Szkolnictwo wyższe w latach II wojny światowej ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej w Warszawie i jego pracowników. Część II

• Authors: Anna Hryniewicka

Title variants

EN

Higher education in the years of World War II, with particular emphasis on the situation of the National Institute of Special Education and its employees. Part 2

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy losów wojennych Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej i jego pracowników. Po krótkim omówieniu stanu i potrzeb szkolnictwa specjalnego w okresie międzywojennym, wpływu wojny na zahamowanie rozwoju systemu opieki i wychowania dzieci niepełnosprawnych, skutków rasowej dyskryminacji dzieci, rozmiaru strat materialnych Instytutu spowodowanych działaniami wojennymi, przedstawia sylwetki poległych, pomordowanych i zamęczonych ciężkimi warunkami życia pracowników uczelni, którzy swą wieloletnią pracą wnieśli istotny wkład w jej rozwój. Wśród nich Halina Jankowska, Witold Łuniewski oraz Władysław Sterling – specjalizowali się w zakresie psychopatologii, Stanisław Sedlaczek – był psychologiem specjalizującym się w psychomertii, Michał Wawrzynowski – był absolwentem PIPS-u wykładającym metodykę nauczania upośledzonych umysłowo, zaś Henryk Goldszmit – był teoretykiem i praktykiem wychowania.

EN

The article concerns the war experiences of the National Institute of Special Education (PIPS) and its employees. First, it discusses briefly the state and needs of special education in the interwar period, the war’s impact on the inhibition of the development of the care and education system for children with disabilities, the effects of racial discrimination against children and the size of the Institute’s material losses caused by war operations. Then, it presents the profiles of the school’s employees who made an important contribution to its development with their work of many years and who fell, were murdered or tormented to death by harsh living conditions. These include Halina Jankowska, Witold Łuniewski and Władysław Sterling, who specialized in psychopathology; Stanisław Sedlaczek – a psychologist specializing in psychometrics, Michał Wawrzynowski, who was a PIPS graduate and lectured on the methodology of teaching people with intellectual disabilities, and Henryk Goldszmit – a theoretician and practitioner of education.

Keywords

PL

II wojna światowa; szkolnictwo specjalne; dyskryminacja rasowa dzieci; zniszczenie PIP; tajna działalność Grzegorzewskiej; listy zaginionych; biografie: H. Jankowskiej; W. Łuniewskiego; W. Sterlinga; S. Sedlaczka; M. Wawrzynowskiego; H. Goldszmita

EN

World War II; special education; racial discrimination against children; PIPS damage; Grzegorzewska’s underground activities, lists of missing people, biographies of:; H. Jankowska; W. Łuniewski; W. Sterling; S. Sedlaczek; M. Wawrzynowski and H. Goldszmit

• Publisher: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Wydawnictwo APS
• Journal: Człowiek - Niepełnosprawność - Społeczeństwo
• Year: 2015
• Issue: 3(29)
• Pages: 33-51

Contributors

author

Anna Hryniewicka

• Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, ul. Szczęśliwicka 40, 02-353 Warszawa; tel. [phone]

