Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2012 | 117 | 337-380

Article title

Szkoły parafialne kanoników regularnych laterańskich w Małopolsce w czasach staropolskich

Content

Title variants

EN
Parochial schools canons Regular of the Lateran in Małopolska (Little Poland) in times of old Poland

Languages of publication

PL EN

Abstracts

PL
EN
Canons Regular of the Lateran Congregation have been present in Poland since the turn of the 11th – 12th century. In times of Old Poland they had six provostries in Little Poland – at the parish of Corpus Christi Church in Kazimierz near Cracow, in Kłobuck with a sub-sidiary in Truskolasy, in Kraśnik, in Kurozwęki, in Sucha Beskidzka with a subsidiary in Krzeszów and in Wolbrom with a subsidiary in Dłużec. All those centers functioned to-gether with parishes, at which – in turn – schools existed. Some schools, as for example those in Cracow or Wolbrom, had been founded before the parish was taken over by the Canons Regular, others were organised under their management. The compilation of the obtained source data concerning those schools in times of Old Poland shows quite clearly that their history and activity was closely connected with the history of the country, the history of the Catholic Church and the history of the Order. Even at the beginning of the 17th century the schools resembled in their form the medieval school model. The reform of the Order and its institutions carried out by provost Marcin Kłoczyński (1612-1644) result-ed in introducing Tridentine decisions in schools, as well as some elements borrowed from the Jesuits and Piarists. Wars and the crisis of the half of the 17th century did not signifi-cantly influence the activity of canon schools in Little Poland. It is only in the 18th century that we can speak about unsatisfactory condition of the schools, which, however, can be explained not by the Order’s lack of care, but by wars and economic breakdown. The remaining records of monastic visitations quite often mention that the convent’s income was so small that sometimes it did not suffice for its daily maintenance. As a rule the ad-ministrative positions were held by clerks with university education. They usually had a permanent salary and the right of board and lodging in the convent. The school to deserve most merit out of all schools managed by Canons Regular in Little Poland in the times of Old Poland, is the one at the Corpus Christi Convent in Kazimierz near Cracow.

