Procesy przekładu i metody translacyjne na materiale czeskim i polskim – ekwiwalencja realiów biblijnych

• Authors: Hampl Lubomir

Title variants

EN

The processes and methods of Czech and Polish translation – the equivalence of biblical realities

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

In this article the Author focuses on issues related to the widely understood process of translation. The subject of the analysis are mainly Czech and Polish biblical verses which use proper names (geographical terminology and executive functions performed). At this point, the Author analyses cultural elements - perceived as figure translation – that is the way they were transferred from the source text to the target text. During the process of translation one may observe the phenomenon associated with both foreignization and domestication (depending on the kind of translation). One is also dealing with a mirror image of the original text, widely understood linguistic adaptation and conversion, direct transfer, definitional development, the so-called metatranslational mistakes consisting in reducing the cultural element or functional equivalence translation. The translated biblical realities narrowed down to, for example, geographical names, means of payment or executive functions performed may be connected with cognitive models, sometimes giving them different terminology, which could be culturally conditioned.

Keywords

EN

foreignization and domestication; picture and biblical symbolism; interpretation; translation; language equivalence and synonymous lexical units

• Publisher: Księgarnia Akademicka
• Journal: Między Oryginałem a Przekładem
• Year: 2015
• Volume: 27
• Pages: 89-110

