Space Organisation and House Planning at Hellenistic and Roman Palmyra

• Authors: Żuchowska Marta

Title variants

PL

Organizacja przestrzenna i architektura mieszkalna w hellenistycznej i rzymskiej Palmyrze

• Languages of publication: EN PL

Abstracts

PL

Palmyra, znana ze swojej roli w handlu dalekosiężnym Imperium Rzymskiego, jest też ciekawym przykładem urbanistyki i architektury Bliskiego Wschodu w okresie hellenistycznym, rzymskim i wczesnoislamskim. Jakkolwiek nie ulega wątpliwości, że powierzchnia antycznego miasta była pokryta w większości zabudową o charakterze mieszkalnym, jest ona stosunkowo słabo poznana. Mimo dość nielicznych danych na ten temat, można jednak zauważyć pewne jej cechy charakterystyczne i związki między architekturą mieszkalną a rozplanowaniem przestrzennym miasta. Poszczególne części miasta zostały zabudowane w różnych okresach, według mniej lub bardziej restrykcyjnych planów. dzięki temu, w przeciwieństwie do typowych miast hellenistycznych zakładanych na Bliskim Wschodzie na siatce hippodamejskiej, Palmyra ukazuje kilka odmiennych koncepcji urbanistycznych, których ślady zachowały się w jej zabudowie. Budynki mieszkalne, jako najliczniejsze i z konieczności najbardziej podporządkowane ustalanym odgórnie regułom urbanistycznym, ukazują najlepiej, w jaki sposób nowe trendy i założenia teoretyczne w urbanistyce były realizowane w praktyce. O ile dzielnica hellenistyczna położona na południe od Wadi al-Qubur wydaje się nie respektować jakichś szczególnych ograniczeń w rozplanowaniu budynków, a jej zabudowa rozwija się swobodnie wokół głównych osi komunikacyjnych, o tyle dzielnice położone dalej na północ, zaprojektowane już w okresie rzymskim, zdradzają pewną tendencję do organizacji przestrzeni za pomocą wytyczonych przez architektów ulic. Cechą charakterystyczną dla Palmyry jest fakt, iż nie zaplanowano tu siatki prostokątnej, a jedynie ulice na osiach północ-południe, które dzielą przestrzeń na wąskie pasy. Na tyle, na ile możemy to ocenić w świetle nielicznych dotychczas badań archeologicznych nad zabudową mieszkalną, domy palmyreńskie związane są raczej z lokalną, wschodnią tradycją urbanistyczną. Podstawowym modelem domu był budynek o stosunkowo prostym planie, z pomieszczeniami zorganizowanymi wokół dziedzińca, natomiast większe domy powstawały poprzez multiplikację takiego modułu. domy zamożniejszych obywateli musiały być rozległe i wielosegmentowe, ponieważ mieszkały w nich rozszerzone, wielopokoleniowe rodziny. Przykładami mogą tu być domy Achillesa i Kasjopei na wschód od Świątyni Bela czy dom F w dzielnicy Północno-zachodniej. zastosowanie kolumn na dziedzińcach domów mieszkalnych w okresie rzymskim wydaje się być zabiegiem czysto dekoracyjnym i nie wiąże się z adaptacją modelu domu wywodzącego się tradycji grecko-rzymskiej. dopasowanie budynków mieszkalnych do otaczającej je przestrzeni i maksymalne jej wykorzystanie przez zabudowę związane są również z lokalnym wschodnim wzorcem urbanistycznym. Wobec braku materiału porównawczego, stwierdzenie, że te charakterystyczne cechy urbanistyki i architektury są wyjątkowe dla Palmyry, byłoby pewnym nadużyciem, jednakże świadczą one niewątpliwie o tym, że wprowadzenie grecko-rzymskiego modelu w urbanistyce Palmyry było zabiegiem raczej dość powierzchownym, dotyczącym jedynie budowli monumentalnych i nie wpłynęło na zmianę lokalnych tradycji architektonicznych w budownictwie prywatnym.

• Publisher: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Journal: Światowit
• Year: 2012
• Volume: Tom IX (L), fasc. A
• Pages: 141-153

