Cykl życiowy dokumentu w strukturach Służby Bezpieczeństwa PRL na podstawie instrukcji kancelaryjnych

• Authors: Cisłowska Sławomira

Title variants

EN

The life cycle of a document in the structures of the Security Service of the People’s Republic of Poland on the basis of office instructions

RU

Жизненный цикл документа в структурах Службы безопасности Польской Народной Республики на основании инструкций делопроизводства

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia szczegółowo instrukcje kancelaryjne oraz wykazy akt służby bezpieczeństwa PRL, jako przepisy regulujące podstawowe mechanizmy kancelaryjno–biurowe. Autorka analizuje także dokumentację wytworzoną przez służby bezpieczeństwa w zasobie zgromadzonym przez IPN. Dzięki kwerendzie archiwalnej udało się odnaleźć szereg wewnętrznych aktów prawnych regulujących te kwestie. Celem pracy jest zatem poznanie mechanizmów pracy kancelaryjnej w strukturach SB poprzez pryzmat teorii cyklu życiowego dokumentu.

EN

The article presents in detail office instructions and lists of files of the Security Service of the People’s Republic of Poland, as provisions regulating the basic mechanisms of the office. The author also analyses the documentation produced by the Security Service in the resource collected by the Institute of National Remembrance. Thanks to archival inquiry, it was possible to find a number of internal legal acts regulating these issues. The aim of the work is therefore to learn about the mechanisms of office work in the Security Service structures through the prism of the document life cycle theory.

RU

В статье подробно представлены инструкции делопроизводства и списки дел службы безопасности Польской Народной Республики, как положения, регулирующие основные механизмы службы. Автор также анализирует документацию спецслужб в фондах, собранных Институтом национальной памяти. Благодаря архивному поиску удалось найти ряд внутренних правовых актов, регулирующих эти вопросы. Таким образом, цель работы - изучить механизмы делопроизводства в структурах спецслужб коммунистической Польши через призму теории жизненного цикла документов.

Keywords

PL

Polska Rzeczpospolita Ludowa; służba bezpieczeństwa; zarządzanie dokumentami; cykl życiowy dokumentu; przepisy kancelaryjne

EN

Polish People's Republic; security service; document management; document life cycle; chancellery regulations

RU

Польская Народная Республика; служба безопасности; документооборот; жизненный цикл документов; инструкции канцелярии

• Publisher: Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
• Journal: Wschodni Rocznik Humanistyczny
• Year: 2020
• Volume: XVII (2020)
• Issue: 4: Nauki o polityce i historia administracji
• Pages: 199-226