Contributors

author

Hampl Lubomir

• Akademia Techniczno‑Humanistyczna w Bielsku‑Białej

References

• B21 (2009), Bible – Překlad 21. Století, Přeloženo z hebrejštiny, aramejštiny, řečtiny, Vyd. Babilon, Praha.
• BG (1964), Biblia to jest Całe Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu z hebrajskiego i greckiego języka na polski pilnie i wiernie przetłómaczona, Warszawa.
• BJW (2000), Biblia w przekładzie księdza Jakuba Wujka z 1599 r. Transkrypcja typu „B” oryginalnego tekstu z XVI w., Prymasowska Seria Biblijna, Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa, wydanie piąte.
• BK (2009), Bible Svatá – Písmo svaté Starého a Nového zákona podle posledního vydání Kralického z roku 1613, Česká biblická společnost, Praha.
• BO (1988), Staročeská bible drážďanská a olomoucká, Kritické vydání nejstaršího českého překladu bible ze 14. století. III Genesis‑Esdráš, Vydal Vladimír Kyas, Academia nakl. ČSAV, Praha, vydání první.
• BO (2009), Staročeská bible drážďanská a olomoucká s částmi Proroků rožmberských a Bible litoměřicko‑třeboňské, Kritické vydání nejstaršího českého překladu bible ze 14. století, V/1 Izaiáš‑Daniel, Praha, vydání první, Nakl. Academia AV ČR.
• BP (2012), Pismo Święte Stary i Nowy Testament, w przekładzie z języków oryginalnych opracował zespół pod red. ks. Michała Petera (ST) i ks. Mariana
• Wolniewicza (NT). Wydawnictwo Święty Wojciech, Poznań, wydanie pierwsze – dodruk.
• BT (1989), Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, w przekładzie z języków oryginalnych opracował Zespół biblistów polskich z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań–Warszawa, wydanie czwarte.
• BW (2001), Biblia to jest Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, nowy przekład z języków hebr. i gr. oprac. przez Komisję Przekładu Pisma Świętego, Towarzystwo Biblijne w Polsce, Warszawa.
• BWP (1997), Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu „Biblia Warszawsko‑Praska”, w przekładzie z języków oryginalnych opracował Kazimierz
• Romaniuk, Pierwszy Biskup Warszawsko‑Praski, Towarzystwo Biblijne w Polsce, Warszawa.
• ČEP (2008), Bible – Písmo svaté Starého a Nového zákona (včetně deuterokanonických knih). Český ekumenický překlad, Česká biblická společnost, Praha.
• ČSP (2009), Bible – Český studijní překlad Bible, Stará a Nová smlouva přeložené z původních jazyků Nakl. KMS, Praha, páté doplněné vydání.
• JB (2009), Jeruzalémská Bible – Písmo svaté, vydané jeruzalémskou biblickou školou Krystal OP Karmelitánské nakladatelství, Praha, první české vydání.
• NBG (2012), Nowa Biblia Gdańska, Ślaskie Towarzystwo Biblijne, Szaron, Katowice–Ustroń, [on‑line] http://www.biblest.com.pl/NowaBibliaGdanska.html.
• PNS (2010), Svaté Písmo – Překlad nového světa, [on‑line] http://www.jw.org/cs/publikace/bible‑online.
• PNŚ (1997), Pismo Święte w Przekładzie Nowego Świata, przetłumaczono z New World Translation of Holy Sciptures z uwzględnieniem języków oryginału, Strażnica – Towarzystwo Biblijne i Traktatowe, New York.
• SNC (2011), Bible Slovo na cestu, Nakl. Česká biblická společnost, první vydání, Praha.
• Brown, R.E., Fitzmyer, J.A., Murphy, R.E. (2001), Katolicki komentarz biblijny, Chrostowski, W. (red. pol. wyd.) Prymasowska Seria Biblijna, Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa.
• Brzozowski, J. (2011), Stanąć po stronie tłumacza. Zarys poetyki opisowej przekładu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Chlebda, W. (2011), „Ekwiwalencja i ekwiwalenty: między słownikiem i tekstami”, w: Chlebda, W. (red.), Na tropach translatów. W poszukiwaniu odpowiedników przekładowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 21‑43.
• Čermák, F., Blatná, R. (1995), Manuál lexikografie, Nakladatelství H&H, Jino-čany.
• Douglas, J.D. (1996), Nový biblický slovník, překlad A. Koželuhová, H. Nezbedová,
• B. Procházka, J. Štifter, R. Matulík, Nakl. Návrat domů, Praha, první vydání.
• Gaszyńska‑Magiera M. (2011), „Przekład literacki jako spotkanie międzykulturowe”, w: Kukułka‑Wojtasik, A. (red. nauk.), Translatio i literatura, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 137‑144.
• Hampl, L. (2012a), Ptactwo we frazeologii czeskiej i polskiej. Konceptualizacja– obraz – odzwierciedlenie, Wydawnictwo Naukowe ATH, Bielsko‑Biała.
• Hampl, L. (2012b), „Przekład tekstów biblijnych jako źródło badań językoznawczych. Analiza leksykalna z uwzględnieniem dominanty semantycznej”, Między Oryginałem a Przekładem, XVIII, Kraków, s. 135‑147.
• Hampl, L. (2012c), „Rozbor lexikálních jednotek biblického textu na materiálu polských a českých překladů Svatého písma”, w: Dotknąć słowiańszczyzny. Języki, literatura i kultura krajów słowiańskich, zbiór artykułów pokonferencyjnych, E‑wydawnictwo, Bielsko‑Biała–Poznań, s. 33‑42.
• Hejwowski, K. (2006), Kognitywno‑komunikacyjna teoria przekładu, Wydawnictwo
• Naukowe PWN, Warszawa.
• Hejwowski, K. (2009), „Klasyfikacja błędów tłumaczeniowych – teoria i praktyka”, w: Kopczyński, A., Kizeweter, M. (red.), Jakość i ocena tłumaczenia,
• Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej Academica, Warszawa, s. 141‑161.
• Heller, J. (2009), Na čem mi záleží. Rozhovory nad Biblí, Nakl. Vyšehrad, vydání první, Praha.
• Hervey, S., Higgins, I. (1992), Thinking Translation: A Course in Translation Method, French‑English, Routledge, London–New York.
• Hrdlička, M. (2004), K verbální a neverbální komunikaci. Výběr prací českých a slovenských autorů, Nakl. Ostravská univerzita v Ostravě.
• Knittlová, D. et al. (2010), Překlad a překládání, Vyd. Univerzita Palackého, Olomouc.
• Kufnerová, Z. (2009), Čeština a překládání, Nakladatelství H&H, Jinočany.
• Kwilecka, I. (2003), Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, Uniwersytet Adama Mickiewicza, Wydział Teologiczny PAN, Instytut Slawistyki, Poznań.
• Lewicki, R. (2000), „Między adaptacją i egzotyzacją: The Pickwick Papers w przekładzie polskim i rosyjskim”, w: Kubiński, W., Kubińska, O., Wolański, T. (red.), Przekładając nieprzekładalne, Wydanictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 191‑200.
• Lipiński, K. (2004), Mity przekładoznawstwa, Egis, Kraków.
• Lotko, E. (2003), Slovník lingvistických termínů pro filology, nakl. Univerzita Palackého, Olomouc.
• Łach, S., Stachowiak, L. (1990), Pismo Święte Starego Testamentu. Księga Psalmów. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz – ekskursy, t. VII, cz. 2, Pallottinum. Poznań.
• Majkiewicz, A. (2008), Intertekstualność – implikacje dla teorii przekładu. Wczesna proza Elfriede Jelinek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• O’Connor, M. (2001), „Księga Sędziów”, w: Chrostowski, W. (red. nauk. pol. wyd.), Katolicki komentarz biblijny, Prymasowska Seria Biblijna, Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa, s. 213‑234.
• Packer, J.I., Tenney, M.C. (2007), Słownik tła Biblii, Prymasowska Seria Biblijna, Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa.
• Popovič, A. (1975), Teória umeleckého prekladu, Tatran, Bratislava.
• Royt, J., Šedinová, H. (1998), Slovník symbolů kosmos, příroda a člověk v křesťanské ikonografii, Nakladatelství Mladá fronta, Praha.
• Stich, A. (2011), Předmluva – jazyk bible u nás, w: Ouředník, P., Aniž jest co nového pod sluncem, Nakladatelství & vydavatelství Volvos Globator, vydání první, Praha, s. 7‑13.
• Straková, V. (2003), „Překládání a vlastní jména”, w: Kufnerová, Z., Poláčková, M., Povejšil, J., Skoumalová, Z., Straková, V. (red.), Překládání a čeština, Nakladatelství H&H, Jinočany, s. 172‑176.
• Szypelt, K. (2010), „Staro‑cerkiewno‑ruskie teksty na warsztacie polskiego tłumacza”, w: Lewicki, R. (red. nauk.), Przekład – język – kultura II, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej,
• Lublin, s. 253‑258.
• Tabakowska, E. (2009), Tłumacząc się z tłumaczenia, Znak, Kraków.
• Trávníček, Fr. (1952), Slovník jazyka českého, Slovanské nakladatelství, Praha.
• Urbanek, D. (2011), „Dialektyka przekładu: między wtórnością a oryginalnością”, w: Kukułka‑Wojtasik, A. (red. nauk.), Translatio i literatura, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 341‑348.
• Výklady III ke Starému zákonu. Kniky naučné: Job, Žalmy, Přísloví, Kazatel, Píseň písní (1998), připravila starozákonní překladatelská komise, Karmelitánské nakladatelství, Kostelní Vydří.
• Walton, J.H., Matthews, V.H., Chavalas, M.W. (2005), Komentarz historyczno‑kulturowy do Biblii Hebrajskiej, Chrostowski, W. (red. pol. wyd.), Prymasowska Seria Biblijna, Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa.
• Wierzbicka, A. (1999), Język – Umysł – Kultura, wybór prac pod red. J. Bartmińskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Wierzbicka, A. (2006), Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, Lublin.

Identifiers

DOI

10.12797/MOaP.21.2015.27.07