Keywords

Contributors

References

  • Alma Mater Tremesnensis, Poznań 1996
  • Bardecka A., Lokacje miast małopolskich za Władysława Łokietka (1306-1333). Problematyka i stan badań. „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XXXI, 1983, s. 57n.;
  • Błażkiewicz H., Szkolnictwo parafialne w diecezji przemyskiej w latach 1636-1757 w świetle wizytacji biskupich. „Nasza Przeszłość” 46:1976, s. 153-206;
  • Brzęczek B., Szkolnictwo parafialne w diecezji przemyskiej w latach 1740-1760 w świetle wizytacji biskupa W.H. Sierakowskiego, Lublin 1973 [mpis w BKUL];
  • Chachaj J., Łacińskie szkolnictwo parafialne na Rusi Koronnej od XVI do XVIII wieku, Lublin 2003, s. 21.
  • Cybulska E., Szkolnictwo parafialne w diecezji chełmińskiej w XVII i XVIII wieku w świetle wizytacji kościelnych, Lublin 1995 [mpis w BKUL]
  • Derwich M., Szkoły w dobrach i parafiach opactwa łysogórskiego, [w]: Nauczanie w dawnych wiekach, s. 47-48; I. Pietrzkiewicz, Z dziejów szkolnictwa parafialnego.
  • Derwich M., Szkoły w dobrach i parafiach opactwa łysogórskiego, jw.
  • Dzieje klasztoru w Czerwińsku, red. E. Olbromski, Lublin 1997; M Stawski, Pragmatyczna działalność skryptorium klasztornego w Czerwińsku w średniowieczu, [w]: Pismiennictwo pragmatyczne w Polsce do końca XVIII wieku na tle powszechnym, red. J. Gancewski i A. Wałkówski, Olsztyn 2006, s. 168-189;
  • Fijałkowski A., Szkolnictwo parafialne na Mazowszu, [w]: Nauczanie w dawnych wiekach, s. 41-46;
  • Froch W., Dzieje szkoły lubelskiej przy kościele parafialnym św. Michała w XV-XVIII w., Lublin 1999;
  • Gawlik C., Szkolnictwo parafialne na terenie prepozytury wiślickiej od końca XVI wieku do rozbiorów, Lublin 1976 [mpis w BKUL];
  • Gliński T., Kanonicy regularni (bożeciałki) w opinii Długosza, [w]: Studia z dziejów, s. 201;
  • Graczyk W., Zakon kanoników regularnych laterańskich w XV wieku, [w]: Święty Stanisław Kazimierczyk (1433-1489). Postać-Środowisko-Kultura-Dziedzictwo, red. K. Łatak, Kraków 2010.
  • Gregoire R., La vocazione sacerdotale. I canonici regolari nel medioevo, Roma 1982;
  • Janowska B., Szkolnictwo parafialne w archidiakonacie warszawskim w XVII-XVIII w., Lublin 1993 [mpis w BKUL]
  • Karbowiak A., Dzieje wychowania i szkół w Polsce w wiekach średnich, t. 1: Od 966 do 1363, Petersburg 1898; t. 2: Od 1364 do 1432, Petersburg 1903; t. 2: Od 1433 do 1510, Lwów 1923;
  • Karbowiak A., Dzieje wychowania i szkół w Polsce w wiekach średnich, s. 51, 172-173
  • Karbowiak A., Dzieje wychowania i szkół w Polsce, s. 52-58
  • Karbowiak A., Szkoła katedralna krakowska w wiekach średnich, Kraków 1899; Szkoły diecezyi chełmińskiej w wiekach średnich. „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 6:1899, s. 5-124;
  • Karbowiak A., Szkoły parafialne w Polsce w XIII i XIV wieku. „Rozprawy Wydziału Filozoficznego Akademii Umiejętności” 10:1897, s. 292-360;
  • Kiryk F., Ministri ecclesiae i rectores scholae w wypisach źródłowych z akt konsystorza sandomierskiego z lat 1522-1618, [w]: Religia. Edukacja. Kultura. Księga Pamiątkowa dedykowana profesorowi Stanisławowi Litakowi, Lublin 2002, s. 337-348
  • Kiryk F., Szkolnictwo i stosunki kulturalne w okresie przedrozbiorowym, [w]: Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego, t. 1, Kraków 1978, s. 431-457;
  • Kłobuck, [w]: Słownik Historyczno-Geograficzny Województwa Krakowskiego w Średniowieczu, red. F. Sikora, cz. II, z. 4, Kraków 1993, s. 561-594; Kłobuck. Dzieje miasta i gminy (do roku 1939)
  • Kot S., Historia wychowania, t. 1: Od starożytnej Grecji do połowy w. XVIII, Lwów 1934, s. 274.
  • Kot S., Szkolnictwo parafialne w Małopolsce XVI-XVIII w., Lwów 1912;
  • Kot, Szkolnictwo parafialne w Małopolsce XVI-XVIII w., Lwów 1912, s. 230.
  • Kowalik J., Szkolnictwo parafialne w archidiakonacie sądeckim od XVI do XVIII wieku, Lublin 1983;
  • Krasnowolski B., Ulice i place krakowskiego Kazimierza, s. 70.
  • Krętosz J., Organizacja archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego od XV wieku do 1772 roku, Lublin 1986;
  • Krukowski J., Nauczyciele krakowskich szkół parafialnych w XVII wieku, [w]: Nauczanie w dawnych wiekach, s. 71-87.
  • Krukowski J., Nauczyciele szkół parafialnych Krakowa w XVI wieku, Kraków 2003;
  • Krukowski J., Szkolnictwo parafialne Krakowa w XVII wieku, Kraków 2001;
