"Kto pragnie Polski silnej i szczęśliwej - głosuje na kandydatów Frontu Narodowego". Wybory do Sejmu PRL z 26 października 1952 roku

• Authors: Skobelski Robert

Title variants

EN

"Who want a strong and happy Poland - votes for the candidates of the National Front". Elections to the PRL's Sejm of 26 October 1952

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wybory do Sejmu PRL w 1952 r. przeprowadzono w momencie, kiedy PZPR była już niepodzielnym hegemonem w państwie, które formowano zgodnie ze stalinowskim modelem władzy. W takich okolicznościach głosowanie nie mogło oczywiście spełniać żadnych demokratycznych standardów. Kuriozalne zasady ordynacji wyborczej, typowy dla okresu stalinowskiego przerost treści propagandowych, kluczowa rola rozbudowanej machiny przymusu, stały się podstawowymi składnikami wyborczego spektaklu, będącego wraz z przyjętą kilka miesięcy wcześniej konstytucją, swego rodzaju zwieńczeniem trwających już kilka lat procesów. Wielopłaszczyznowa i totalna presja państwa nie mogła jednak zupełnie wyeliminować objawów obywatelskiego buntu ujawniającego się podczas kampanii i wyborów nie tylko w środowiskach zwyczajowo niechętnych komunistom, ale nawet w szeregach przedstawicieli samej władzy (w milicji, czy w wojsku). Zdecydowana większość przypadków kontestacji nie miała jednak radykalnego charakteru, a ograniczała się do zrywania plakatów, czy malowania wrogich napisów. Gros społeczeństwa przyjmowała już wtedy pasywnie kolejne akcje władz, traktując je, jako zło konieczne na które nie ma się żadnego wpływu. Istotny był również poziom strachu przed represjami, jakie groziły za choćby drobną oznakę sprzeciwu, czy krytyki wobec poczynań państwa. W tym kontekście na uznanie zasługują ludzie, którzy mimo ryzyka decydowali się na wykonanie antywyborczych ulotek, bojkot głosowania, czy „tylko” skorzystanie z kabin w lokalach wyborczych. Z drugiej strony wskazać należy istnienie środowisk odbierających pozytywnie przekaz propagandowy władz (choć nawet wiedziały, że zniekształcał rzeczywistość) i akceptujących panujący porządek ustrojowy, który gwarantował choćby bezpłatne kształcenie na wszystkich szczeblach oraz możliwości awansu, szczególnie dla osób związanych z partią. Dla przedstawicieli tej grupy wybory sejmowe stanowiły następny etap umacniania zdobyczy socjalizmu i stabilizacji ich własnej pozycji. Rządzący jednak i tak nie mieli zamiaru rezygnować z możliwości preparowania wyników oraz frekwencji wyborczej, ale trudno stwierdzić - nawet prawdopodobną - skalę tego zjawiska. Zgodnie bowiem z doświadczeniami poprzedniego głosowania w 1947 r. – ewentualnych fałszerstw dokonywano najpewniej na najniższym poziomie poszczególnych komisji obwodowych (stąd dokładne, rzeczywiste rezultaty wyborów są raczej nie do ustalenia). Na szczeblu centralnym natomiast, według praktycznie nieweryfikowalnych relacji Józefa Światły, fabrykowaniem danych wyborczych zajmowała się specjalna grupa z MBP, kierowana przez pułkowników Anatola Fejgina i Michała Taboryskiego, która miała podrabiać protokoły okręgowych komisji wyborczych i przekazać je następnie do rąk najbliższych współpracowników Bieruta. Faktem pozostaje, że wybory z 1952 r. były jedynymi takimi wyborami w historii powojennej Polski między rokiem 1947 a 1989, zarówno pod względem skali i intensywności działań propagandowych, jak i różnych form nacisku władz na społeczeństwo (zwłaszcza działań aparatu przymusu). Kolejne głosowania miały już inny charakter, co oczywiście nie podważało w najmniejszym stopniu założeń panującego systemu politycznego, opartego na hegemonii PZPR. W styczniu 1957 r. Sejm wyłaniano w zmienionych odwilżą październikową warunkach i niejako w reakcji do doświadczeń sprzed czterech lat; wyróżnikiem przeprowadzonych wówczas wyborów stała się przede wszystkim nowa ordynacja oraz elementy rzeczywistej, bo niekontrolowanej przez władze, kampanii wyborczej. Głosowania w następnych latach odbywały się już w mniej burzliwych okolicznościach i pod pełną kontrolą rządzących, ale – w odróżnieniu od 1952 r. – bez tak agresywnej agitacji i przy mniejszej presji państwa.

