Wspomnienie o pałacu skarżyńskich W studzieńcu koło płocka. omóWienie jego przemian budoWlanych i ocena Wartości

• Authors: Skarżyńska-Wawrykiewicz Magdalena

Title variants

EN

The Skarżyński palace in Studzieniec near Płock construction transformations and value

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article is an attempt at bringing the reader closer to the construction transformations of the palace in Studzieniec and assessing its value as a historical monument. A detailed historical-art analysis preceded by, i.a. initial architectural research, has proved that the palace, at first glance similar to numerous Classical residences, possesses in many respects an individual architectural form. The characterstic features of the main solid of the palace, which originate from the first phase of its construction, include a well-conceived and cohesive composition. The palace in Studzieniec has not been the topic of a separate study and remains mentioned only in brief notes. Moreover, some of the existing writings regard its courtyard galleries to be eighteenth-century. A formal analysis of the palace and initial architectural research has shown that the palace was erected in the eighteenth century as a freestanding building. Despite the absence of archive sources that would unambiguously attribute the authorship of the design to the Warsaw-based architect Hilary Szpilowski, a comparative analysis involving other project made it possible to once again confirm his authorship. The titular palace was built in about 1790 and commissioned by Piotr Skarżyński, who at that time, after having held the office of the deputy starosta of Gostynin, became the royal chamberlain. During the first phase, the residence was granted the form of a single-storey, well devised and completed freestanding building, maintained in the spirit of Classicism. Since the elevations were granted architectural details typical for the eighteenth century, the façade featured not only a portico but also pseudo-projections typical for Szpilowski’s designs, and on the back elevation – equally characteristic dominating deep projections. An analysis of the composition, however, made it possible to notice multiple traits distinguishing this realisation from Polish Classical palaces, including residences ascribed to Szpilowski. The emphasis placed on the front corners by means of the pseudo-projections of the façade and the side elevations, the form of the portico and the back projections as well as the lavish architectural detail and the manner of its application became the reason why the palace in Studzieniec originally displayed sui generis lightness and balance. In accordance with the designs envisaged by Szpilowski, the residence was also given an individual distribution of interiors, with typically lavish ground plans, based on new trends in architecture but also – as it has been attempted to prove - on the expectations and habits of the clients. For the first time in the case of Studzieniec, the article also discusses the non-extant outfitting of the interiors, including the polychromes and the stucco. Pre-war photographs of the interiors and post-war conservation documentation made it possible to recreate the form of the palace as well as to formulate well-motivated assumptions concerning its authorship and the identity of the executors. In about 1790 the construction of the palace was accompanied by the completion of an entrance gate, whose architectural form has no equal in Polish Classical residential architecture, also in the distant eastern territories of the Commonwealth. The palace in Studzieniec underwent modernisation. Due to nineteenth-century redesigning the main corps of the residence was partially altered (i.a. an added back elevation, the addition of side wings, the introduction of a garden terrace and column galleries with outbuildings). Particular attention is due to the column galleries, which, although dating from the period of Polish neo- Classicism, were granted rich forms and individual ground plans. The exceptional value of the palace calls for particular concern for the preservation of its characterstic features and an in-depth conservation analysis of the colour of the elevations, which once again may cast some new light on this forgotten monument.

Keywords

PL

pałac w Studzieńcu; Studzieniec; Łaziska; Skarżyńscy h. Bończa; architektura klasycystyczna; klasycyzm; architekt Hilary Szpilowski; rezydencja Skarżyńskich; klasycystyczne i klasycyzujące założenia pałacowe i dworskie

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2009
• Issue: 2
• Pages: 21-48

Dates

published

2010

Contributors

author

Skarżyńska-Wawrykiewicz Magdalena

• konserwator-zabytkoznawca Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Olsztynie

