Franciszkańska kuracja Serca Pana Jezusa w Gliwicach w latach 1925–1945

• Authors: Górecki Piotr

Title variants

EN

The Franciscan Curacy of the Most Sacred Heart of Jesus in Gliwice in the years 1925–1945

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł jest kontynuacją międzywojennej historii gliwickich franciszkanów i genezy powstania samodzielnej jednostki kościelnej w tzw. dzielnicy hutniczej, zamieszczonym w tomie 35 „Studiów Teologiczno-Historycznych Śląska Opolskiego” z 2015 r. Autor tym razem przybliża historię kuracji Serca Pana Jezusa w Gliwicach w latach 1925–1945. Od czasu jej ustanowienia gliwiccy franciszkanie prowadzili w tamtejszej dzielnicy hutniczej ożywioną pracę duszpasterską. Jej główne działania ukierunkowane były nie tylko na sprawowanie sakramentów, ale także na działalność społeczną wśród rodzin robotniczych. Po przybliżeniu statusu kuracji jako jednostki kościelnej, omówiono sylwetki duszpasterzy oraz wskazano na główne akcenty pracy duszpasterskiej i charytatywnej. Powołanie do życia tzw. związku parafialnego dla gliwickich parafii oraz prowadzone budowy kościołów w sąsiednich dzielnicach zahamowały dzieło budowy nowego kościoła, który wybudowano dopiero na przełomie XX i XXI w. Wiele ofiar ponieśli gliwiccy franciszkanie w okresie narodowego socjalizmu i II wojny światowej. Zakonników eksmitowano z większości ich pomieszczeń, ograniczając do minimum działania duszpasterskie. Mimo tego zakonnicy pozostali wśród wiernych. Towarzyszyli im także w trudnych miesiącach 1945 r. oraz w okresie powojennej transformacji i ponownego tworzenia wspólnoty parafialnej. Historia kuracji jest dobrym przykładem, w jaki sposób organizowano pracę duszpasterską w przemysłowych miejscowościach Górnego Śląska w okresie republiki weimarskiej i narodowego socjalizmu.

EN

The article is a continuation of interwar history of Franciscans in Gliwice and the origin of an independent church unit in the so called Smelting Quarter, published in the volume 35 of “Theological-Historical Studies of Opole Silesia”. This time the author outlines the history of the curacy of the Most Sacred Heart of Jesus in Gliwice in the years 1925–1945. Since the time of its foundation the Franciscans of Gliwice had been conducting intense pastoral work in the local smelting quarter. The main aims of the pastoral work was not only administering sacraments, but also social activities among workers’ families. After the status of curacy as a church unit had been outlined, profiles of priests were discussed as well as main accents of charity and pastoral work. Setting up so called parish association for parishes in Gliwice and constructing churches in neighbouring quarters stopped the construction of the new church, which was not finished until the turn of the 21st century. Many losses were suffered by the Franciscans of Gliwice during the Nazi rule and the Second World War. The monks were evicted from most of their rooms limiting their pastoral work to the minimum. Despite this fact the monks remained among the congregation. They accompanied them also in the difficult months of 1945 and in the period of post-war transformation and the re-founding of the parish community. The history of the curacy is a good example of how pastoral work was organized in the industrial towns of Upper Silesia during The Weimar republic and the Nazi regime.

Keywords

PL

duszpasterstwo na Górnym Śląsku; górnośląscy franciszkanie; gliwickie parafie; Kościół na Górnym Śląsku w okresie narodowego socjalizmu; II wojna światowa na Górnym Śląsku;

EN

pastoral work in Upper Silesia; Upper Silesian Franciscans; the parishes of Gliwice; the Church in the Upper Silesia during the Nazi regime; Second World War in Upper Silesia;

• Publisher: Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego
• Journal: Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego
• Year: 2016
• Volume: 36
• Issue: 36/2
• Pages: 145-165

