Prawoskrzydłowy manewr wojsk polsko-litewskich w bitwie pod Orszą (8 września 1514 r.)

• Authors: Aleksander Bołdyrew

Title variants

EN

The Right-flank Manoeuvre of the Polish-Lithuanian Army at the Battle of Orscha (8th September 1514)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Bitwa pod Orszą stanowiła nie tylko konfrontację zjednoczonych sił polsko-litewskich z armią Wielkiego Księstwa Moskiewskiego, ale także dwóch odmiennych stylów walki. Obecność piechoty i artylerii polsko-litewskiej spowodowała, że ich wróg musiał zastosować odpowiedni szyk bojowy, co uniemożliwiało wykonanie szerokiego manewru terenowego, zmianę miejsca zbiórki głównych sił lub przegrupowanie armii. Pierwszy aspekt formacji sił zjednoczonych, związany z ich wsparciem na zakolu Dniepru w rejonie wsi Paszyno–Ruklino–Pugajłowo, umożliwił jedynie obronę w wybranym obszarze lub atak. Spośród wielu manewrów przeprowadzonych przez zjednoczone siły zbrojne podczas bitwy, na specjalną uwagę zasługuje ten z udziałem polskiej najemnej kawalerii na prawym skrzydle armii polsko-litewskiej. Istotną rolę ogrywała również piechota i artyleria, ukryte na południowo-zachodnim krańcu pola bitwy w olszowym gaju, który porastał brzeg Dniepru. Głównym zagadnieniem niniejszego opracowania jest prawoskrzydłowe uderzenie na wojska moskiewskie. Ponadto, autor porusza problem możliwego podobieństwa między tym manewrem a wcześniejszymi doświadczeniami współpracy kawalerii, artylerii i piechoty na polu bitwy.

EN

The battle of Orscha led up not only to clash of the Polish-Lithuanian’s united forces with the army of the Grand Duchy of Muscovy, but also to confrontation of two diffirent fighting styles. Presence of Polish-Lithuanian’s infantry and artillery had made their enemy use appropriate battle order, which made resorting to wide terrain manoeuvre, changing the place of ghatering of the main forces or jumping away to reorganisation the army impossible. The first aspect of united forces’ formation, connected with their support on the bend of the Dnieper in the area of villages Paszyno–Ruklino–Pugajłowo, made possible only defence in chosen area or attack. From between many manoeuvre carried out by united forces during the battle, this one with participation of Polish mercenary cavarly at the right-flank of the Polish-Lithuanian’s army especially draw attention to oneself. Also infantry and artillery, hidden on the south-west edge of battlefield in an alder grove overgrowning the bank of the Dnieper, acted out relevant role. The main issue of this study is clash with the Moscow regiment of the left hand. Moreover I would like to address the problem of possible similarity between this manoeuvre and earlier experience of cooperating cavalry, artillery and infantry.

Keywords

PL

historia wojskowości wczesnonowożytnej; bitwa pod Orszą (1514); sztuka wojenna; taktyka; Królestwo Polskie; Wielkie Księstwo Litewskie; Wielkie Księstwo Moskiewskie

EN

early modern history of warfare; battle of Orscha (1514); art of war; tactic; Kingdom of Poland; Grand Duchy of Lithuania; Grand Duchy of Muscovy

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2018
• Volume: 66
• Issue: 2: Historia
• Pages: 25-38

