Ukryte, jawne, zaszyfrowane…Retrospekcje w filmie na tle teorii narracji Mieke Bal. Opowieść a retrospekcja

• Authors: Jakubowska Małgorzata

Title variants

EN

Hidden, Explicit, Encrypted…: Flashbacks in Film Against the Background of Mieke Bal’s Narrative Theory: Story vs. Retroversion

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autorka bada filmowe retrospekcje jako wieloaspektowe techniki narracyjne na tle narratologii Mieke Bal. Kreśli szeroką ramę dla rozważań nad retrospekcją, co pozwala jej zbudować bazę różnych kontekstów narracyjnych, w jakie można wpisać odsłanianie wspomnień, pamięci i historii. Następnie podejmuje próbę krytycznej analizy teorii Bal, chcąc wskazać sprzeczności czy nieścisłości w jej rozważaniach. Podążając za holenderską badaczką, jako podstawowe założenie przyjmuje jej tezę, że system narracyjny składa się z tekstu, opowieści i fabuły. Autorka koncentruje się na relacji między opowieścią i retrospekcją. Analizuje różne aspekty temporalne opowieści na tle porządkowania sekwencyjnego. Łączy przy tym klasyfikację opartą o koncepcję podziałów zaproponowanych przez Bal z własnymi badaniami. Ponadto uzupełnia aspekty „opowieści o czasie przeszłym” o kilka problemów (np. od retrospekcji do antycypacji, retrospekcja kontra odwrócona chronologia, retrospekcja prosta/złożona, wiarygodna/niewiarygodna).

EN

The author examines film retroversions as multi-faceted narrative devices against the background of Mieke Bal’s narratology. She outlines a broad framework for reflection upon flashbacks, which allows her to build a set of various narrative contexts for discovering recollections, memory and history. She then attempts a critical analysis of Bal’s theory, seeking to point out contradictions or inaccuracies in her considerations. Following the Dutch theorist, the author takes her fundamental statement that the narrative system consists of text, story and fabula as a basic premise. The author focuses on the relationship between story and retroversion. She analyses different temporal aspects of story that characterize returns to the past against the background of sequential ordering. Consequently, she combines a classification based on Bal’s divisions with her own research. Additionally, she complements aspects of “stories about the past times” with some of her suggestions (e.g. from retroversion to anticipation, flashbacks vs. inverted chronology, simple/complex and reliable/unreliable retroversion).

Keywords

PL

retrospekcja w filmie; narratologia; Mieke Bal; filmoznawstwo

EN

retrospection in film; retroversion; narratology; Mieke Bal; film studies

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2022
• Issue: 117 Kino nieznane/ukryte
• Pages: 98-122

Contributors

author

Jakubowska Małgorzata

• Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/0000-0002-9288-774X

References

• Aronson, L. (2019). Scenariusz na miarę XXI wieku. Obszerny przewodnik po technikach pisania nowoczesnych scenariuszy filmowych (tłum. A. Kruk). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
• Bal, M. (2012). Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji (tłum. E. Kraskowska, E. Rajewska). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Bal, M. (2017). Narratology: Introduction to the Theory of Narrative (wyd. 4). Toronto – Buffalo – London: University of Toronto Press.
• Birkholc, R. (2019). Podwójna perspektywa. O subiektywizacji zapośredniczonej w filmie. Kraków: Universitas.
• Booth, W. C. (2004). Rodzaje narracji. W: M. Głowiński (red.), Narratologia (ss. 212-233). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Bordwell, D. (1985). Narration in the Fiction Film. London – New York: Routledge.
• Bordwell, D. (2006). The Way Hollywood Tells It: Story and Style in Modern Movies. Berkeley: University of California Press.
• Bordwell, D., Thompson, K. (2009). Film Art. Sztuka filmowa. Wprowadzenie (tłum. B. Rosińska). Warszawa: Wydawnictwo Wojciech Marzec.
• Bordwell, D., Thompson, K. (2011). Observation on the Art, Craft, and Business of Filmmaking. Chicago: The University of Chicago Press.
• Elsaesser, T. (2018). Kino – maszyna myślenia. Refleksje nad kinem epoki cyfrowej (red. M. Przylipiak, tłum. zbior.). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Gordejuela, A. (2021). Flashbacks in Film: A Cognitive and Multimodal Analysis. London – New York: Routledge.
• Hendrykowski, M. (2019). Narracja w filmie i ruchomych obrazach. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Hendrykowski, M. (2019). Słownik terminów filmowych. Poznań: Ars Nova.
• Kłys, T. (2010). Bilans pożytków i szkód, czyli o polskiej edycji „Film Art: An Introduction”. Kwartalnik Filmowy, (71-72), ss. 323-327.
• Michera, W. (2008). „Obraz” w „Powiększeniu” – problem fokalizacji. Kwartalnik Filmowy, (64), ss. 46-56.
• Michera, W. (2010). Piękna jako bestia. Przyczynek do teorii obrazu. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Ostaszewski, J. (2004). „Podejrzani” Bryana Singera. Przypadek kłamstwa narracyjnego. Kwartalnik Filmowy, (46), ss. 26-42.
• Ostaszewski, J. (2007). W pętli zapomnienia. Analiza narracyjna filmu „Memento”
• Christophera Nolana. W: P. Francuz (red.), Psychologiczne aspekty komunikacji audiowizualnej (ss. 133-163). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Ostaszewski, J. (2010). Narrator niewiarygodny w filmie fabularnym. Kwartalnik Filmowy, (71-72), ss. 60-74.
• Ostaszewski, J. (2018). Historia narracji filmowej. Kraków: Universitas.
• Przylipiak, M. (2016). Kino stylu zerowego. Dwadzieścia lat później. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Szczekała, B. (2014). Czas niszczy wszystko. Fenomen odwróconej chronologii w opowiadaniu filmowym. Kwartalnik Filmowy, (86), ss. 47-66.
• Szczekała, B. (2018). Mind-game films. Gry z narracją i widzem. Łódź: Narodowe Centrum Kultury Filmowej EC1.
• Turim, M. (1989). Flashbacks in Film: Memory and History. New York – London: Routledge.