Prawosławny biskup przemyski Jerzy Hoszowski (1667–1674)

• Authors: Krochmal Jacek

Title variants

EN

Orthodox Bishop of Przemyśl - Jerzy Hoszowski (1667–1674)

• Conference: czasopismo naukowe; rocznik
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Biskup Jerzy Hoszowski jest postacią zaniedbaną w historiografii. Poświęcone mu hasła biograficzne są przestarzałe, niedokładne i pełne błędów. W artykule przeprowadzono analizę krytyczną ustaleń utrwalonych w historiografii w celu potwierdzenia prawdziwości twierdzeń lub wyeliminowania błędnych informacji o Jerzym Hoszowskim. Podjęto próbę opracowania nowego biogramu tego biskupa. Nowym aspektem tej biografii są nieznane szczegóły z jego życia świeckiego, a potem z okresu sprawowania funkcji biskupa przemyskiego. Jerzy Hoszowski urodził się około 1610 r. w powiecie żydaczowskim. W połowie XVII w. został współwłaścicielem wsi Chłopczyce na Samborszczyźnie. Był żonaty z Marianną Czernicką, z którą miał czterech synów. Po jej śmierci porzucił życie świeckie i jako wdowiec wybrał drogę kariery duchownej. Został bliskim stronnikiem prawosławnego metropolity kijowskiego Antoniego Winnickiego. Objął po nim diecezję przemyską, będąc jej biskupem w latach 1667–1674. Wbrew opinii utrwalonej w historiografii, nie był ihumenem ławrowskim, a nawet mnichem bazyliańskim. Jerzy Hoszowski zmarł przed 25 VII 1674 r. Został pochowany przy cerkwi w Chłopczycach

EN

Bishop Jerzy Hoszowski is a figure that is neglected by historiography. His biographical entries are outdated, inaccurate and full of errors. The article presents a critical analysis of findings preserved in historiography, in order to confirm the veracity of statements or eliminating erroneous information about Jerzy Hoszowski. An attempt was made to elaborate a new biography for the Bishop. New aspects of the biography include previously unknown details from his secular life, and subsequently from the period of holding the position of Bishop of Przemyśl. Jerzy Hoszowski was born about 1610, in Żydaczów county. In mid-17th century he became a co-owner of Chłopczyce village in Sambor county. He was married to Marianna Czernicka and had four sons with her. After her death he abandoned the secular life and, as a widower, chose a career in Church. He became a close associate of the Orthodox Metropolitan of Kiev, Antoni Winnicki. He took over the Przemyśl diocese after Winnicki, and held the position of Bishop of Przemyśl in 1667–1674. Despite the opinion prevalent in historiography, he was not a lavrite hegumen, or even a Basilian monk. Jerzy Hoszowski died before 25 July 1674. He was buried near Chłopczyce Orthodox church

Keywords

PL

Jerzy Hoszowski; prawosławni biskupi przemyscy; prawosławna diecezja przemyska

EN

Jerzy Hoszowski; Orthodox Bishops of Przemyśl; Orthodox Przemyśl diocese

• Publisher: Archiwum Główne Akt Dawnych i Wydawnictwo DiG
• Journal: Miscellanea Historico-Archivistica
• Year: 2019
• Volume: 26
• Pages: 49-83

