PL
Dotychczas zrealizowane liczne eksploracje funkcjonowania rodziców z dzieckiem niepełnosprawnym nawiązywały w znacznym zakresie do perspektywy negatywnej. Rozwój teorii skoncentrowanych na pozytywnych doświadczeniach życia z niepełnosprawnością przyczynił się do poszerzenia analiz rodzicielskiego funkcjonowania. W obszarze zainteresowania badaczy znajdują się coraz częściej zjawiska, które świadczą o istotnych zmianach pozytywnych w osobistym i społecznym funkcjonowaniu matek oraz ojców dzieci niepełnosprawnych, związanych ze stresem. Tego typu zmiany wyjaśniane są w licznych teoriach. W tym opracowaniu skoncentrowano się na wybranych, jak wzrost potraumatyczny/postresowy, teoria wartościowania organizmicznego oraz teoria transformacji. Autorzy tych teorii koncentrują się na zmianach w kluczowych dla funkcjonowania człowieka systemach przekonań, jak przekonania na temat „ja”, innych ludzi oraz porządku świata. Przedmiotem artykułu jest analiza podstawowych założeń tych teorii oraz ich odniesienie do rodziców z dzieckiem niepełnosprawnym. Korzystając z wyników dostępnych badań jakościowych pokazano, jakiego typu pozytywne zmiany związane z wychowaniem dziecka z niepełnosprawnością są udziałem rodziców oraz jakie mogą być czynniki leżące u ich podstaw.
EN
Numerous explorations of how parents with children with disabilities function have to date largely adopted a negative perspective. The development of theories focusing on positive experiences of living with disability extended the analysis of parental functioning. Researchers are showing more interest in phenomena which suggest significant positive stress-related changes in the personal and social functioning of mothers and fathers of children with disabilities. Such changes are explained in various theories. This study examines selected topics, such as posttraumatic/ stress-related growth, organismic valuing process, and transformation theory. The authors of these theories focus on changes in key belief systems, such as beliefs about self, other people, and the world. The basic assumptions of these theories are analyzed and related to parents with a child with disability. Referring to the results of the available qualitative research, the author shows positive changes connected with raising children with disabilities experienced by parents and suggests what their underlying factors may be.