• Mentor teacher/Apprenticeship model (2013). Zaczerpnięte 15 sierpnia 2015. Strona internetowa: https://en.wikibooks.org/wiki/Mentor_teacher/Apprenticeship_model
• Militaryzm i biurokracja, wiw.pl, (2015). Zaczerpnięte 17 sierpnia 2015. Strona internetowa: http://www.wiw.pl/historia/dziejepanstw/087-209.asp
• NIMH (2011). The Teen Brain: Still under construction. Zaczerpnięte 21 października 2015. Strona internetowa: http://www.nimh.nih.gov/health/publications/the-teen-brain-still-under-construction/teen-brain_141903.pdf
• Nixon R. (2011). 10 Facts every parent should know about their teen’s brain. Zaczerpnięte 20 sierpnia 2015. Strona internetowa: http://www.livescience.com/13850-10-facts-parent-teen-brain.html
• Opinia KN PAN (2015). Opinia o książce dr Marzeny Żylińskiej „Neurodydaktyka. Nauczanie i uczenie się przyjazne mózgowi”. Zaczerpnięte 17 sierpnia 2015. Strona internetowa: http://www.kneurobiologii.pan.pl/images/stories/List%20do%20Minister%20Edukacji%20z%20opinia%20o%20ksiazce%20Neuroedukacja.pdf
• Pawłowska M. (2013). Generacja Z. Młodzi, otwarci, wychowani w dobrobycie, żyjący w świecie wirtualnym, skazani na kryzys. Zaczerpnięte 17 sierpnia 2015. Strona internetowa: http://natemat.pl/55617,generacja-z-mlodziotwarci-wychowani-w-dobrobycie-zyjacy-w-swiecie-wirtualnym-skazani-na-kryzys
• Podgórski R. (2011). Alienacja jako zjawisko socjologiczne. Zaczerpnięte 20 sierpnia 2015. Strona internetowa: http://www.opoka.org.pl/biblioteka/F/FA/rp_antropolog3.html)
• Rebelya: Raport OECD (2014). W Polsce są fatalne warunki pracy. Zaczerpnięte 26 listopada 2014. Strona internetowa: rebelya.pl/post/7266/raport-oecd-w-polsce-sa-fatalne-warunki-pracy
• Ruder D.B. (2008). The Teen Brain. Harvard Magazine. Zaczerpnięte 20 września 2015. Strona internetowa: http://harvardmagazine.com/2008/09/the-teen-brain.html
• Skiba R., Peterson R. (1999). The dark side of zero tolerance: Can punishment lead to safe schools? Zaczerpnięte 22 września 2015. Strona internetowa: http://curry.virginia.edu/uploads/resourceLibrary/dark_zero_tolerance.pdf
• Spiks S. (2002). Work In Progress – Adolescent brains are a work in progress, Inside the teenage brain. Zaczerpnięte 20 sierpnia 2015. Strona internetowa: http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/teenbrain/work/adolescent.html
• Tokarska E. (2008). Relacje interpersonalne młodzieży w okresie dorastania. Zaczerpnięte 20 sierpnia 2015. Strona internetowa: http://www.publikacje.edu.pl/publikacje.php?nr=6282
• University of Cambridge Research – Discussion (2013). School starting age: The evidence. Univ. Cambridge 24 Sep 2013 Zaczerpnięte 16 lipca 2015. Strona internetowa: http://www.cam.ac.uk/research/discussion/school-startingage-the-evidence (http://www.cam.ac.uk/research/discussion/school-starting-age-the-evidence#sthash.GptzxVvR.dpuf)
• Whitebread D. (2014). Better education starts later. Too much too soon: David Whitebread on the evidence for a later school starting age. Zaczerpnięte 15 sierpnia 2015. Strona internetowa: https://cerp.aqa.org.uk/perspectives/better-education-starts-later)
• Wolfe P. (2015). The adolescent brain: A work in progress. Zaczerpnięte 22 września 2015. Strona internetowa: http://patwolfe.com/2011/09/the-adolescent-brain-a-work-in-progress/
• Zwart W. (2007). Predators and poultry. Zaczerpnięte 25 września 2015. Strona internetowa: http://www.avicultureeurope.nl/nummers/07E04A07.pdf)
• Żylińska M. (2014). The brain goes to school. Zaczerpnięte 17 sierpnia 2015. Strona internetowa: http://www.kopernik.org.pl/en/orientuj-sie-w-nauce/20140/mozg-idzie-do-szkoly
• Bagniewska J. (2015). Jedenaste – nie podpowiadaj. Gazeta Wyborcza, 20.06.2015.
• Bańkowska A. (2014). Pokazujemy, z czym nie poradzili sobie Polacy w teście PISA. ‘Mamy kłopot z wykorzystaniem komputera’. Gazeta Wyborcza, 19.04.2014.
• Bolanowski J. (2014). Drenaż mózgów. Polska traci najwięcej specjalistów w Europie. Portal WP.PL, 12.11.2014.
• Chabinka T. (2014). Sprzeciw „pokolenia 2000 zł brutto” to nie wymysł rozkapryszonej młodzieży. Gazeta Wyborcza, 12.11.2014.