Contributors

author

Górecki Piotr

• Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego

References

• Archiwum Klasztorne Ojców Franciszkanów w Gliwicach (AKG)
• Baupolizei 1922–1943.
• Chronica Monasterii Glivicensis Ss. Cordis Jesu OFM ab anno 1923 [usque ad anno 1984].
• Discretorium [conventus] 1923–1952.
• Taufbuch [der Herz-Jesu-Kuratialgemeinde in Gleiwitz] 1924–1937.
• Księga chrztów [parafii NSPJ w Gliwicach] 1938–1950.
• Trauungsbuch [der Herz-Jesu-Kuratialgemeinde in Gleiwitz] 1925–1943.
• Księga ślubów [parafii NSPJ w Gliwicach] 1943–1950.
• Beerdigungsbuch [der Herz-Jesu-Kuratialgemeinde in Gleiwitz]. Księga zgonów [parafii NSPJ w Gliwicach] 1925–1950.
• Archiwum Parafii św. Piotra i Pawła w Gliwicach (APiP)
• Acta decanalia, sygn. IX 4, Statistik – Dekanat Gleiwitz 1921–1932.
• Bildung Herz-Jesu-Kuratie, sygn. A VIII 31a.
• [Dritter Orden. III Zakon 1938–1948], sygn. C VIII 31.
• Firmungstage [1925–1939].
• Herz-Jesu-Kirchbauverein, sygn. A VIII 31.
• Kapitały w markach niemieckich w miejskiej kasie oszczędności (17.05.1947 r.), sygn. A VII 27 (lub B III 8).
• [Kuracja Świętej Rodziny i ustanowienie parafii Chrystusa Króla w Gliwicach], sygn. A VIII 33 b.
• Liquidation des Herz-Jesu-Kirchbauvereins 1939.
• Schuldentilgung der Gesamtverbände 1943–1947, sygn. B IV 13.
• Opracowania
• Bertram A., Herz-Jesu-Kuratie im Bereich des Pfarrbezirks St. Peter und Paul Gleiwitz, „Verordnungen des Fürstbischöflichen Ordinariats in Breslau” (1925), nr 4 (769) z 12 III 1925, p. 58, s. 23.
• Bożek Z., 100-lecie Huty 1 Maja w Gliwicach, Gliwice 1967.
• Die schlesische Franziskanerprovinz im Jahre 1940, Breslau 1941.
• Górecki P., Geneza kuracji Najświętszego Serca Pana Jezusa w gliwickiej dzielnicy hutniczej, RTSO 35 (2015), s. 371–392.
• Górecki P., Historia parafii św. Franciszka z Asyżu w Zabrzu, Zabrze 2013.
• Górecki P., Historia parafii Wszystkich Świętych od początków do 1884 roku, w: S. Rosenbaum, B. Tracz (red.), Omnium Sanctorum. Kościół i parafia Wszystkich Świętych w Gliwicach, Gliwice 2013, s. 11–85.
• Górecki P. (red.), Rocznik diecezji gliwickiej 2012, Gliwice 2012.
• Handbuch des Bistums Breslau und seines Delegaturbezirks für das Jahr 1926, Breslau 1926.
• Handbuch des Erzbistums Breslau für das Jahr [1931, 1932, 1933, 1938, 1939, 1941], Breslau 1931–1941.
• Hanich A., Czas przełomu. Kościół katolicki na Śląsku Opolskim w latach 1945–1946, Opole 2008.
• Kogut M., Duszpasterstwo parafialne w archiprezbiteracie Kąty Wrocławskie w latach 1738–1945, Wrocław 2006.
• Kominek B., Dekret znoszący kuracje, WUDO 1 (1945), nr 2, s. 2.
• Kurowski B.B., Franciszkanie Prowincji św. Jadwigi na Śląsku (1887–1939), Wrocław 1997.
• Kurowski B.B., Franciszkanie w Gliwicach, „Rocznik Muzeum w Gliwicach” (2000), t. XV/1, s. 411–440.
• Nadolski P., Roszak T., Soida K., Wieczorek E., Węzeł Kolejowy Gliwice, Rybnik 2010.
• Overy R., Trzecia Rzesza. Historia imperium, tłum. M. Antosiewicz, H. Turczyn-Zalewska, Warszawa 2012.
• Rusak R., Zakłady Naprawcze Lokomotyw Elektrycznych w Gliwicach, „Świat Kolei” 10 (2004), nr 9, s. 20–25.
• http://www.verwaltungsgeschichte.de/gleiwitz.html (12.02.2016).