Keywords

PL

Sejm PRL wybory ordynacja wyborcza kampania propagandowa aparat przymusu opór społeczny

EN

Sejm of the PRL elections electoral law propaganda campaign coercive apparatus social resistance

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2016
• Issue: 28
• Pages: 451-484

Contributors

author

Skobelski Robert

• Uniwersytet Zielonogórski

References

• Aparat bezpieczeństwa w Polsce w latach 1950-1952. Taktyka, strategia, metody, wybór i opracowanie Antoni Dudek, Andrzej Paczkowski, Warszawa 2000 (Instytut Pamięci Narodowej)
• Błażyński Zbigniew, Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii 1940-1955, Warszawa 2003 (Wydawnictwo LTW)
• Czerwiński Daniel, Wybory do Sejmu w 1952 roku w województwie gdańskim w ocenie lokalnych władz partyjnych – próba analizy, „Komunizm: system – ludzie – dokumentacja” 2014, nr 3 (Towarzystwo Nauki i Kultury Libra)
• Drabik Sebastian, Bezpieka i partia wobec wyborów do Sejmu PRL I kadencji w 1952 r. w województwie krakowskim, „Aparat represji w Polsce Ludowej” 2013, nr 1 (Instytut Pamięci Narodowej).
• Drabik Sebastian, Refleksja nad wyborami do Sejmu PRL I kadencji w 1952 roku (w:) Oblicza utopii, obłudy i zakłamania, t. II, red. Wojciech Łysiak, Poznań 2014 (Wydawnictwo Eco)
• Dudek Antoni, Gryz Ryszard, Komuniści i Kościół w Polsce (1945-1989), Kraków 2003 (Wydawnictwo ZNAK)
• Kallas Marian, Lityński Adam, Historia ustroju i prawa Polski Ludowej, Warszawa 2003 (Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis)
• Kraczkowski Romuald, Sejm w okresie PRL (w:) Dzieje Sejmu polskiego, red. Juliusz Bardach, Warszawa 2011 (Wydawnictwo Sejmowe)
• Pełczyński Zbigniew, Polska droga od komunizmu. Refleksje nad historia i polityką 1956-2006, Warszawa 2007 (Wydawnictwo Naukowe Scholar)
• Rochatka Tomasz, Aparat bezpieczeństwa w Wielkopolsce a wybory do sejmu w 1952 roku, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2011, nr 10/2 (Instytut Pamięci Narodowej)
• Szulc Paweł, Propaganda stalinowska na Pomorzu Zachodnim, Szczecin 2015 (Instytut Pamięci Narodowej)
• Wojsław Jacek, Kampania propagandowa towarzysząca wyborom do Sejmu z 26 października 1952 r., „Polska 1944/1945-1989. Studia i Materiały” 2010, t. 9 (Instytut Historii PAN)
• Wybory i referenda w PRL, red. Sebastian Ligarski i Michał Siedziako, Szczecin 2014 (Instytut Pamięci Narodowej)
• Zaćmiński Andrzej, Duchowieństwo Kościoła katolickiego w województwie bydgoskim wobec „wyborów” do Sejmu PRL z 26 X 1952 roku, „Zapiski Historyczne” 2009, z. 3.
• Zaćmiński Andrzej, „Identyfikacja wroga” w wyborach do Sejmu PRL z 26 października 1952 r. – metodologia pracy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (w:) Wybory i referenda w PRL, red. Sebastian Ligarski i Michał Siedziako, Szczecin 2014 (Instytut Pamięci Narodowej)
• Zaremba Marcin, Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm. Nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce, Warszawa 2001 (Wydawnictwo TRIO)
• Żurek Jacek, Ruch „księży patriotów” w województwie katowickim w latach 1949-1956, Warszawa-Katowice 2009 (Instytut Pamięci Narodowej)