Filmowe sny artysty… Kilka uwag o Snach Akiry Kurosawy

• Authors: Iwona Grodź

Title variants

EN

Film: artist’s dreams ... on Akira Kurosawa’s ‘Dreams’

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

In his film, Akira Kurosaw included uutobiographical and self-reflexive motifs which are connected with his search for identity and his ideas about art. In order to consider “cultural text” (in this case - film) as autobiographical and / or auto-thematic text, one needs to take a look at the following elements: themes and ways of their implementation, the situation of the artist, the narrator’s position, the construction of narratives, the status of characters. Akira Kurosawa’s ‘Dreams’ Fri Dreams (1990) are the subject of analytical analysis. The director assumes different roles. He might be invisible and impersonal thus playing the role of writer whose name appears in the lead (the English version of ‘Dreams’ shows Kurosawa as the writer). Also, the director can be a narrator (he is invisible on-screen, but often identified as the “eye” of the camera (in fact, Takao Saito and Masaharu Ueda were the camera operators). A narrator shows himself as a person who does not belong to the reality presented in the film. The narratorprotagonist and narrator-observer’s voices are added as the voices offscreen. The process of dreaming, as shown in the film, does not prepare anybody for death. While dreaming, people are primarily trying to deal with their own traumatic experiences and phobias.

• Publisher: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu
• Journal: DYSKURS: Pismo Naukowo-Artystyczne ASP we Wrocławiu
• Year: 2013
• Volume: 16
• Pages: 112-128