Dates

published

2020-12-30

Contributors

author

Cisłowska Sławomira

• Instytut Pamięci Narodowej, Radom

References

• Aparat Bezpieczeństwa. Kadra kierownicza, t. 2: 1956-1975, red. P. Piotrowski, Warszawa 2006; t. 3: 1975-1990, Warszawa 2008
• Białek S., Brakowanie i niszczenie dokumentacji SB w województwie opolskim w latach 1987-1990. Ustalenia wstępne, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2, 2008.
• Charczuk W., Dokumentacja UBP, MO, KBW, WP w latach 1944-1954 jako przykład sowietyzacji biurokracji [w:] Dzieje biurokracji na ziemiach polskich, red. A. Górak, D. Magier, t. 2, Siedlce 2009.
• Długajczyk E., Sprawa karna o niszczenie akt w Wojewódzkim Urzędzie Spraw Wewnętrznych w Katowicach w latach 1989 – 1990, [w:] Archiwa i archiwalia górnośląskie, t. I, Katowice 2008.
• Gorak. A., Reforma deloproizvodstva administratsii Avstriyskoy imperii gr. Kilmansegga u nachala ХХ veka, „Dokument. Arkhiv. Istoriya. Sovremennost” t. 12, Jekaterynburg 2012, s. 57-61.
• Górak A., Rosyjska kancelaria akt spraw w urzędach lubelskiej gubernialnej administracji ogólnej w latach 1867–1918, Lublin 2008.
• Górak A., Systemy kancelaryjne ziem polskich pod zaborami. Bryk dla studentów, [online] https://phavi.umcs.pl/at/attachments/2016/1216/162725-systemy-kancelaryjne-ziem-polskich-pod-zaborami-bryk-dla-studentow-oprac-a-gorak.pdf, s. 10-12.
• Historyczno- prawna analiza struktur organów bezpieczeństwa państwa w Polsce Ludowej (1944-1990) zbiór studiów, red. A. Jusupovicia i R. Leśkiewicz, Warszawa 2013.
• Instrukcje pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa (1945–1989), [w:] Materiały Pomocnicze Biura Edukacji Publicznej IPN, t. I, wyd. T. Ruzikowski, Warszawa 2004.
• Kancelaria organów władzy w Galicji, wstęp i oprac. A. Górak i K. Latawiec, Lublin 2012.
• Kapuściak B., Instrukcje pracy kontrwywiadowczej Wojskowej Służby Wewnętrznej wraz z instrukcjami prowadzenia dokumentacji i ewidencji 1957 – 1990), Kraków 2010.
• Kasperek K., Proces archiwizacji w Urzędzie Wojewódzkim Kieleckim (1918-1939), „Archeion“, t. 71 (1981), s. 123-132.
• Koller S., Normatywne zasady brakowania i niszczenia materiałów Służby Bezpieczeństwa w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych (1956-1990), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2, 2012.
• Koller S., Procedura brakowania materiałów Biura „W” w latach 1972-1989, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” nr 1 (8–9), 2011, s. 247–256.
• Kołakowski P., Pretorianie Stalina. Sowieckie służby bezpieczeństwa i wywiadu na ziemiach polskich 1939-1945, Warszawa 2010.
• Komaniecka M., Dzienniki korespondencyjne, rejestracyjne, archiwalne i koordynacyjne jako źródła historyczne, [w:] Wokół teczek bezpieki – zagadnienia metodologiczno–źródłoznawcze, pod red. F. Musiała, Kraków 2006.
• Komaniecka M., Instrukcje pracy pionów pomocniczych Urzędów Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa (1945 – 1989), Kraków 2010.
• Komaniecka M., Organizacja i funkcjonowanie kartotek ogólnoinformacyjnej i zagadnieniowej aparatu bezpieczeństwa, [w:] Wokół teczek bezpieki, zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2006.
• Korkuć M., „Kujbyszewiacy” – awangarda UB, „Arkana” 2002, nr 46-47.
• Kościański R., Leśkiewicz R., Brakowanie i niszczenie dokumentów Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Poznaniu w latach 1989 – 1990, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2011, 4, s. 271–282.
• Kozłowski T., Koniec Imperium MSW. Transformacja organów bezpieczeństwa państwa 1989-1990, IPN Warszawa 2019.
• Kruk M., Niszczenie materiałów archiwalnych w Wojewódzkim Urzędzie Spraw Wewnętrznych w Gdańsku w latach 1989-1990, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 4, 2011.
• Krupska Z., Zarządzanie dokumentacją aktową w naczelnych organach bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego w latach 1944-1946, [w:] W kręgu „teczek”. Z badań nad zasobem i funkcjami archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, red. J. Bednarek, P. Perzyna, Łódź–Toruń 2006, s. 115-128.
• Kurkiewicz M., Noszczak B., Okiem Sowietnika - raport doradcy z Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwa ZSRS o pracy polskiego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (8 czerwca 1951 r.), „PAPIN” 2010, t. 3, s. 205-219.
• Lesikowski K., Aparat Bezpieczeństwa w Polsce 1945-1970. Struktury organizacyjne i zadania, Rzeszów 2015.
• Materiały Pomocnicze Biura Edukacji Publicznej IPN, t. I, wyd. T. Ruzikowski, Warszawa 2004.
• Musiał F., Podręcznik bezpieki. Teorie pracy operacyjnej służby bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970 – 1989), Kraków 2007.
• Ostrowska K., Żuławnik M., Niszczenie kartotek Biura ”C” MSW w latach 1998 – 1990, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2001, 4.
• Peterman R., Proces brakowania i niszczenia akt organów bezpieczeństwa państwa w latach 1954-1990 na przykładzie województwa łódzkiego, [w:] Wokół teczek bezpieki – zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, Kraków 2006.
• Peterman R., Rozkaz Niszczyć!, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2006, nr 1–2, s. 112–115.
• Piłat J., Zarys struktury ewidencji operacyjnej służby bezpieczeństwa w zasobie Oddziału IPN w Lubinie, „Przegląd Archiwalny IPN” 6, 2013.
• Piłat J., Zasady prowadzenia, funkcjonowania oraz rola ewidencji operacyjnej SB z uwzględnieniem przydatności zachowanych materiałów ewidencyjnych w bieżącej pracy Instytutu Pamięci Narodowej, [w:] W kręgu teczek. Z badań nad zasobem i funkcjami archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Łódź – Toruń 2006.
• Piony śledcze aparatu bezpieczeństwa publicznego 1944-1990, red. M. Dźwigała i P. Skubisz, Szczecin 2017.
• Poleszak S., Pomoc sowiecka przy tworzeniu komunistycznego aparatu bezpieczeństwa w Polsce, „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne”, t. 11, 2010, http://www.pzh.ihpt.pl/zeszyty/pzh_11/Poleszak.pdf.
• Reczek R., Konferencja „Dokumenty zniszczyć…! Proces niszczenia dokumentacji Służby Bezpieczeństwa PRL w latach 1989-1990”. Wrocław 1 grudnia 2008 r., „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2009, 2, s. 418-422.
• Robótka H., Współczesna biurowość. Zagadnienia ogólne, Toruń 2010.
• Sawicki W., Osobowe źródła informacji w technice operacyjnej, „Aparat represji w Polsce Ludowej 1944-1989", nr 1(5), 2007.
• Szwagrzyk K., Kadry aparatu bezpieczeństwa [w:] Aparat Bezpieczeństwa w Polsce. Kadra Kierownicza, t. 1: 1944-1956, red. K. Szwagrzyk, Warszawa 2005, s. 49-53
• Szwagrzyk K., Rola oficerów sowieckich w aparacie bezpieczeństwa Polski („cywilnym” i wojskowym) [w:] W objęciach Wielkiego Brata. Sowieci w Polsce 1944-1993, red. K. Rokicki, S. Stępień, Warszawa 2009.
• Zając E., Ślad pozostaje w aktach. Wybrane zagadnienia dotyczące funkcjonowania ewidencji operacyjnej w latach 1962-1989, [w:] Wokół teczek bezpieki zagadnienia metodologiczno – źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2006.
• Zieliński A., Instrukcja (tymczasowa) o pozyskaniu i ewidencji agenturalno – informacyjnej sieci z 13 lutego 1945 r. Analiza krytyczna dokumentu, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2012, 5.

Identifiers

DOI

10.36121/scislowska.17.2020.4.199