• Cieśla J., Podgórska O. (2015). Seks bez sensu. Polityka, 33, 26-28.
• Głowacka K (2013). Grozi nam powszechna cyfrowa demencja – alarmuje niemiecki uczony. Z Manfredem Spitzerem rozmawia Karolina Głowacka. Gazeta Wyborcza, 30.11.2013.
• Hartman J. (2011). Etyka w polskich szkołach. Ignorancja w służbie obłudy. Polityka, 03.02.2011.
• Hartman J. (2014). Szmata zwana etyką. Polityka, 18.02.2014.
• Hartman J. (2015). Żyletki i stokrotki. Polityka, 37, 20-22.
• „Kinga walczy przed sądem o lepszy wynik egzaminu maturalnego”, Maciejasz D. i Szpunar O. (2015). Zaczerpnięte 19 sierpnia 2015. Strona internetowa: http://krakow.gazeta.pl/krakow/1,44425,18587018,kinga-walczyprzed-sadem-o-lepszy-wynik-egzaminu-maturalnego.html#ixzz3jCdq0bcY0
• Klesyk A. (2012). Prezes PZU: Szukamy tych, którzy myślą samodzielnie. Gazeta Wyborcza, 23.04.2012.
• Natablicy (2014). Badanie PISA 2014: Młodzież w Polsce nie radzi sobie z codziennymi problemami. natablicy.pl; 04.04.2014.
• Maciejewicz P. (2014). Dwudziesto- i trzydziestoparolatki na garnuszku rodziców. Gazeta Wyborcza, 08.02.2014.
• Maciejewicz P. (2014). Zagraniczna ziemia obiecana: w emigracji swych szans upatruje jedna piąta Polaków. Gazeta Wyborcza, 13.11.2014.
• Nasz Dziennik (2015). Wczesna edukacja szkodzi dzieciom? Nasz Dziennik, 12.06.2015.
• Newseria (2014). Ruszyła Małopolska Chmura Edukacji. Cyfrowe szkoły w Polsce to fakt. Newseria (Wprost), 18.09.2014.
• Onet (2015). Za: blog – Jerzy Vetulani: Sześciolatki niezdolne do rozpoczęcia nauki są niedorozwinięte. Zaczerpnięte: 21 sierpnia 2015, 11:40, Strona internetowa Onet Kraj Obserwuj.
• Pezda A. (2012). Prezes PZU oskarża polskie uczelnie: To fabryki bezrobotnych. Gazeta Wyborcza, 23.04.2012.
• Podgórska J. (2010). Nauczanie religii w szkole. Samotność katechety. Polityka, 15.12.2010.
• Podgórska J. (2012). Czego się uczy na lekcjach etyki? Przybory do myślenia. Polityka, 29.10.2012.
• Podgórska J. (2015). Przysposobienie do życia w celibacie. Polityka, 9, 25-26.
• Rotkiewicz M. (2015). Liczą i malują. Polityka, 18.08.2015.
• Suchecka J. (2013). Polscy uczniowie w światowej czołówce! Są wyniki badania PISA. Wyprzedziliśmy m.in. Niemcy, Anglię. Gazeta Wyborcza, 03.12.2013.
• Suchecka J. (2014). Polskie 15-latki w finansach lepsze m.in. od Amerykanów i Rosjan. Kreatywni w nowej odsłonie badania PISA. Gazeta Wyborcza, 09.07.2014.
• Suchecka J. (2014). Co piąty trzecioklasista ma problem z rachunkami, a tylko 13 proc. daje sobie radę z dostrzeganiem wszystkich zależności. Gazeta Wyborcza, 02.12.2014.
• Suchecka J. (2014). Polskie cyfrowe dzieci w czołówce. Gazeta Wyborcza, 21.11.2014.
• Szyłło A. (2014). Obudźmy szkołę. Nie wyłączajmy dzieciom mózgów. Gazeta Wyborcza, 29.10.2014.
• Wilk E., Krzemińska A. (2015). Klucz do szkoły. Raport. Polska przed wyborem. Polityka, 36(3025), 20-23.
• Wilk E. (2015). Nie myślę, a jestem. Współcześni półanalfabeci: wykształceni, ale ignoranci. Polityka, 13.10.2015.
• Woźnicki Ł. (2013). Polska wśród 25 krajów o największej „sile umysłu”. Wyprzedzamy m.in. Holandię i Szwajcarię. Gazeta Wyborcza, 24.10.2013.
• „Zabójstwo w Rakowiskach. Ruszył proces Zuzanny M. i Kamila N.”, GW 19.08.2015; Zaczerpnięto 19 sierpnia 2015. Strona internetowa: http://lublin.gazeta.pl/lublin/1,48724,18586035,zabojstwo-w-rakowiskach-ruszyl-procesnastolatkow.html#ixzz3jCbBnRsO.
• Zimbardo P.G. (2015). Dzisiaj nie wiadomo jak być ojcem. Rozmowa GW z Martyną Harland (SWPS). Gazeta Wyborcza, 13.06.2015.
• Żylińska M. (2014). Czy szkoła może czegoś nauczyć? Marzena Żylińska, Rozmowa z neurobiologiem Geraldem Hütherem. Polityka, 07.10.2014.