Dates

published

2013

Contributors

author

Iwona Grodź

References

• 1 Zob. Philippe Lejeune, Pakt autobiograficzny, „Teksty” 1975, nr 5 lub: Philippe Lejeune, Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, przeł. Wincenty Grajewski, Stanisław Jaworski, Aleksander Labuda, Regina Lubas- Bartoszyńska, Krakow 2007.
• 2 Zob. Prozopopeja (fictio personae) – odautorskie wprowadzenie w obręb wypowiedzi stanowiących pozorny cytatsłow tych, ktorzy nie mogą rzeczywiściewypowiedzieć się w danej sprawie –zmarłych, nieobecnych itp. Porównaj Słownik terminow literackich.
• 3 W Polsce ten temat podjęła Małgorzata Czerwińska w książce Autobiograficzny trojkąt. Autorka wyrożniła trzy typy wypowiedzi autobiograficznej: świadectwo, wyznanie, wyzwanie (zob. Małgorzata Czerwińska, Autobiograficzny
• trojkąt (świadectwo, wyznanie, wyzwanie), Krakow 2000. Por. też MałgorzataCzerwińska, Autobiografia i powieść, czyli pisarz i jego postacie, Krakow 1987).
• 4 Ryszard Nycz, Tropy „ja”. Koncepcje podmiotowości w literaturze polskiej ostatniego stulecia, „Teksty Drugie” 1994, z. 2, s. 7–27.
• 5 Tamże.
• 6 Jan Białostocki, Historia sztuki wobec nauk humanistycznych, Wrocław– Krakow–Gdańsk 1980, s. 16–17.
• 7 Piotr Kletowski, Kino Dalekiego Wschodu, Warszawa 2009, s. 43–51.
• 8 Tamże, s. 46.
• 9 Zob. Alicja Helman, Akira Kurosawa, Warszawa 1970.
• 10 Por. Michał Bobrowski, Droga, ktora stoiwyżej niż sprawiedliwość – etyczne poglądy Akiry Kurosawy, „Studia Filmoznawcze”, nr 28, 2007, s. 87–88.
• 11 Osiem snow samuraja. Wywiad z Akirą Kurosawą, „Film” 1990, nr 23, s. 3–4.
• 12 Tytuły alternatywne: Dreams; Akira Kurosawa’s Dreams; Saw a Dream Like This, I; Such Dreams I Have Dreamed – niemal wszystkie sugerują, że chodzi o wyraźny rys autobiograficzny (‘Ja’).
• 13 Ta postać (a więc i aktor) pojawia się w największej liczbie filmowych snow. Możemy więc uznać, że „ucieleśnia” najlepszy dla Kurosawy okres w życiu: młodość i dojrzałość jednocześnie, ktorą reżyser chciał „zatrzymać” jak najdłużej. O bliskości, a więc tożsamości z Kurosawą, może świadczy też fakt, że aktor jest imiennikiem reżysera.
• 14 Piotr Kletowski wskazywał na inne inspiracje, ktore dotyczą pozostałych filmow Kurosawy, np. szekspirowskie dramaty, ktore stawały się bądź inspiracją bezpośrednią (Tron we krwi, Makbet, Ran), bądź pośrednią (inspiracja „kronikami krolewskimi” w Siedmiu samurajach, Ukrytej fortecy, Sobowtorze). Warto wskazać też na adaptacje prozy Fiodora Dostojewskiego i Maksyma Gorkiego, np. Idiota, Na dnie, Rudobrody, Radość życia. Kurosawa w swojej tworczości nawiązywał też do teatru nō czy kabuki.
• 15 Osiem snow samuraja, dz. cyt., s. 3–4.
• 16 Krzysztof Kletowski, dz. cyt., s. 163.
• 17 Alicja Helman, Akira Kurosawa,Warszawa 1970, s. 54–55 . Zob. też. Jadwiga M. Rodowicz, Aktor doskonały. Traktaty Zeamiego o sztuce nō, Gdańsk 2000.
• 18 Krzysztof Loska, Poetyka filmu japońskiego, Krakow 2002, t. 1, s. 34. Por. Krzysztof Loska, Kilka uwag o przestrzeni w filmie japońskim, „Kwartalnik Filmowy” 2009, nr 65, s. 194–195.
• 19 Zob. Piotr Kletowski, Kurosawaw Krakowie Wajdy, „Film” 2010, nr 5, s. 44–46.
• 20 Tamże, s. 45.
• 21 Alicja Helman, dz. cyt., s. 52.
• 22 Sztuka w najpełniejszy sposob stała się tematem piątego snu w Snach. To właśnie ten fragment opowiada o artyście malarzu. Tematem jest proces tworczy – odbiorca wraz z alter ego reżysera jest świadkiem pracy malarza nad obrazem van Gogha Stogi siana.
• 23 Hubert Niogret, Śnieg i popioł, tłum.Tadeusz Szczepański, „Film na Świecie” 1990, nr 11–12, s. 17–19.
• 24 Zob. Roland Barthes, Imperium znakow, tłum. Adam Dziadek, Warszawa 2004.
• 25 Max Tessier, Wyśnione życie, tłum. Janina Sacharewicz, „Kino” 1990, nr 9.
• 26 Nobuhiko Obayashi, Metoda Kurosawy, tłum. Tadeusz Szczepański, „Film na Świecie” 1990, nr 11–12, s. 21–22 .
• 27 Por. Estetyka japońska, pod red. Krystyny Wilkoszewskiej, t. I-III, Krakow 200– 2004.
• 28 Projektantką kostiumow do tego fragmentu była Emi Wada, która wzorowała się na strojach z czasu Kyoho (1716–1736). Przygotowanie aktorow opisanej sceny podobno zabierało od siedmiu do ośmiu godzin dziennie.
• 29 Zob. John Gage, Kolor i kultura. Teoria i znaczenia koloru od antyku do abstrakcji, tłum. Joanna Holzman, Krakow 2008.
• 30 Krzysztof Loska, Poetyka kina japońskiego, dz. cyt., s. 325.
• 31 Por. z innym tłumaczeniem tego listu malarza do brata: Nie dojeżdżając do Toskanii ujrzałem wspaniały pejzaż z ogromnych żołtych skał, dziwne pomieszanie najbardziej wyniosłych form. W dolinkach pomiędzy tymi skałami szeregi małych okrągłych drzew o liściach w kolorze zieleni, ktore mogą być drzewami cytrynowymi. Od Taraskonu do Arles natomiast krajobraz jest płaski. Zauważyłem wspaniałe czerwone tereny z winnicami na tle gor o najdelikatniejszych liliowych barwach. Pejzaż w śniegu, z białymi szczytami na tle nieba rownie świetlistego jak śnieg, był podobny do tych malowanych przez Japończykow (Vincent van Gogh, Listy do brata, przeł. Joanna Guze, Maciej Chełkowski, przedmowa Joanna Guze, Warszawa 1970, s. 299).
• 32 Zob. Max Tessier, dz. cyt., s. 30–31. W ostatnim fragmencie natomiast Kurosawa cytuje rosyjskiego kompozytora Ippolita Ivanova (1859– 1935).
• 33 Krzysztof Loska, dz. cyt., s. 363.
• 34 Na marginesie można dodać, że problem globalnej katastrofy podjął też wspołtworca Snow, Honda, w Godzili z 1954 roku.
• 35 Michał Bobrowski, dz. cyt., s. 89.