Międzypokoleniowe transmisje pamięci. Na podstawie badań we wsiach świętokrzyskich

• Authors: Marta Karkowska

Title variants

EN

Intergenerational Transmission of Memory – On the Basis of Field Research in Villages of the Świętokrzyskie Voivodeship

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule podjęto kwestie związane z międzypokoleniową transmisją pamięci o traumatycznych doświadczeniach z okresu II wojny światowej. Podstawą analiz przeprowadzonych z tej perspektywy są pamięć i upamiętnianie pacyfikacji mających miejsce w 1943 roku w województwie świętokrzyskim, na terenie Michniowa oraz położonych obok siebie Żuchowca i Gębic, obecnie administracyjnie należą¬cych do wsi Godów. Oba przykłady różnią się istotnie od siebie: o ile wydarzenia w Gębicach i Żuchowcu wciąż pamiętane są jako doświadczenie lokalne, a pamięć o nich kultywowana jest głównie wśród mieszkańców z najbliższych okolic; o tyle wojenna historia Michniowa, w którym usytuowano Muzeum Martyrologii Wsi Polskich, urosła do rangi symbolu cierpień polskiej wsi. Porównując sposoby i for-my upamiętniania przeszłości zarówno w sferze prywatnej, jak i publicznej, tre¬ści przekazów dotyczących pacyfikacji w obu miejscach autorka analizuje procesy i zjawiska związane z międzypokoleniową transmisją pamięci. W centrum zainteresowania pozostają tym samym kwestie dotyczące zmienności rytuałów kommemoracyjnych w czasie, wizje pacyfikacji przedstawiane w momencie krytycznym, gdy powoli odchodzi pokolenie uczestników i świadków wydarzeń; a także nadzieje i zagrożenia związane z przekazem pamięci o pacyfikacjach kolejnym generacjom. Wskazuje na wagę religijnego aspektu upamiętnień w Polsce, siłę odgórnych przekazów pamięci modyfikujących wizję przeszłości kolejnych pokoleń czy ich potrzeby dostosowania przekazu o przeszłości do własnych doświadczeń i preferowanych form komunikacji. Praca oparta jest na materiałach z badań przeprowadzonych w ramach badań „Milieux de memoire w Europie Środkowo-Wschodniej – przykład Polski”.

EN

The article discusses issues related to the intergenerational transmission of the memory of traumatic experiences during World War II. The basis of analyses conducted from this perspective are the memory and commemoration of pacifications that took place in 1943 in the Świętokrzyskie voivodeship, in the villages of Michniów, Żuchowiec, and Gębice (which now belongs administratively to the village of Godów). Each example differs significantly from the others. The events in Gębice and Żuchowiec are still remembered as local experience and memory of them is cultivated mainly among inhabitants in the near vicinity. Michniów, however, has the Mausoleum of the Martyrdom of Polish Villages, and has become a symbol of the suffering of the Polish countryside. The author analyzes processes and phenomena related to the intergenerational transmission of memory, comparing ways and forms of commemorating the past in both the private and public sphere and the content of messages concerning the pacifications that occurred in these villages. The author focuses on issues relating to the variability of commemorative rituals and the presentation of memories of the pacification at a critical moment, when the generation of participants and eye-witnesses is passing away. The author draws attention to the importance of the religious aspect of commemorations in Poland, the power of top-down memory transfers to modify the vision of past generations, and the need to adjust transmission of the past to a person’s own experiences and also to forms of communication. The article is based on research conducted within the framework of the project ‘Milieux de mémoire in Central and Eastern Europe – a Polish Case’.

Keywords

PL

pamięć zbiorowa; postpamięć; II wojna światowa; upamiętnienia; pacyfikacje; międzypokoleniowe transmisje pamięci

EN

collective memory; post-memory; World War II; commemoration; pacification; transgenerational transmission of memory

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2016
• Issue: 3(222)
• Pages: 101-132