  • Leśniakiewicz M., Woźniak B., Parafia w Suchej Beskidzkiej, Kraków 2008; Sucha Beskidzka, red. J. Hampel, F. Kiryk, Kraków 1998.
  • Leśniakiewicz M., Woźniak B., Sucha Beskidzka wczoraj i dziś, Sucha Beskidzka 2005;
  • Lewko M., Donat, w: Encyklopedia Katolicka, t. 4, Lublin 1989, kol. 107.
  • Litak S., Kilka uwag w sprawie szkolnictwa parafialnego w dobie Komisji Edukacji Narodowej, [w]: W kręgu wielkiej reformy, Warszawa 1977, s. 284-289
  • Litak S., Sieć szkół parafialnych w Rzeczypospolitej w XVI i w pierwszej połowie XVII wieku. Próba podsumowania. „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 37:1996, s. 21-35;
  • Litak S., Szkoły parafialne w Polsce w XVIII wieku przed powstaniem Komisji Edukacji Narodowej. „Roczniki Humanistyczne” 25:1977, s. 137-162;
  • Łatak K, Nalbach S., Ze studiów nad kultura umysłową kanoników regularnych, s. 157-158.
  • Łatak K., Kanonicy regularni laterańscy, s. 89; Tenże, Kongregacja krakowska, s. 111-115.
  • Łatak K., Kongregacja krakowska, s. 21-24; Tenże, Kanonicy regularni laterańscy na Kazimierzu
  • Łatak K., Ksiądz Stefan Ranatowicz CRL (1617-1694). Barokowy kronikarz i pisarz klasztorny, Kraków 2010, s. 89
  • Łatak K., Ksiądz Stefan Ranatowicz CRL, s. 94-102;
  • Łatak K., Kultura książki w wolbromskim klasztorze kanoników regularnych laterańskich w czasach nowożytnych. „Echa Przeszłości”, t. XI, Olsztyn 2010, s. 69-90.
  • Łatak K., La vocazione e missione dei canonici regolari della prevostura del Corpus Christi di Cracovia nel periodo pretridentino alla luce delle consuetudines e dei trattati di Pietro Clareta di Roudnice, Roma 2005, s. 34-37;
  • Łatak K., Nalbach S., Ze studiów nad kultura umysłową kanoników regularnych, s. 157-158.
  • Łatak K., Nalbach S., Ze studiów nad kulturą umysłową kanoników regularnych krakowskiej prepozytury Bożego Ciała w XV i XVI wieku, Kraków 2009, s. 7-8.
  • Łatak K., Nalbach S., Ze studiów nad kulturą umysłową, s. 192-193.
  • Łatak K., Prepozytury autonomiczne i kongregacje centralistyczne kanoników regularnych w dawnej Polsce. „Ełckie Studia Teologiczne” 2:2001, s. 107-130;
  • Łatak K., Prepozytury autonomiczne i kongregacje centralistyczne kanoników regularnych, jw. W 1778 r.
  • Łukaszewicz J., Historia Szkół w Koronie i Wielkim Księstwie Litewskim, s. 279;
  • Łukaszewicz J., Historya szkół w Koronie i Wielkim Księstwie Litewskim od najdawniejszych czasów aż do roku 1794, t. 1-4, Poznań 1848-1851
  • Mazur M., Szkolnictwo parafialne na Podlasiu i Wołyniu w XVII i XVIII wieku, Lublin 1987 [mpis w BKUL]
  • Mrozowicz W., Szkoła klasztoru kanoników regularnych – augustianów w Kłodzku w średniowieczu, [w]: Klasztor w kulturze średniowiecznej Polski, Opole 1995, s. 63-64
  • Nowacki J., Dzieje archidiecezji poznańskiej, t. 2, Poznań 1964; E. Wiśniowski, Uwagi na temat sieci szkół parafialnych, s. 13.
  • Nowacki J., Dzieje archidiecezji poznańskiej, t. 2, s. 666
  • Olczak S., Sieć szkół parafialnych w zachodniej Wielkopolsce w XVIII stuleciu. „Summarium. Sprawozdania Towarzystwa Naukowego KUL” 25:1976, s. 155-162;
  • Olczak S., Szkolnictwo parafialne w Wielkopolsce w XVII i XVIII wieku, Lublin 1978; Tenże, Sieć szkół parafialnych w wielkopolskiej części diecezji poznańskiej w XVII stuleciu. „Roczniki Humanistyczne” 21:1973, s. 171-229;
  • Olczak S., Szkoły parafialne w archidiakonacie włocławskim w drugiej połowie XVI i pierwszej połowie XVII wieku. „Studia Płockie” 9:1981, s. 155-167;
  • Olczak S., Wizytacja biskupa Rozrażewskiego jako źródło do badań nad szkolnictwem parafialnym. ABMK, 40:1980, s. 183-190;
  • Orczyk A., Zarys historii szkolnictwa i myśli pedagogicznej, Warszawa 2008, s. 52-55;
  • Orczyk A., Zarys historii szkolnictwa, s. 55-56; E. Wiśniowski, Parafia w średniowiecznej Polsce, s. 280.
  • Pelczar R., Szkolnictwo parafialne w ziemi przemyskiej i sanockiej (XIV-XVIII w.), Warszawa 1998;
  • Pelczar R., Szkolnictwo w miastach zachodnich ziem województwa ruskiego (XVI-XVIII w.), Rzeszów 1998;
  • Perzanowski Z., Zarys dziejów miasta Kłobucka. „Małopolskie Studia Historyczne” 2, 1958, s. 22-58;
  • Pietrzkiewicz I., Biblioteka kanoników regularnych w Krakowie, s. 24-26.
  • Pietrzkiewicz I., Z dziejów szkolnictwa parafialnego, jw.
