Слав. *svojЬ: семантика и аксиология

• Authors: Толстая Светлана М.

Title variants

EN

The Slavic root *svoj- ‘(one’s) own’: its semantics and axiology

• Languages of publication: RU

Abstracts

PL

Słowo *svojь jest znane wszystkim językom i dialektom słowiańskim głównie w znaczeniu posesywnym. Subiektem (posesorem) „swojego” może być przede wszystkim człowiek jako osobne indywiduum lub ludzie jako wspólnota różnego typu i wielkości, w bardzo ograniczonym zakresie także zwierzęta, rośliny, zjawiska przyrody, artefakty i byty abstrakcyjne. Zakresy obiektów traktowanych jako „swoje” układają się w koncentrycznne kręgi: w centrum stoi sam człowiek i to, co należy osobiście do niego, przede wszystkim jego własne ciało. Następny krąg to najbliższe otoczenie (swoja rodzina, swój dom), dalej szerszy krąg rodzinny (szersza rodzina, ród), potem krąg sąsiadów, znajomych (swoja ulica, swój krąg przyjaciół, ludzi bliskich „jedinomyszlennikow” itp.), potem krąg krajanów i ziomków, dalej krąg ludzi związanych więzią etniczną, językową, konfesjonalną itp. (swój naród, swój kraj), i na koniec cały rodzaj ludzki, cały świat ziemski w opozycji do „drugiego świata”, świata pozaludzkiego. Te kręgi znaczeń i związanych z nimi wartości są rozpatrywane w artykule na materiale rosyjskim i polskim (leksykalnym i frazeologicznym).

EN

The word *svojь ‘one’s own’ is present in all Slavic languages and dialects mainly with a possessive meaning. The subject (possessor) is above all a person or a community, to a limited degree also animals, plants, natural phenomena, artifacts and abstract entities. The objects treated as “own” constitute concentric circles, with a person in the centre and with what belongs to him or her, starting with the body. The next circle is the nearest environment (the family and the home), then relatives, neighbours, friends, fellow countrymen, people connected through ethnic, religious or linguistic bonds (the nation or country), finally the whole humanity, the earthly world, as opposed to the “other”, supernatural world. The circles of meanings and values are investigated on the basis of Polish and Russian lexical and phraseological data.

Keywords

PL

swój; *svojь; semantyka; aksjologia; język rosyjski; jezyk polski; leksyka; frazeologia

EN

us/familiar; *svojь; semantics; axiology; Russian; Polish; lexis; phraseology

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2008
• Volume: 20
• Pages: 29-38

Contributors

author

Толстая Светлана М.

• Oddział Etnolingwistyki i Folkloru RAN (Moskwa)

References

• Агапкина Татьяна А., Славянские обряды и верования, касающиеся менструации // Секс и эротика в русской традиционной культуре. М., 1996. С. 103--150.
• БАС --- Словарь современного русского литературного языка: В 17 т. М.; Л., 1948--1965.
• Замовы / Уклад. Г. А. Барташевiч. Мiнск, 1992.
• Левкиевская Елена Е., Славянский оберег: семантика и структура. М., 1992.
• ПА --- Полесский архив Института славяноведения РАН (Москва).
• СРГК --- Словарь русских говоров Карелии и сопредельных областей / Гл. ред. Александр С. Герд. СПб., 1994--2005. Вып. 1--6.
• СРНГ --- Словарь русских народных говоров /Под ред. Федота П. Филина, Федора П. Сороколетова. М.; Л., 1965--… Вып. 1--…
• Усачева В. В., Падучая // Славянские древности. Этнолингвистический словарь / Под общей ред. Никиты И. Толстого. М., 2004. Т. 3. С. 611--616.
• NKPP --- Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich. W oparciu o dzieło Samuela Adalberga / Red. Julian Krzyżanowski, Stanisław Świrko. Warszawa, 1969--1978. T. 1--4.
• SJPD --- Słownik języka polskiego pod red. Witolda Doroszewskiego. Warszawa, 1958--1969. T. I--XI.
• Skorupka Stanisław, Słownik frazeologiczny języka polskiego. Warszawa, 1967--1968. T. I--II.
• Sychta Bernard, Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej. Wrocław--Warszawa--Kraków--Gdańsk, 1967--1976. T. 1--7.
• Tyrpa Anna, Tabu w dialektach polskich. Bydgoszcz, 2001.