Dates

published

2019-10-15

Contributors

author

Krochmal Jacek

• Archiwum Główne Akt Dawnych, Warszawa

References

• Acta S. Congregationis de Propaganda Fide, ed. A. G. Welykyj, t. 2, Romae 1954.
• Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie, t. 1, 20-22, Lwów 1868, 1909-1914.
• Akta miasta Przemyśla (1356–1389) 1402–1944 (1945–1983), oprac. J. Krochmal, t. 2, Przemyśl 2000.
• Album studentów Akademii Zamojskiej 1595–1781, oprac. H. Gmiterek, Warszawa 1994.
• Andrusiak M., Józef Szumlański, pierwszy biskup unicki lwowski (1667–1708). Zarys biograficzny, Lwów 1934.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Metryka Koronna, sygn. 195; Sigillata, sygn. 7.
• Archiwum Państwowe w Przemyślu, Archiwum Greckokatolickiego Biskupstwa w Przemyślu, sygn. 87D, 96D–97D, 117D, 119D, 121D, 123D, 128D, 142D, 151D; Suplement, sygn. 4, 48-49; Akta miasta Przemyśla, sygn. 545. 583.
• Baran A., Metropolia Kioviensis et eparchia Mukacoviensis, Romae 1960.
• Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia państwa i prawa polskiego, wyd. IV, Warszawa 1985.
• Bartoszewicz J., Hoszowski (Jerzy) [w:] Encyklopedyja powszechna, t. 12, Warszawa 1863, s. 170–171.
• Bartoszewicz J., Terlecki Antoni [w:] Encyklopedya powszechna, t. 25, Warszawa 1867, s. 193.
• Bendza M., Prawosławna diecezja przemyska w latach 1596–1681. Studium historyczno-kanoniczne, Warszawa 1982.
• Biblioteka Narodowa w Warszawie, Biblioteka Kapituły Grecko-Katolickiej w Przemyślu, sygn. 12396.
• Bieńkowski L., Organizacja Kościoła Wschodniego w Polsce [w:] Kościół w Polsce, red. J. Kłoczowski, t. 2, Wieki XVI–XVIII, Kraków 1969.
• Boniecki A., Herbarz polski, cz. 1, t. 7, Warszawa 1904.
• Budzyński Z., Ludność pogranicza polsko-ruskiego w drugiej połowie XVIII wieku. Stan. Rozmieszczenie. Struktura wyznaniowa i etniczna, t. 1, Przemyśl-Rzeszów 1993.
• Dąbkowski P., Prawo prywatne polskie, t. 1, Lwów 1910.
• Dowbyszczenko M., Na rozdrożu religijnego wyboru: dramat rodziny Hulewiczów. Hulewiczowie w religijnych ruchach końca XVI – pierwszej połowy XVII w., „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej”, t. 3, 2005.
• Drohojowski J., Kronika Drohojowskich. Na podstawie badań archiwalnych, cz. 1, Kraków 1904.
• Dzięgielewski J., O tolerancję dla zdominowanych. Polityka wyznaniowa Rzeczypospolitej w latach panowania Władysława IV, Warszawa 1986.
• Dzięgielewski J., Pociej (Potij) Adam, później Hipacy [w:] PSB, t. 27, s. 28–34.
• Epistolae metropolitarum Kioviensium catholicorum Raphaelis Korsak, Antonii Sielawa, Gabrielis Kolenda (1637–1674), coll. A. G. Welykyj, t. 2, Romae 1956.
• Fastnacht A., Pochodzenie społeczne studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego z diecezji przemyskiej w latach 1400–1642, „Rocznik Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich”, t. 5, 1957.
• Federkiewicz J., Kapituła przemyska ob. łać., „Kronika Diecezji Przemyskiej”, R. 11, 1911; R. 12: 1912.
• Gliwa A., Kraina upartych niepogód. Zniszczenia wojenne na obszarze ziemi przemyskiej w XVII wieku, Przemyśl 2013.
• Gromnicki T., Przemyskie biskupstwo obrządku wschodniego [w:] Encyklopedja kościelna, wyd. M. Nowodworski, t. 22, Warszawa 1898, s. 163.
