Sytuacja żeńskiej służby domowej w świetle poznańskiego czasopisma „Ruch Chrześcijańsko-Społeczny” (1902-1910)

• Authors: Krasińska Izabela

Title variants

EN

The Situation of Female Domestic Servants in the Light of Poznan Magazine “Christian and Social Movement” (1902-1910)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W 1891 r. papież Leon XIII ogłosił słynną encyklikę Rerum novarum, w której nakreślił podstawy katolickiej nauki społecznej. Na mocy tego dokumentu księża zaczęli angażować się w działalność społeczną wśród robotników. Jednym z nich był arcybiskup gnieźnieński i poznański ks. Florian Oksza-Stablewski, inicjator „Ruchu Chrześcijańsko-Społecznego” (1902-1910) – pierwszego na ziemiach polskich katolickiego pisma naukowego poświęconego sprawom społecznym i gospodarczym. W rozwój tego czasopisma zaangażowani byli jego redaktorzy ks. Kazimierz Zimmermann i ks. Stanisław Adamski oraz wydawca Drukarnia i Księgarnia św. Wojciecha w Poznaniu w osobie kierownika tej oficyny ks. Piotra Wawrzyniaka. Na łamach pisma szerzono wiedzę na temat kwestii społecznych i wspierano katolicki ruch robotniczy. Zachęcano czytelników do tworzenia katolickich robotniczych zrzeszeń zawodowych i wstępowania w szeregi ich członków, krytykowano szerzący się ruch socjalistyczny, głosząc jego antyreligijność, starano się odsunąć od wpływu na polskie życie gospodarcze Żydów. Twórcy pisma zainteresowali się też służba domową, a zwłaszcza żeńską jej częścią. Pisano na temat trudnej sytuacji materialnej, moralnej i zdrowotnej tej grupy zawodowej. Zachęcano służące, by zainteresowały się powstającymi z myślą o nich stowarzyszeniami katolickiej służby żeńskiej, gdzie miały zagwarantowaną pomoc duchową, materialną, lekarską czy prawną. Przy tego typu stowarzyszeniach istniały też szkoły dla służących, w których uczono je pisania, czytania, religii, rachunków, historii Polski oraz wszelkich prac wykonywanych przez nie (sprzątanie, pranie, prasowanie, szycie, gotowanie, opieka nad zwierzętami gospodarskimi i ptactwem domowym) i innych.

EN

In 1891 Pope Leo XIII published the famous Encyclical ‘Rerum Novarum’, which outlined the basis of Catholic social teaching. Following this document, priests began to engage in social action among working people. One such priest was the Archbishop of Gniezno and Poznan, Fr. Florian Oksza-Stablewski, the initiator of the “Christian and Social Movement” (19021910) – the first Polish scholarly journal devoted to social and economic issues. Involved in the development of this magazine were Fr. Kazimierz Zimmermann and Fr. Stanislaw Adamski, as well as the St. Wojciech printing and publishing house in Poznan in the person of its director, Fr. Peter Wawrzyniak. Writings on social issues were published in the magazine, and it supported the Catholic labor movement. Readers were encouraged to create Catholic workers’ unions and join their ranks. The spreading socialist movement was criticised and its anti-religiousness proclaimed. The magazine also strove against Jewish influence on Polish economic life. The creators of the periodical also took an interest in domestic service, especially involving women. The material, moral and health difficulties of this occupational group were discussed in the periodical. Female servants were encouraged to be interested in the Catholic women’s associations that were created for them, where they were guaranteed spiritual, material, medical and legal assistance. In this type of association, there were also schools for servants where they were taught reading and writing, religion, accounts, Polish history and all aspects of domestic work (cleaning, laundry, ironing, sewing, cooking, caring for farm animals and domestic birds) as well as work of other kinds.

Keywords

PL

służba domowa; Kościół i problemy społeczne; czasopisma polskie

EN

domestic service; church and social problems; Polish periodicals

• Publisher: Gdańskie Seminarium Duchowne, Kuria Metropolitalna Gdańska
• Journal: Studia Gdańskie
• Year: 2017
• Issue: 40
• Pages: 123-135