Contributors

author

Żuchowska Marta

References

• AL AS‘AD KH., SCHMIDT-COLINET A., 2000, Zur Urbanistik des hellenistischen Palmyra. Em Vorbericht, “Damaszener Mitteilungen” 12, 61-93.
• BARANSKI M., 1995, “Opus Palmyrenum”, “Damaszener Mitteilungen” 8, 59-63.
• DENTZERJ.-M., 2000 Le developpement urbain en Syrie a l’epoque hellenistique et romaine: modeles “occidentaux et orientaux”, “Bulletin d’Etudes Orientales” LII, 159-163.
• DENTZERJ.-M., SAUPIN R., 1996, Lespace urbain a Palmyre. Remarques sur des photographies aeriennes anciennes, “Annales Archeologiques Arabes Syriennes” XLII, 297-318.
• DUNANT CH., 1971 Le sanctuaire de Baalshamin a Palmyre, vol. 3: Les inscriptions, Bibliotheca Helvetica Romana 10, Rome.
• FREZOULS E., 1976, Apropos de l’architecture domestique a Palmyre, “Ktema” 1, 29-52.
• GABRIEL A., 1926 Recherches archeologiques a Palmyre, “Syria” VII, 71-92.
• GAWLIKOWSKI M., 1974 Les defenses de Palmyre, “Syria” LI, 231 -242.
• GAWLIKOWSKI M., 1983a Le sanctuaire dAllat a Palmyre. Aperfu preliminaire, “Annales Archeologiques Arabes Syriennes” XXXIII/1, 180-195.
• GAWLIKOWSKI M., 1983b Reflections sur la chronologie du sanctuaire dAllat a Palmyre, “Damaszener Mitteilungen” 1, 59-67.
• GAWLIKOWSKI M., 1997, L’habitat a Palmyre de l’antiquite au Moyen Age, (in:) C. Castel, M. Al-Maqdissi, F. Villeneuve (eds.), Les maisons dans la Syrie Antique du IIP millenaire aux debuts de l’Islam. Pratiques et representations de l’espace domestique. Actes du Colloque International, Damas 27-30 juin 1992, Bibliotheque Archeologique et Historique 150, Beyrouth, 161-166.
• GAWLIKOWSKI M., 2007 Beyond the Colonnades. The Domestic Architecture of Palmyra, (in:) K. Galor, T. Waliszewski (eds.), From Antioch to Alexandria. Recent Studies in Domestic Architecture, Warsaw, 79-93.
• GRASSI M.T., 2009, Nuovi scavi et ricerche nella Siria romana: il “progetto Palmira” dell’Universita degli Studi di Milano, (in:) A. Coralini (ed.), vesuviana. Archeologie a confronto. Atti del Convegno Internazionale (Bologna, 14-16 gennaio 2008), Bologna, 339-349.
• GRASSI M.T., 2010, Il “progetto Palmira” I nuovi scavi dell’Universita nell’Oriente romano (campagne 2007-2008), (in:) G. Zanetto, M. Ornaghi (eds.), Documenta Antiquitatis: Atti dei Seminari di Dipartimento 2009, Quaderni di Acme 120, Milano, 1-25.
• GRASSI M.T., AL AS’AD W., forthcoming PAL.M.A.I.S. Recherches et fouilles d’une nouvelle Mission conjointe syro-italienne dans le quartier sud-ouest de Palmyre, (in:) Palmyra - Queen of the Desert. 50 Years of Polish Excavations in Palmyra, International Conference (Warsaw, 6-8.12.2010), Warsaw.
• KROGULSKA M., 1984 Le forum, (in:) M. Gawlikowski (ed.), Les Principia de Diocletien. «Temple des Enseignes», Palmyra VIII,Varsovie, 70-91.
• DU MESNIL DU BUISSON R., 1966 Premiere campaigne defouilles a Palmyre, “Comptes-rendus de l’Academie des Inscriptions et Belles-Lettres” 110/1,158-187.
• MICHALOWSKI K., 1964 Palmyre. Fouilles polonaises 1962, Palmyra IV, Varsovie.
• PLATTNER, G.A., SCHMIDT-COLINET A., 2010 Untersuchungen im hellenistisch-kaiserzeitlichen Palmyra, (in:) S. Ladstatter, V. Scheibelreiter (eds.), Stadtisches Wohnen im ostlichen Mittelmeer 4. Jh. v. Chr. - 1. Jh. n. Chr. Akten des internationalen Kolloquiums vom 24.-27. Oktober 2007 an der Osterreichischen Akademie der Wissenschaften, Archaologische Forschungen 18, Wien, 417-427.
• SALIBY N., 1996, Maisons Palmyreniennes a l’est du Temple de Nabu, “Annales Archeologiques Arabes Syriennes” XLII, 289-290.
• SCHMIDT-COLINET A., AL AS‘AD KH., AL AS‘AD W., 2008, Unterschungen im Areal der ‘hellenistischen’ Stadt von Palmyra. Zweiter Vorbericht, “Zeitschrift fur Orient- Archaologie” 1, 452-478.
• SCHNADELBACH K., 2010 Topographia Palmyrena, vol. 1: Topography, Documents d’archeologie syrienne 18, Damascus.
• SEIGNEJ., 1997, Habitat hellenistique et romain de Gerasa, (in:) C. Castel, M. Al-Maqdissi, F. Villeneuve (eds.), Les maisons dans la Syrie Antique du IIIe millenaire aux debuts de l’Islam. Pratiques et representations de l’espace domes- tique. Actes du Colloque International, Damas 27-30juin 1992, Bibliotheque Archeologique et Historique 150, Beyrouth, 73-82.
• STERN H., 1977, Les mosaiques des Maisons dAchille et de Cassiopee a Palmyre, Paris.
• WIEGAND TH., 1932 (ed.) Palmyra. Ergebnisse der Expeditionen von 1902 und 1917, Berlin.
• WIRTH E., 1975 Die Orientalische Stadt, “Saeculum” 26/1,45-94.
• ŻUCHOWSKA M., 2003 Palmyra. Test Trench in the Street of the Great Colonnade, “Polish Archaeology in the Mediterranean” XIV (Reports 2002), 291-294.
• ŻUCHOWSKA M., 2005, Palmyre - cite caravaniere?, (in:) P. Bielinski, F.M. St^pniowski (eds.), Aux pays dAllat. Melanges offerts a Michal Gawlikowski, Warszawa, 325-347.
• ŻUCHOWSKA M., 2006, Palmyra. Excavations 2002-2005. Insula E by the Great Colonnade, “Polish Archaeology in the Mediterranean” XVII (Reports 2005), 439-450.