Regionalne i lokalne konsekwencje współczesnych przemian demograficznych Polski – elementy metodologii badań. Przykład województwa śląskiego

• Authors: Jerzy Runge

Title variants

EN

Regional and local consequences of contemporary demographic transformations of Poland – elements of investigation methodology. Example of Katowice province

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Odnotowywane współcześnie przemiany ludnościowe stanowią istotny problem nie tylko z poznawczego punktu widzenia. Biorąc pod uwagę zmodyfikowany model przestrzeni społecznej B. Jałowieckiego i M.S. Szczepańskiego [2002], należy podkreślić, iż etap diagnozy stanowi w nim jedynie punkt wyjścia do praktycznych działań łagodzących bądź przeciwdziałających negatywnym zjawiskom. Za Autorami należy przyjąć cztery następujące po sobie etapy postępowania: a) uświadomienie istoty problemu, b) sformułowanie celów działań, c) wartościowanie i hierarchizowanie celów oraz zadań, d) uwarunkowania działań – sugestie wyboru rozwiązań. Już w 1983 r. województwa ościenne i dalej położone znacząco utraciły znaczenie w kształtowaniu napływu migracyjnego do rozpatrywanego województwa. Odtąd w przemianach ludnościowych decydowały jedynie czynniki wewnątrzregionalne. W 1991 r. województwo osiągnęło maksimum swego powojennego znaczenia ludnościowego, zaś od 1993 r. miasta przyjmują trwale ujemne wielkości salda migracji, zaś obszary wiejskie – wielkości dodatnie. Skończył się wielowiekowy, sięgający drugiej połowy XVIII w., okres istotnego znaczenia napływu migracyjnego w kreowaniu tutejszego rynku pracy, a zarazem stanu zaludnienia miast. Punkt ciężkości wzrostu zaludnienia przesuwa się do gmin otaczających konurbację rybnicką, aglomeracje Bielska--Białej i Częstochowy, co należy rozpatrywać w kategoriach narastającej suburbanizacji. W żadnym z miast konurbacji katowickiej nie notuje się odtąd przewagi napływu nad odpływem. Miasta te stają się zdecydowanie mniej atrakcyjne niż w latach poprzednich, zwłaszcza w dekadzie lat 70. Wskazane tendencje depopulacji prowadzą do kwestii określonych działań naprawczych. Niewątpliwie są nimi cztery sfery: rynek pracy, mieszkalnictwo, edukacja i ochrona zdrowia wraz z opieką społeczną. W pierwszym przypadku konieczna jest większa aktywizacja państwa jako kreatora polityki zatrudnienia, tworzenia miejsc pracy; w drugim przypadku problemem w kolejnych latach będą nie tylko starzejące się zasoby mieszkaniowe, ale także osiedla blokowe. W sytuacji depopulacji i starzenia demograficznego coraz liczniej pojawią się pustostany, wzrośnie także skala zaległości opłat czynszowych lokatorów. Obok potrzeby rewitalizacji przestrzeni centralnej miast, coraz większego znaczenia będzie nabierać potrzeba rewitalizacji osiedli blokowych. W województwie śląskim dotyczy to szczególnie Dąbrowy Górniczej, Jastrzębia Zdroju, Tychów i Sosnowca. Trzecia sfera to edukacja. Pogłębiające się różnice między malejącą populacją dzieci i młodzieży a potencjałem edukacyjnym (baza szkolna, kadra pedagogiczna) powoduje konieczność kreowania nowych form działalności edukacyjnej, w tym także edukacji osób dorosłych oraz w wieku 60+. W przypadku ochrony zdrowia i opieki społecznej konieczne jest szerokie wsparcie geriatrii, rehabilitacji, usprawnienie organizacyjne i profilaktyka zdrowotna.