Contributors

author

Krasińska Izabela

• Wydział Humanistyczny Uniwersytet Jana Kochanowskiego Kielce

References

• Bender, R., Katolicka myśl i działalność społeczna w Polsce w XIX i XX wieku. (Stan badań), Lublin 1987.
• Chamot, M., Chrześcijański ruch robotniczy w zaborze pruskim w latach 1890-1914, „Czasy Nowożytne” 3 (1997), s. 49-61.
• Chamot, M., Polska myśl chrześcijańsko-społeczna w zaborze pruskim w latach 1890-1918, Toruń 1991.
• Dwuletnia działalność Stowarzyszenia Sług Katolickich św. Zyty w Krakowie, „Przyjaciel Sług” 5 (1901), s. 76-77.
• (G.), Brak sług domowych, „Ruch Chrześcijańsko-Społeczny” 4 (1906), s. 87-88.
• Gzella, G., Twórcy „Lecha. Gazety Gnieźnieńskiej” do 1914 roku, „Studia Medioznawcze” 57/2 (2014), s. 199-209.
• Horowicz, W., Regulamin dla sług w Galicji, „Ruch Chrześcijańsko-Społeczny” 12 (1907), s. 313-315.
• Horowicz, W., Regulamin dla sług w Galicji. (Dokończenie), „Ruch Chrześcijańsko-Społeczny” 13 (1907), s. 335-339.
• Jedna z przyjaciółek, Z lwowskiego Stowarzyszenia im. św. Zyty, „Przyjaciel Sług” 1 (1905), s. 8-10.
• Krasińska, I., Edukacja zdrowotna żeńskiej służby domowej na łamach „Przyjaciela Sług” (1897-1918) (w druku).
• Krasińska, I., Kształcenie żeńskiej służby domowej w świetle «Przyjaciela Sług» (1897-1918), „Human Studies. Series of Pedagogy = Людинознавчі студії. Серія: Педагогіка” 4/36 (2017), s. 146-155.
• (l.), Szkoła dla sług – analfabetek, „Ruch Chrześcijańsko-Społeczny” 2 (1906), s. 41.
• Łętocha, R., Myśl i działalność społeczna biskupa Stanisława Adamskiego, w: Orbis Christianus. Studia ofiarowane Profesorowi Janowi Drabinie, red. E. Przybył-Sadowska – D. Szymańska-Kuty, Kraków 2010, s. 157-167.
• Nitecki, P., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965-1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000.
• Opioła-Cegiełka, M., Polskie poradniki gospodarstwa domowego z drugiej połowy XIX i początku XX wieku o służących. Między wzorcem a realiami, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 62/4 (2014), s. 587-594.
• Piech, S., Katedra chrześcijańskiej nauki społecznej na Uniwersytecie Jagiellońskim, „Folia Historica Cracoviensia” 1 (1989), s. 57-84.
• Piech, S., W cieniu kościołów i synagog. Życie religijne międzywojennego Krakowa 1918-1939, Kraków 1999.
• Pietrzak, J., Nowicki Stanisław, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 23, Wrocław [i in.] 1978, s. 337-338.
• Polskie czasopisma religijno-społeczne w XIX wieku. Materiały do katalogu, red. B. Lesisz i in., Warszawa – Lublin 1988.
• Poniat, R., Służba domowa w miastach na ziemiach polskich od połowy XVIII do końca XIX wieku, Warszawa 2014.
• Romaniuk, Ł., Działalność wydawnicza, księgarska i introligatorska rodu Friedleinów w Krakowie oraz Warszawie w latach 1796-1956, Kraków 2014.
• Romaniuk, M.P., Ksiądz Kazimierz Niesiołowski (1872-1949), w: W trosce o trzeźwość Narodu. Sylwetki najwybitniejszych działaczy trzeźwościowych XIX i XX wieku oraz antologia ich pism, praca zbiorowa, t. 2, red. M.P. Romaniuka, Warszawa 1996, s. 245-263.
• Sikorska-Kowalska, M., W „nowoczesnej niewoli”. Służba domowa na przełomie XIX i XX w., „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku” 2 (2004), s. 20-34.
• Stawiak-Ososińska, M., Służba żeńska w pierwszej połowie XIX wieku w Królestwie Polskim (zarys problematyki), „Almanach Historyczny” 9 (2007), s. 87-103.
• Szareyko, H., Dwutygodnik „Ruch Chrześcijańsko-Społeczny” (Poznań 1902-1910), Cz. 1, „Rocznik Naukowo Dydaktyczny WSP w Krakowie. Prace Bibliotekoznawcze” 9/194 (1998), s. 127-142.
• Szczurowski, R., Socjaliści w polskiej publicystyce katolickiej lat 1878-1918, Kraków 2001. Śmigiel, K., Ks. Piotr Wawrzyniak. Człowiek kapłan, społecznik, Poznań 1985.
• Śp. prof. dr Adam Karwowski, „Dziennik XIV. Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich w Poznaniu” 14/4 (1933), s. 1-2.
• Taisner, R., Katolickie Towarzystwo Robotników Polskich w Poznaniu „Przy farze” w latach 18931904 pod patronatem ks. Antoniego Stychla, „Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski” 5 (2010), s. 99-136.
• Więcławski, W., Socjologia katolicka w Polsce. Powstanie, rozwój, dokonania (1860-1918), w: Pomiędzy etyką a polityką. 80 lat socjologii w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (1918-1998), red. E. Hałas, Lublin 1999, s. 45-98.
• Wrzosek, A., Chłapowski Franciszek, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 302-303.
• Wyczawski, H.E., Stablewski Oksza Florian, w: Słownik polskich teologów katolickich, t. 4, S – Ż, red. H. E. Wyczawski, Warszawa 1983, s. 166-167.
• X.D., Stowarzyszenie katolickiej służby żeńskiej w Poznaniu, „Ruch Chrześcijańsko-Społeczny” 23 (1907), s. 613-616.
• Z ruchu kobiecego. Stowarzyszenie służących w Warszawie, „Ruch Chrześcijańsko-Społeczny” 13 (1906), s. 307-308.
• Z ruchu kobiecego. Szkoła dla służących w Warszawie, „Ruch Chrześcijańsko-Społeczny” 12 (1906), s. 280-281.