Contributors

author

Marta Karkowska

• Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa

References

• Assmann, Aleida. 2009. 1998 – Między historią a pamięcią. W: M. Saryusz-Wolska (red.). Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka. Kraków: Universitas.
• Assmann, Aleida. 2015. Między historią a pamięcią. Antologia. M. Saryusz-Wolska (red.). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Assmann, Jan. 2008. Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Chlebowski, Cezary. 2006. Pozdrówcie Góry Świętokrzyskie. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Bogumił, Zuzanna, Dominique Moran i Elly Harrowell. 2015. Sacred or Secular? ‘Memorial’, the Russian Orthodox Church, and the Contested Commemoration of Soviet Repressions, „Europe-Asia Studies”, 67:9, 1416–1444. (http://dx.doi.org/10 .1080/09668136.2015.1085962; dostęp 22.07.2016).
• Diner, Dan. 2003. Restitution and Memory: The Holocaust in European Political Cultures, „New German Critique” 90: 36–44.
• Domański, Tomasz i Andrzej Jankowski. 2011. Represje niemieckie na wsi kieleckiej 1939–1945. Kielce: IPN.
• Durlej, Stanisław i Janusz Gmitruk (red.). 2008. Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej w latach 1939–1945. Wspomnienia, pamiętniki i relacje. Kielce – Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
• Fajkowski, Józef. 1972. Wieś w ogniu. Eksterminacja wsi polskiej w okresie okupacji hitlerowskiej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Fajkowski, Józef i Jan Religa. 1981. Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
• Głowacka-Grajper, Małgorzata. 2015. Międzypokoleniowy przekaz pamięci o Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej Polskiej. „Krakowskie Pismo Kresowe” 7: 93–122.
• Gmitruk, Janusz i Longin Kaczanowski. 1998. Płonęły niebo i ziemia. Mauzoleum Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej w Michniowie. Warszawa, Michniów: MHPRL.
• Hirsch, Marianne. 2008. The generation of Postmemory. „Poetics Today” 29: 1, Duke University Press.
• Hirsch, Marianne. 2011. Pokolenie postpamięci. „Didascalia: Gazeta Teatralna” 105: 28–36.
• Kaczanowski, Longin. 1980. Zagłada Michniowa. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Kaczanowski, Longin. 2013. Zagłada Michniowa. Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego i Muzeum Wsi Kieleckiej.
• Kania, Stanisław. Pacyfikacje niemieckie na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej. (http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/pacyfikacje-niemieckie-na-ziemiach-polskich-w-czasie-II-wojny-swiatowej;3953143.html; dostęp 22.07.2016).
• Kansteiner, Wulf. 2006. In Pursuit of German Memory. History, Television, and Politics after Auschwitz. Athens: Ohio University Press.
• Kołomańska, Ewa. 2010. Michniów. Mauzoleum martyrologii wsi polskich. Kielce: Muzeum Wsi Kieleckiej.
• Kołomańska, Ewa, Alfred Domagalski i Stanisław Krogulec. 2006. Michniów: historia, pamięć i pojednanie. Kielce: Drukarnia Panzet i Muzeum Wsi Kieleckiej.
• Kurczewska, Joanna. 2003. Społeczności lokalne i pamięć zbiorowa. W: J. Kurczewski (red.). O prawie, obyczajach i społeczeństwie. Warszawa: ISNS, s. 69–93.
• Kurczewska, Joanna. 2006. Pamięć lokalna z perspektywy rodziny i… narodu. W: J. Kurczewska (red.). Oblicza lokalności: różnorodność miejsc i czasu. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 349–373.
• Kurczewska, Joanna. 2008. Badacz wobec społeczności lokalnej. „Przegląd Socjologiczny” 1: 9–30.
• Kwiatkowski, Piotr T. i Andrzej Szpociński. 2006. Przeszłość jako przedmiot przekazu. Warszawa: Scholar.
• Madajczyk, Czesław. 1965. Hitlerowski terror na wsi polskiej 1939–1945. Zestawienie większych akcji represyjnych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Miernik, Ryszard. 1983. Pieśń o Michniowie. Wydawnictwo Łódzkie (folder).
• Między codziennością a wielką historią. Druga wojna światowa w pamięci zbiorowej społeczeństwa polskiego. 2010. Praca zbiorowa. Gdańsk – Warszawa: Muzeum Historii Polski.
• Obara, Tadeusz i Stanisław Durlej. 2001. Męczeństwo i pamięć. Kielce: Ludowe Towarzystwo Naukowo-Kulturalne.
• Welzer, Harald. 2011. Das kommunikative Gedächtnis. Eine Theorie der Erinnerung. Munchen: Ceck Verl.
• Winter, Jay. 2006. Remembering War: The Great War between Memory and History in the Twentieth Century. New Haven: Yale University Press.
• Winter, Jay. 2010. Introduction. The Performance of the Past: Memory, History, Identity. W: K. Tilmans, F. Van Vree i J. Winter (red.). Performing the Past. Amsterdam: Amsterdam University Press, s. 11–23.
• Zalewska, Anna. 2014. Hasło: dryfująca luka (floating gap). W: M. Saryusz-Wolska i R. Traba (red.). Modi memorandi. Interdyscyplinarny leksykon pamięci zbiorowej. Warszawa: Scholar, s. 101–102.
• http://www.echodnia.eu
• http://www.echodnia.eu
• https://www.pawlow.pl
• http://www.spgodow.edupage.org
• https://www.youtube.com/watch?v=MO6cM4X4znQ