  • Piskorska G., Szkolnictwo parafialne w archidiakonacie pomorskim w XVIII wieku, Lublin 1979 [mpis w BKUL].
  • Podedworny I., Nauczanie w klasztorze kanoników regularnych w Mstowie na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych, [w]: Przemijanie i trwanie. Kanonicy regularni laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce, red. K. Łatak i I. Makarczyk, Kraków 2009, s. 453.
  • Ranatowicz S., Casimiriae civitatis, k. 19, 144; B. Krasnowolski, Ulice i place krakowskiego Kazimierza, s. 70-71.
  • Raporty szkół niższych i o szkołach parafialnych 1776-1793, wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1908, s. 56-57.
  • Różański M., Szkolnictwo parafialne w archidiakonacie uniejowskim w latach 1512-1773, Lublin 1999
  • Różański M., Szkoły parafialne w XVI-XVIII wieku w archidiakonacie uniejowskim, Łódź 2003.
  • Ryś J., Szkolnictwo parafialne w miastach Małopolski w XV wieku, Warszawa 1995; Tenże, Stan szkolnictwa parafialnego w miastach Małopolski w XIII w. „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 37:1996, s. 3-19;
  • Schrott M., De natura et officio Ordinis Canonicorum Regularium. „Ordo Canonicus” 1:1946, s. 2-8;
  • Stawski M., Opactwo czerwińskie w średniowieczu, Warszawa 2007.
  • Szczur S., Liber receptorum et expensarum Petri Stephani 1373-1374, [w]: MPV, t. 9: Acta Camerae Apostolicae, vol. 3, Kraków 1994, s. 4, 24;
  • Tritscher M., Chanoines reguliers de Saint-Augustin. Des temoins pour notre temps, Strassbourg 1997;
  • Urban W., Materiały do słownika wiejskich szkół parafialnych w Małopolsce w XVI wieku. „Kieleckie Studia Historyczne” 12:1994, s. 197-204;
  • Urban W., Regesty do dziejów szkolnictwa parafialnego w pierwszej połowie XVI w. z Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie. ABMK, 66:1996, s. 205-389;
  • Urban W., Szkolnictwo małopolskie od XVI do XVIII wieku, [w]: Nauczanie w dawnych wiekach, s. 67-70;
  • Wierzbowski T., Szkoły parafialne w Polsce i na Litwie za czasów Komisji Edukacji Narodowej 1773-1794, Kraków 1921.
  • Wiesiołowski J., Szkoły wielkopolskie i ich absolwenci w końcu średniowiecza, [w]: Nauczanie w dawnych wiekach, s. 23-28;
  • Wiśniowski E., Parafia w średniowiecznej Polsce, s. 279-280.
  • Wiśniowski E., Parafia w średniowiecznej Polsce. Struktura i funkcje społeczne, Lublin 2004, s. 279n.
  • Wiśniowski E., Parafie w średniowiecznej Polsce, s. 361.
  • Wiśniowski E., Parafie w średniowiecznej Polsce, s. 60, 69;
  • Wiśniowski E., Prepozytura wiślicka do schyłku XVIII wieku. Materiały do struktury organizacyjnej, Lublin 1976, s. 101-106;
  • Wiśniowski E., Sieć szkół parafialnych w Wielkopolsce i Małopolsce w początkach XVI wieku. „Roczniki Humanistyczne” 15:1967, s. 85-127.
  • Wiśniowski E., Uwagi na temat sieci szkół parafialnych w Polsce na przełomie XV/XVI wieku, [w]: Nauczanie w dawnych wiekach. Edukacja w średniowieczu i u progu ery nowożytnej. Polska na tle Europy, red. W. Iwańczak, K. Bracha, Kielce 1997, s. 13;
  • Wiśniowski E., Uwagi na temat sieci szkół parafialnych w Polsce na przełomie XV/XVI wieku, jw.; J. Ryś, Szkoły kolegiackie w nauczaniu kościelnym w Małopolsce w okresie średniowiecza, jw.
  • Wiśniowski E., Uwagi na temat sieci szkół parafialnych w Polsce, s. 13-21
  • Wiśniowski E., Uwagi na temat sieci szkół parafialnych, s. 13-14;
  • Wiśniowski E., Z zagadnień szkolnictwa parafialnego w Polsce u schyłku wieków średnich. „Folia Societatis Scientiarum Lublinensis” 19:1977, s. 37-42.
  • Witanowski M., Kościół w Kłobucku z XII, XV i XVII wieku. „Sprawozdanie Komisji Historii Sztuki” 9:1913, s. 94-95.
  • Wojtyska H.D., Nauka i nauczanie u kanoników regularnych (na przykładzie kongregacji Bożego Ciała), [w]: Dzieje Teologii Katolickiej w Polsce, t. 2 cz. 2, Lublin 1975,
  • Wojtyska H.D., Nauka i nauczanie u kanoników regularnych, s. 451-507.
  • Zapart A., Szkolnictwo parafialne w archidiakonacie krakowskim od XVI do XVIII wieku, Lublin 1983;
  • Zielińska E., Kultura intelektualna kanoników regularnych z klasztoru w Kraśniku w latach 1469-1563, Lublin 2002, s. 44-46;

Document Type

Publication order reference

Identifiers

YADDA identifier

bwmeta1.element.desklight-e50af19b-5878-4536-8136-3841b1b4c58a
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.