Językowy obraz duszy w ekfrazach z przełomu XIX i XX wieku na podstawie wybranych wierszy Zofii Gordziałkowskiej

• Authors: Bagińska Lucyna

Title variants

EN

The linguistic image of the soul in the ekphrases of the late-19th and early-20th century as exemplified by selected poems by Zofia Gordziałkowska

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem rozważań jest ukazanie językowego obrazu duszy zawartego w młodopolskich ekfrazach Zofii Gordziałkowskiej, zafascynowanej popularnym wówczas w Europie malarstwem Szwajcara Arnolda Böcklina. Jego dzieła zaludniają głównie postaci z mitologii antycznej i Biblii. Zrekonstruowanie pojęcia duszy na podstawie tekstów artystycznych i przedstawienie na tle danych zawartych w języku ogólnym doprowadziło do ustalenia różnicy między jego rozumieniem w tych odmianach języka. Analiza materiału z wykorzystaniem głównie metodologii kognitywizmu, dążącej do zbadania konceptualizacji pojęcia, jego profilowania i kategoryzacji, pozwoliła na nietradycyjne odczytanie poezji i wzbogacenie istniejących badań z zakresu lingwistyki kognitywnej. Wnioski z interpretacji wierszy zostały powiązane z symbolizmem jako nurtem artystycznym modernizmu i filozofią przełomu wieku XIX i XX.

EN

The main objective of the paper is to describe the linguistic image of the soul in ekphrases of the Young Poland period. In this period, literary works were often inspired by the art of painting. The focus is on the poetry of Zofia Gordziałkowska, which was largely motivated by her fascination with the then popular Swedish painter Arnold Böcklin, whose works are populated mainly by characters from the Bible and classical mythology. The reconstruction of the concept of the soul based on the texts is juxtaposed with general language data. For the analysis of the material I use the methodology of structuralism (e.g. tracing the position of the object in the lexical field) and cognitivism (examining the conceptualization of the category and its proliferation). The conclusions of the interdisciplinary examination are connected with symbolism as both an artistic movement within modernism and a philosophy of the turn of the 20th century.

Keywords

EN

soul; ekphrasis; painting; semantic field; profiling; conceptualization; categorization

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Adeptus
• Year: 2016
• Issue: 7
• Pages: 102-120

Dates

published

2016-06-30

Contributors

author

Bagińska Lucyna

• Uniwersytet Warszawski [University of Warsaw], Warszawa [Warsaw], Poland

References

• Bajda, J. (2003). Poezja a sztuki piękne: O świadomości estetycznej i wyobraźni plastycznej Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
• Bajda, J. (2010). Poeci to są słów malarze: Typy relacji między słowem a obrazem w książkach poetyckich Młodej Polski. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersyteckie.
• Bartmiński J. (2007). Językowe podstawy obrazu świata. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Brückner, A. (1985). Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Czaja, D. (2005). Anatomia duszy: Figury wyobraźni i gry językowe. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Filar, D. (2013). Narracyjne aspekty językowego obrazu świata: Interpretacja marzenia we współczesnej polszczyźnie. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Głowiński, M., Kostkiewiczowa, T., Okopień-Sławińska, A., & Sławiński, J. (1989). Słownik terminów literackich. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Gordziałkowska, Z. (1911). Böcklin w poezji. Warszawa: Skład Główny w Księgarni E. Wende i SP.
• Grimal, P. (1990). Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. (M. Bronarska i in., Tłum.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Grzegorczykowa, R. (1996). Filozoficzne aspekty kategoryzacji. W R. Grzegorczykowa & A. Pajdzińska (Red.), Językowa kategoryzacja świata (ss. 11–25). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Grzegorczykowa, R. (1998a). O rozumieniu prototypu i stereotypu we współczesnych teoriach semantycznych. W J. Anusiewicz & J. Bartmiński (Red.), Język a kultura (T. 12, ss. 109–115). Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej.
• Grzegorczykowa, R. (1998b). Profilowanie a inne pojęcia opisujące hierarchiczną strukturę znaczenia. W J. Bartmiński & J. Tokarski (Red.), Profilowanie w języku i tekście (ss. 9–18). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Grzegorczykowa, R. (1999). Dzieje i współczesne rozumienie wyrazów duch i dusza. W J. Adamowski & S. Niebrzygowska (Red.), W zwierciadle języka i kultury (ss. 333–340). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Karłowicz, J., Kryński, A., & Niedźwiedzki, W. (1900). Słownik języka polskiego. (T. 1). Warszawa: Drukarnia E. Lubowski & S-ki.
• Kopaliński, W. (1985). Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Lakoff, G., & Johnson, M. (1988). Metafory w naszym życiu. (T. P. Krzeszowski, Tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
• Langacker, R. (2009). Gramatyka kognitywna: Wprowadzenie. (E. Tabakowska i in., Tłum.). Kraków: Universitas.
• Lessing, G. E. (1962). Laokoon, czyli o granicach malarstwa i poezji. (H. Zymon-Dębicki, Tłum.). Wrocław: Universitas.
• Linde S. B. (1854). Słownik języka polskiego. (T. 1). Lwów: Drukarnia Zakładu Ossolińskich.
• Nowakowski, A. (1994). Arnold Böcklin: Chwała i zapomnienie. Kraków: Universitas.
• Pajdzińska, A., & Tokarski, R. (1996). Językowy obraz świata – konwencja i kreacja. Pamiętnik Literacki, 87(4), 143–158.
• Pajdzińska, A. (1996). Przejrzyście zatajone (poetyckie glosy potocznej kategoryzacji świata). W R. Grzegorczykowa & A. Pajdzińska (Red.), Językowa kategoryzacja świata (ss. 149–166). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Rosch, E. (2005). Zasady kategoryzacji. W Z. Chlewiński (Red.), Psychologia poznawcza w trzech ostatnich dekadach XX wieku (ss. 410–430). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Szymczak, M. (1989). Słownik języka polskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Taylor, J. R. (2002). Gramatyka kognitywna. (M. Buchta & Ł. Wiraszka, Tłum.). Kraków: Universitas.
• Tokarski, R. (2001). Typy racjonalności w językowym obrazie świata. W A. Pajdzińska & R. Tokarski (Red.), Semantyka tekstu artystycznego (ss. 231–245). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Tyler, A. (1993). Wprowadzenie do metod antropologii kognitywnej. W M. Buchowski (Red.), Amerykańska antropologia kognitywna. Warszawa: Instytut Kultury.
• Wierzbicka, A. (1985). Dusza – soul i mind: Dowody językowe na rzecz etnopsychologii i historii kultury. W J. Bartmiński (Red.), Język – umysł – kultura (ss. 522–544). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Wysłouch, S. (1999). Literatura i obraz: Tereny strukturalnej wspólnoty sztuk. W S. Balbus, A. Hejmej, & J. Niedźwiedź (Red.), Intersemiotyczność: Literatura wobec innych sztuk (i odwrotnie). Kraków: Universitas.
• Zdanowicz, A., Szyszko, M. B., Filipowicz, J., Tomaszewicz, W., Czepieliński, F., Korotyński, W., & Trentowski, B. (1861). Słownik języka polskiego. Wilno: Maurycy Orgelbrand.

Identifiers

DOI

10.11649/a.2016.007