• Harasiewicz M., Annales Ecclesiae Ruthenae gratiam et communionem cum s. Sede Romana habentis, ritumque Graeco-Slavicum observantis, cum singulari respectu ad dioeceses ruthenas Leopoliensem, Premisliensem et Chelmensem, Leopoli 1862.
• Isajewicz J., Bractwa cerkiewne w diecezjach przemyskich obrządku wschodniego w XVI–XVIII wieku [w:] Polska – Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 3: Studia z dziejów grekokatolickiej diecezji przemyskiej, red. S. Stępień, Przemyśl 1996.
• Kowalska H., Krupecki Aleksander Oleksowicz [w:] PSB, t. 15, s. 406–407.
• Krochmal A., Archiwum historyczne eparchii przemyskiej, Warszawa-Przemyśl 2016.
• Krochmal J., Kapłani uniccy w eparchii przemysko-samborskiej za rządów biskupa Atanazego Krupeckiego (1610–1652), „Miscellanea Historico-Archivistica”, t. 21, 2014.
• Krochmal J., Kiryk F., Stosunki wyznaniowe (1375–1500) [w:] Dzieje Przemyśla, t. 2: (1340–1772), cz. 1: U schyłku średniowiecza, red. F. Kiryk, Przemyśl 2003.
• Krochmal J., Krzyż i menora. Żydzi i chrześcijanie w Przemyślu w latach 1559–1772, Przemyśl 1996.
• Krochmal J., Nominacja Józefa Szumlańskiego na biskupa białoruskiego (25 IV 1670), „Miscellanea Historico-Archivistica”, t. 25, 2018.
• Krochmal J., Unia kościelna w eparchii przemysko-samborskiej za czasów biskupa Prokopa Chmielewskiego (1652–1664), „Miscellanea Historico-Archivistica”, t. 22, 2015.
• Krochmal J., Unia w eparchii przemysko-samborskiej w latach 1596–1693. Pytania i postulaty badawcze [w:] Unia Brzeska i jej konsekwencje. W 420 rocznicę synodu unijnego, red. A. Krochmal, A. Nowak, Przemyśl 2017.
• Krochmal J., Unia w eparchii przemysko-samborskiej w latach 1664–1670, „Miscellanea Historico-Archivistica”, t. 23, 2016, s. 179–204.
• Krochmal J., Unia w eparchii przemysko-samborskiej za rządów władyki Atanazego Krupeckiego (1609-1652) [w:] Kościół. Społeczeństwo. Kultura. Prace ofiarowane Profesorowi Wiesławowi Müllerowi z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej i dydaktycznej, red. J. Drob, H. Łaszkiewicz, A. Stasiak, B. Szady, C. Taracha, Lublin 2004.
• Krochmal J., Wychodzenie z cienia. Wzrost znaczenia eparchii przemysko-samborskiej w latach 1596–1713 [w:] Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej, red. J. Krochmal, Warszawa 2017.
• Kumor B., Sarnowski Stanisław [w:] PSB, t. 35, s. 229–231.
• Lisiewicz Z., Walka o biskupstwo. Epizod z dziejów Kościoła wschodniego, „Przewodnik Naukowy i Literacki”, R. 16, 1888.
• Litterae episcoporum historiam Ucrainae illustrantes (1600–1900), ed. A. G. Welykyj, vol. 2, Romae 1973.
• Litterae S. Congregationis de Propaganda Fide, t. 1, coll. A. G. Welykyj, Romae 1954.
• Lorens B., Bractwa cerkiewne w eparchii przemyskiej w XVII i XVIII wieku, Rzeszów 2005.
• Łoziński W., Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, oprac. J. Tazbir, Warszawa 2005.
• Marusyn M. S., Vereinigung der Peremysler Eparchie, „Analecta Ordinis Sancti Basilii Magni”, t. 2 (8), fasc. 3–4, Romae 1956.
• Meyendorff J., Małżeństwo w prawosławiu. Liturgia, teologia, życie, przeł. K. Leśniewski, Lublin 1995.
• Mironowicz A., Prawosławie i unia za panowania Jana Kazimierza, Białystok 1997.