EN

Recently recorded population transformations represent an essential element not only from the scientific point of view. Taking into account a modified model of social space by Jałowiecki and Szczepański [2002], it should be underlined that a diagnosis stage represents only a starting point for practical actions which may mitigate or prevent negative processes. According to these Authors, four proceeding stages should be assumed, which are as follow: a) realization of the gist of the problem, b) formulation of the aims of actions, c) valuation and hierarchy order of aims and tasks, d) conditioning of tasks – suggestions of solution choices. As early as in 1983, the adjacent provinces and further located provinces considerably lost their importance in migration influx to Silesian Province. Since then, only intraregional factors have influenced population transformations in this province. In 1991 the province reached a maximum of its post-war population importance, and since 1993 the towns have shown negative values of migration balance whereas rural areas have shown positive migration balance. A long lasting period (since the second part of the 18th century) of the essential importance of migration influx in job market creation and urban population in this area terminated. The centroid of population increase moves to the municipalities adjacent to Rybnik conurbation, Bielsko-Biała and Częstochowa agglomerations, which should be considered as signs of increasing suburbanisation. None of the towns of Katowice conurbation have shown the predominance of migration influx over migration outflow since then. These towns are getting less attractive than before, especially as they were in the 1970s. The indicated trends of depopulation lead to the issue of definite remedial actions. Undoubtedly they include four spheres: job market, housing, education, and healthcare together with social security. In the first case, the state should be more active as a creator of employment policy and job creation. In the second case, there will be a significant problem not only with ageing housing stock but also ageing estates of blocks of flats. In the situation of depopulation and demographic ageing there will be more and more empty flats and houses, and the backlogs of rent payments will significantly increase. Side by side with the necessity of revitalisation of central space of towns, it will be also necessary to revitalise estates of bocks of houses. In Silesian Province this concerns especially Dąbrowa Górnicza, Jastrzębie Zdrój, Tychy and Sosnowiec. The third sphere is education. The increasing differences between a decreasing number of children and educational potential (school facilities and staff) makes it necessary to create new forms of education activity, including education of adults and people in the age 60+. In the case of healthcare and social security, an excessive support for geriatrics and rehabilitation is necessary as well as organisational improvements and health prevention.

Keywords

PL

Depopulacja; Rynek pracy; Transformacja demograficzno-społeczna; Województwo śląskie

EN

Depopulation; Job market; Katowice province; Socio-demographical transformation

• Publisher: Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
• Journal: Studia Ekonomiczne
• Year: 2015
• Volume: 223
• Pages: 279-289

Contributors

author

Jerzy Runge

References

• Chojnicki Z. (1988), Koncepcja terytorialnego systemu społecznego, „Przegląd Geograficzny”, z. 4, s. 491-509.
• Flick U. (2011), Jakość w badaniach jakościowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Jałowiecki B., Szczepański M.S. (2002), Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej, Scholar, Warszawa.
• Kordos J. (1988), Jakość danych statystycznych, PWE, Warszawa.
• Krzysztofik R., Runge J., Kantor-Pietraga I. (2011), Paths of Shrinkage in the Katowice Conurbation. Case Studies of Bytom and Sosnowiec Cities, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Sosnowiec.
• Krzysztofik R., Runge J., Kantor-Pietraga I. (2012), An Introduction to Governance of Two Polish Cities: Bytom and Sosnowiec, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Sosnowiec.
• Lisowski A. (1990), Wstęp do geografii społecznej, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Lisowski A. (2003), Koncepcje przestrzeni w geografii człowieka, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Ostasiewicz W. (1996), Zastosowanie zbiorów rozmytych w ekonomii, PWN, Warszawa.
• Parysek J.J., red. (1996), Rozwój lokalny i lokalna gospodarka przestrzenna, Wydawnictwo Bogucki, Poznań.
• Runge J. (2008), Population Transformations in Traditional Economic Regions of Central Europe. Structural Approach, „Bulletin of Geography, Socio-Economic Series”, No. 10, UMK Toruń, s. 63-74.
• Runge J. (2009), Katowice Region in the Light of the Selected Conceptions of Socio-Economic Transformations, „Bulletin of Geography, Socio-Economic Series”, No. 11, UMK Toruń, s. 31-48.
• Runge J., Krzysztofik R., Spórna T. (2011), Cechy specyficzne umiastowienia województwa śląskiego na przełomie XX i XXI wieku [w:] K. Marciniak, K. Sikora, D. Sokołowski, red., Koncepcje i problemy badawcze geografii, Wyższa Szkoła Gospodarki,Bydgoszcz, s. 251-264.
• Runge J., Żurek I., red. (2010), Procesy i struktury demograficzno-społeczne na obszarze województwa śląskiego w latach 1988-2008, Wojewódzki Urząd Statystyczny, Katowice.
• Sitek S., Runge J., Kłosowski F., Runge A., Petryszyn J., Pytel S., Spórna T., Kurpanik M., Zuzańska-Żyśko E. (2013), Społeczno-gospodarcze i przestrzenne kierunki zmian regionalnego oraz lokalnych rynków pracy województwa śląskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Tkocz J. (2008), Podstawy geografii społeczno-ekonomicznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Tuan Y.-F. (1987), Przestrzeń i miejsce, PIW, Warszawa.
• Węcławowicz G. (2007), Geografia społeczna miast, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Identifiers

ISSN

2083-8611