References

• Andrzejewska, M. (1984). Władysław Sterling (1876(7?)–1943). Szkoła Specjalna, 6, 425–430.
• Archiwum Głównej Biblioteki Lekarskiej: syg. zbiorcza L.2345.
• Baczyński, K.K. (1961). Utwory zebrane. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Balcerek, M. (1990a). Szkolnictwo specjalne i pedagogika specjalna w pierwszej połowie XX wieku. W: S. Mauersberg (red.), Dzieje szkolnictwa i pedagogiki specjalnej (s. 186–217). Warszawa: PWN.
• Balcerek, M. (1990b). Dziecko niepełnosprawne w czasie drugiej wojny światowej. W: S. Mauersberg (red.), Dzieje szkolnictwa i pedagogiki specjalnej (s. 230–239). Warszawa: PWN.
• Berman, A. (1966). Ci, co ratowali. W: W. Bartoszewski, Z. Lewinówna, Ten jest z ojczyzny mojej (s. 71–85). Kraków: Znak (rozdział stanowi autoryzowany skrót artykułu, opublikowanego w języku jdisz, w piśmie Izrael Bleter w Izraelu w 1954 r. oraz w księdze pamiątkowej Pinkas Warsze w Buenos Aires w 1955 r.).
• Chomczyńska, M. (1985). Michał Wawrzynowski (1899–1943). Szkoła Specjalna, 2, 108–113.
• Doroszewska, J. (1965). Wystawa 40-lecia Instytutu Pedagogiki Specjalnej. Część ogólna wystawy. W: 40-lecie Instytutu Pedagogiki Specjalnej. Szkoła Specjalna, 1, 5–21.
• Doroszewska, J. (1972). Drogi życia Marii Grzegorzewskiej. W: J. Doroszewska, M. Falski, R. Wroczyński (red.), Maria Grzegorzewska. Materiały z sesji naukowej – 7 XI 1969 r. (s. 3–27). Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Firkowska, M. (1981). Halina Jankowska (1892–1944). Szkoła Specjalna,4, 345–353.
• Grzegorzewska, M. (1946/1947). Losy wojenne i odbudowa Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej. Szkoła Specjalna, 1–4, 6–12.
• Grzegorzewska, M. (2002). Listy do młodego nauczyciela. Cykl I–III. Warszawa: APS.
• Grześ, B. (2005). 100 lat ZNP. Ludzie, fakty, sprawy, wydarzenia. Warszawa: ZG ZWN.
• Hellmann, J. (1924). Stan i potrzeby szkolnictwa specjalnego w Polsce. Szkoła Specjalna, 1, 4–8.
• Hryniewicka, A. (1987). Witold Łuniewski (1881–1943). Szkoła Specjalna, 3, 352–357.
• Jaroszewski, Z. (1967). Maria Grzegorzewska w historii polskiej nauki. Szkoła Specjalna, 2, 217–221.
• Jaroszewski, Z. (1993). Warszawa – Szpital Św. Jana Bożego. W: Z. Jaroszewski (red.), Zagłada chorych psychicznie w Polsce 1939–1945 (s. 178–184). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Jelonkiewicz, M. (2014). Krzysztof Kamil Baczyński (1921–1944). Kwartalnik Polonicum, 17, 8–11.
• Konarski, S. (1995). Sedlaczek Stanisław Marian. W: A. Gąsiorowski i in. (red.), Polski słownik bibliograficzny. T. 36/1. Z. 148 (s. 139–142). Warszawa–Kraków: FNP.
• Korczak, J. (1958). Pamiętnik. W: Wybór pism. T. 4 (s. 43–47). Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Kornet, G. (1985). Okres II wojny światowej w Polsce Ludowej. W: E. Żabczyńska (red.), Maria Grzegorzewska. Pedagog w służbie dzieci niepełnosprawnych (s. 43–47). Warszawa: WSPS.
• Lipkowski, O. (1972). Instytut Pedagogiki Specjalnej w Warszawie. W: J. Doroszewska, M. Falski, R. Wroczyński (red.). Maria Grzegorzewska. Materiały z sesji naukowej – 7 XI 1969 r. (s. 96–110). Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Lipkowski, O. (1983). Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie 1922–1982. Warszawa: WSPS.
• Lista więźniów Pawiaka. Muzeum Żydów Polskich: Syg. 209, poz. 312.
• Nasierowki, T. (1993). Zofiówka – Otwock. W: Z. Jaroszewski (red.), Zagłada chorych psychicznie w Polsce 1939–1945 (s. 150–164). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Newerly, I. (1962). Wspomnienia o Januszu Korczaku. Szkoła Specjalna, 3, 129–134.
• Nurowski, E. (1985). Działalność społeczna. W: E. Żabczyńska (red.), Maria Grzegorzewska. Pedagog w służbie dzieci niepełnosprawnych (s. 80–89). Warszawa: WSPS.
• Od Redakcji (1946/1947). W: Szkoła Specjalna, 1–4, 1–5.
• Pismo Sekcji Szkolnictwa Specjalnego przy Zarządzie Głównym ZNP do redakcji Głosu Nauczycielskiego (1946). Archiwum ZNP, dokument nr 6.
• Szlązakowa, A. (1978). Janusz Korczak – w setną rocznicę urodzin. Szkoła Specjalna, 1, 6–16.
• Tomasik, E. (1998). Ocalić od zapomnienia. Maria Grzegorzewska w relacjach ze współczesnymi. Warszawa: WSPS.
• Tomasik, E. (2002). Marii Grzegorzewskiej listy do przyjaciół. Warszawa: APS.
• Walczak, M. (1995). Ludzie nauki i nauczyciele podczas II wojny światowej. Księga strat osobowych. Warszawa: Polskie Towarzystwo Pedagogiczne.
• Wawrzynowski, M. (1922). Curiculum vitae. Archiwum Państwowe m.st. Warszawy. Inwentarz archiwalny. T. CLXXXVII, Zespół PIPS, Nr 220/ I – 1921–1939, syg. 665 – akta studentów oraz syg. 773 – akta personalne pracowników.
• Zawieyski, J. (1958). Droga katechumena. Znak, 43, 14–35.

Identifiers

DOI

DOI: 10.5604/17345537.1177793