• Monumenta Ucrainae Historica, ed. A. Šeptyckyj, t. 3, Romae 1966.
• Moraczewski A., Bartoszewicz Juljan [w:] Polski słownik biograficzny, t. 1, Kraków 1935, s. 325–326.
• Nabywaniec S., Diecezja przemyska obrządku wschodniego w okresie sporów prawosławno-unickich [w:] Polska-Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, red. S. Stępień, t. 3, Przemyśl 1996.
• Nabywaniec S., Uniccy biskupi przemyscy w latach 1610–1991, Rzeszów 1995.
• Niesiecki K., Herbarz polski, t. 4, Lipsk 1839.
• Ostatnie Stebelskiego prace, wyd. W. Seredyński [w:] Archiwum Komisyi Historycznej, t. 1, Kraków 1878.
• Pelesz J., Geschichte der Union der ruthenischen Kirche mit Rom […], Bd. 2, Wien 1880.
• Piwowar E., Prawosławna diecezja przemyska w XVII wieku, „Rocznik Historyczno-Archiwalny”, t. 5, 1988.
• Praszko J., De Ecclesia Ruthena Catholica sede metropolitana vacante 1655–1665, Romae 1944.
• Prochaska A., Walka Szumlańskiego z Winnickim, „Przegląd Powszechny”, R. 38, 1921, t. 151–152.
• Prochaska A., Z walki o tron władyczy przemyski, „Przegląd Powszechny”, R. 37, 1920, t. 147–148.
• Przyboś A., Przedwojewski (Przedwojowski) Wojciech Aleksander [w:] PSB, t. 28, s. 714–715.
• Rechowicz M., Hulewicz-Wojutyński Sylwester [w:] Polski słownik biograficzny, t. 10, s. 97.
• Skruteń J., Dobrzański (Dobriański) Antoni [w:] PSB, t. 5, s. 265–266.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wyd. F. Sulimierski i in., t. 3, 5-6, Warszawa 1882-1885.
• Sołtys W., Sanok jako miejsce kultu religijnego chrześcijan obrządku wschodniego (do 1939 r.) [w:] Łemkowie w historii i kulturze Karpat, cz. 2, red. J. Czajkowski, Sanok 1994.
• Strzetelska Grynbergowa Z., Staromiejskie. Ziemia i ludzie, Lwów 1899.
• Stupnicki H., Herbarz polski i imionospis zasłużonych w Polsce ludzi wszystkich stanów i czasów ułożony porządkiem alfabetycznym na podstawie herbarza Niesieckiego i manuskryptów, t. 1, Lwów 1855.
• Szady B., Geografia struktur religijnych i wyznaniowych w Koronie w II połowie XVIII wieku, Lublin 2010.
• Śliwa T., Dobrianski, Dobrzański, Antonij [w:] Encyklopedia katolicka, t. 3, Lublin 1979, kol. 1373.
• Śliwa T., Dobrzański (Dobriańskij) Antoni Michał [w:] Słownik polskich teologów katolickich, red. H. E. Wyczański, t. 1, Warszawa 1981, s. 405–407.
• Śliwa T., Kościół prawosławny w Rzeczypospolitej w latach 1596–1696 [w:] Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, Poznań-Warszawa 1974, t. 1, cz. 2.
• Śliwa T., Okruchy z historii Kościoła obrządku greckiego, Przemyśl 2017.
• Uruski S., Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. 5, Warszawa 1908.
• Urzędnicy inflanccy w XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Mikulski, A. Rachuba, Kórnik 1994.
• Urzędnicy województwa ruskiego XIV–XVIII wieku (ziemie halicka, lwowska, przemyska, sanocka). Spisy, oprac. K. Przyboś, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1987.
• Volumina legum, t. 4, Petersburg 1860.
• Winnicki I., Ustawy rządu duchownego i inne pisma, do druku przygotował W. Pilipowicz, Przemyśl 1998.
• Wyrostek L., Ród Dragów-Sasów na Węgrzech i Rusi Halickiej, Kraków 1932.
• Źródła dziejowe, t. 18, cz. 1: A. Jabłonowski, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona, t. 7, cz. 1, Warszawa 1902.