Contributors

author

Aleksander Bołdyrew

• Wydział Filologiczno-Historyczny, Uniwersytet Łódzki

References

• Bołdyrew A., Armatury orszańskie 1514 roku, „Biblioteka Epoki Nowożytnej” II(2015), nr 3: Bitwa pod Orszą.
• Bołdyrew A., Zaskoczenie jest w wojnach niezmiernie skutecznym środkiem działania. Wykorzystanie ukształtowania terenu pola bitwy jako elementu wspomagającego manewr i zaskoczenie (na przykładzie bitew: pod Świecinem 17 IX 1462 r. i Orszą 8 IX 1514 r.), w: Pola bitew wczoraj i dziś, red. A. Olejko, P. Korzeniowski, K. Mroczkowski, Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V 2013.
• Dróżdż P., Orsza 1514, Warszawa: Bellona 2000.
• Finkel L., Elekcya Zygmunta I. Sprawy dynastyi Jagiellońskiej i unii polsko-litewskiej, Kraków 1910.
• Halecki O., Dzieje unii jagiellońskiej, t. II: W XVI wieku, Kraków 1920.
• Herbst S., Najazd tatarski 1512, „Przegląd Historyczny” 1948, t. 37.
• Herbst S., Obraz bitwy pod Orszą, w: tenże, Potrzeba historii czyli o polskim stylu życia. Wybór pism, t. II, wyd. W. Majewski, Warszawa: PIW 1978.
• Herbst S., Walicki M., Obraz bitwy pod Orszą. Dokument historii sztuki i wojskowości XVI w., „Rozprawy Komisji Historii Kultury i Sztuki” 1(1949).
• Kolankowski L., Polska Jagiellonów. Dzieje polityczne, Lwów 1936.
• Korzon T., Dzieje wojen i wojskowości w Polsce, t. I: Epoka przedrozbiorowa, Kraków 1912.
• Kazakou A., Bitwa pod Orszą 1514 r.: kwestia lokalizacji, „Biblioteka Epoki Nowożytnej” II(2015), nr 3: Bitwa pod Orszą.
• Nowak T.M., Polska sztuka wojenna w czasach Odrodzenia, Warszawa: MON 1955.
• Nowak T.M., Uwagi o technice budowania mostów polowych w Polsce w XV-XVII wieku, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 2(1956), cz. 2.
• Nowak T.M., Z dziejów techniki wojennej w dawnej Polsce, Warszawa: MON 1965.
• Nowak T.M., Wimmer J., Historia oręża polskiego 963-1795, Warszawa: Wiedza Powszechna 1981.
• Orsza, w: Encyklopedja wojskowa, red. O. Laskowski, t. IV, Warszawa 1937.
• Plewczyński M., Wojny i wojskowość polska XVI wieku, t. I: Lata 1500-1548, Zabrze–Tarnowskie Góry: Inforteditions 2011.
• Spieralski Z., Jan Tarnowski 1488-1561, Warszawa: MON 1977.
• Spieralski Z., Polska sztuka wojenna w latach 1454-1462, Warszawa: MON 1958.
• Spieralski Z., Wojskowość polska w okresie odrodzenia 1454-1576, w: Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864, t. I: Do roku 1648, praca zbior., Warszawa: MON 1965.
• Tyszkiewicz J., Jeńcy wojenni i dyplomacja polska w XV-XVI wieku, w: Balticum. Studia z dziejów polityki, gospodarki i kultury XII–XVII wieku ofiarowane Marianowi Biskupowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. Z.H. Nowak, Toruń: TN w Toruniu 1992.
• Tyszkiewicz J., Kilka uwag o polu bitwy pod Orszą stoczonej 8 września 1514 r., „Biblioteka Epoki Nowożytnej” II(2015), nr 3: Bitwa pod Orszą.
• Wimmer J., Historia piechoty polskiej do roku 1864, Warszawa: MON 1978.
• Wojciechowski Z., Zygmunt Stary (1506-1548), Warszawa: PIW 1946.
• Wojtkowiak Z., Ostrogski Konstanty, w: Polski słownik biograficzny, t. XXIV, Wrocław: Ossolineum 1979.
• Żygulski Z. jun., „Bitwa pod Orszą” – struktura obrazu, „Rocznik Historii Sztuki” 12(1981), s. 85-132.

Identifiers

DOI

10.18290/rh.2018.66.2-2