References

• S. Hiż, Zarys życia i twórczości Hilarego Szpilowskiego, BHS, R. XVI, 1954, nr 3, s. 335.
• J. Frycz, Pałac w Nawrze, [w:] Teka Komisji Historii Sztuki, Toruń 1965, t. 3, s. 334-337;
• M. Kwiatkowski, Mazowiecka grupa pałaców klasycystycznych, BHS, R. XXV, 1963, nr 2, s. 16-161.
• T.S. Jaroszewski, Ze studiów nad problematyką recepcji Palladia w Polsce w drugiej połowie XVIII w., [w:] Klasycyzm. Studia nad sztuką połowy XVIII i XIX w., Materiały Sesji SHS, Poznań 1965, s. 156;
• T.S. Jaroszewski, Architektura doby oświecenia w Polsce. Nurty i odmiany, Warszawa 1971, s. 114;
• A. Grzybkowski, Pałac w Luberadzu, BHS, R. XXXIII, 1971, s. 165.
• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 10, Dawne woj. warszawskie, red. I. Galicka, H. Sygietyńska, z. 3, Dawny powiat gostyniński, Warszawa 1975, s. 40-41.
• T.S. Jaroszewski, W. Baraniewski, Po pałacach i dworach Mazowsza, Warszawa 1995, t. 1, s. 151;
• M. Kwiatkowski, M. Kwiatkowska, K. Wesołowski, Znane i nieznane. Rezydencje, ludzie, wydarzenia, Warszawa 2001, s. 261-268.
• Ewidencja parku w Studzieńcu, oprac. T. Gurowska, W. Żeligowska, W. Bittner, Warszawa 1989, sygn. S-4/3;
• Pałac w Studzieńcu. Rozpoznanie historyczne i wnioski konserwatorskie, oprac. B. Chylińska-Stańczak, Warszawa 1982, sygn. S/14-255;
• T. Lenczewski, Genealogie rodów utytułowanych w Polsce, t. 1, Warszawa 1995-1996, s. 276; BK rkps 2151 mf 7140, nn.
• Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego XVI-XVIII w., red. A. Gąsiowski, s. 22, 26, 290;
• M. Czeppe, Skarżyński Jerzy, [w:] PSB, t. 38, Kraków–Warszawa 1997-1998, s. 72.
• M. Szczepaniak, Karczma – wieś – dwór. Rola propinacji na wsi wielkopolskiej od połowy XVII do schyłku XVIII wieku, Warszawa 1977, s. 14;
• J. Burszta, Wieś i karczma. Rola karczmy w życiu wsi pańszczyźnianej, Warszawa 1950, s. 89, 108, 113-115;
• T. Chrzanowski, Karczmy i zajazdy polskie, Warszawa 1958.
• J. Szczepański, Dzieje Gąbina do roku 1945,Warszawa 1984, s. 137.
• Spis alfabetyczny obywateli ziemskich Królestwa Polskiego oraz dóbr przez nich posiadanych ze wskazaniem ostatniej stacji pocztowej, Warszawa 1905, s. 101.
• Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, W. Walewski, F. Sulimierski, t. 11, Warszawa 1890, s. 502.
• M. Chudzyński, Przemiany społeczno-gospodarcze po 1864 roku, [w:] Dzieje Gostynina…, jw., s. 351-353
• M. Kwiatkowski, Szymon B. Zug. Architekt polskiego oświecenia, Warszawa 1971, s. 141;
• T. Gwiazdowski, Architektura dworu polskiego w epoce oświecenia i romantyzmu 1760-1850, KAU, t. 28, 1983, nr 1, s. 33.
• por. R. Aftanazy, jw., t. 7, Woj. ruskie, Ziemia Halicka i Lwowska, Wrocław 1995, s. 373-376.
• Z. Ostrowska-Kębłowska, Pałac w Siernikach, BHS, R. XXIV, 1962, s. 208.
• S. Lorentz, A. Rottermund, Klasycyzm w Polsce, Warszawa 1983, s. 114.;
• M.I. Kwiatkowska, Malarstwo i rzeźba w latach 1765-1830, [w:] Sztuka Warszawy, red. M. Karpowicz, Warszawa 1986, s. 243-251.
• K. Askanas, Sztuka Płocka, Płock 1985, s. 207-208;
• J. Nowowiejski, Płock. Monografia historyczna, Płock 1930, s. 154, 357, 654, 659.
• J. Obarski, Materiały do życia i twórczości Jakuba Kubickiego, BHS, R. XVI, 1954, nr 3, s. 332-334
• J. Gibbsa pt. A Book of Architecture Containing Designs of Buildings and Ornaments (pl. 58).
• T.S. Jaroszewski, Ze studiów nad problematyką recepcji Palladia w Polsce w drugiej połowie XVIII w, jw., s. 157.
• R. Aftanazy, jw., t. 5, Woj. wołyńskie, Wrocław 1994, s. 297-298.;
• R. Aftanazy, jw., t. 11, Woj. kijowskie, Wrocław 1997, s. 213-223.; t. 9, Woj. podolskie, Wrocław 1996, s. 9-15 i 209- 232.
• R. Aftanazy, jw., t. 9, Woj. podolskie, Warszawa 1996, s. 277-286.
• R. Aftanazy, jw., t. 11, Woj. kijowskie, Warszawa 1997, s. 208-212.

Identifiers

ISSN

0029-8247