• Акты относящіеся къ исторіи Южнозападной Руси, издал А. С. Петрушевичъ, Львовъ 1868.
• Архивъ юго-западной Россіи, издаваемый Коммиссіею для разбора древнихъ актовъ […], ч. 1, т. 10-11, Кіевъ 1904; ч. 2, т. 1, Кіевъ 1861.
• Балик Б. І., Інокентій Іван Винницький, єпископ перемиський, самбірський, сяніцький (1680–1700), Рим 1978.
• Балик Б., Монастирі Перемиської єпархії за владицтва Іннокентія Винницького (1679–1700), „Analecta OSBM”, t. 3 (9), 1958, nr 1–2.
• Блажейовський Д., Ієрархія Київської Церкви (861–1996), Львів 1996.
• Ваврик М. М., Нарис розвитку і стану василіянського чина XVII-XX ст. Топографічно-статистична розвидка, Рим 1979.
• Ваврик М., По василіянських манастирах, Торонто 1958.
• Гаджега В., Йосиф Волошиновський, епископ мукачівський і Іван Малаховський, епископ перемиський, як епископ мукачівський, „Записки ЧСВВ”, т. 4, 1932, ч. 1–2.
• Добрянскiй А., Исторія епископовъ трехъ соединенныхъ епархій, перемышльской, самборской и саноцкой, отъ найдавнейших временъ до 1794 г., Львів 1893.
• Зубрицкій Д., Критико-историческая повѣест временныхъ лѣтъ червоной или галицкой Руси, Москва 1845.
• Колесса О., Лаврівські перґамінові листки з XII-XIII в. „Записки Наукового Товариства імени Шевченка”, Р. 12, 1903, т. 53, кн. 3.
• Кревецький І., Могила кн. Льва, „Стара Україна”, 1924.
• Крип’якевич І., Середневiчнi монастирi в Галичинi. Спроба катальоґу, „Лавра. Часопис Монахiв Студитського Уставу”, т. 5, 1999.
• Монастир чина святого Василія Великого на Ясной Горі у Гошові з чудотворною иконою пресвятой Богородици славущею чудесами, Львів 1878.
• Памятники, изданные Временною комиссіею для разбора древнихъ актовъ, высочайше учрежденною при Кіевскомъ военномъ, Подольскомъ и Волынскомъ генералъ-губернаторе, т. 4, Кіевъ 1859.
• Петрушевич А., О Галицкихъ епископахъ со временъ учрежденія Галицкой епархіи, даже до конца XІІІ века, „Галицкий исторический сборник”, Львов 1854.
• Петрушевичъ А. С., Сводная галицко-русская лiтопись съ 1600 по 1700 годъ [w:] Литературный сборникъ издаваемый Галийко-русскою Матицею 1872 и 1873, Львовъ 1874.
• Пилипович В., Постанови єп. Георгія Гошовського про церковні оплати у Перемиській єпархії, „Перемиські Архиєпархіяльні Відомості”, Р. 7, ч. 8, 2009, с. 71–84.
• Площанскiй В., Лавровъ, село и монастырь, „Наук. сборник гал. руск. матицы”, Львовъ 1866.
• Стецик Ю., Василіанські монастирі Перемишльської єпархії (кінець XVII–XVIII ст.), Монографія, Дрогобич 2014.
• Стецик Ю., Резидеції Лаврівського василіанського монастирія: судово-майнові аспекти (XVII-XVIII ст.), „Актуальні питання гуманітарних наук: Міжвузівський збірник наукових праць молодих вчених Дрогобицького державного педагогічного університету імені Івана Франка”, вип. 9, Дрогобич 2014.
• Схиматісмъ всего клира руского-католического Богомъ спасемой епархіи Перемышльской на годъ отъ рожд. Хр. 1879, Перемишль 1879.
• Центральний державний історичний архів України у Львові, ф. 9, oп. 1, спр. 419; ф. 13, оп. 1, спр. 115, 124-130, 132-136, 138, 140-145, 147, 377, 398, 403; ф. 15, оп. 1, спр. 181, 367; ф. 856, оп. 1, спр. 424.
• Юрковський М., Староукраїнська сакральна термінологія (назви осіб), „Варшавські українознавчі записки”, 1, 1989.