Zagłada gatunków według Wiktora Woroszylskiego – czyli (nie) więcej niż egzemplifikacja

• Authors: Jarzyna Anita

Title variants

EN

A Holocaust of Genres According to Wiktor Woroszylski or (No) More than Exemplification

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł stanowi wielokontekstową interpretację wiersza Wiktora Woroszylskiego „Zagłada gatunków”, napisanego w 1966 roku, a opublikowanego cztery lata później w tomie pod tym samym tytułem. Autorka odnosi utwór do realiów i warunków, w jakich powstawał (m.in. do nastrojów antysemickich), zestawia go z pozostałymi utworami poety, zwłaszcza z sylwiczną prozą autobiograficzną „Literatura. Powieść” (1977), dalej dowodzi, że wiersz wyprzedza rozpoznania na temat analogii między mechanizmami wykluczania pewnych grup etnicznych, prowadzącymi do ich eksterminacji, a przyzwoleniem na zabijanie zwierząt. Podkreślając wagę nowatorskiej swego czasu, dziś niesłusznie zapominanej książki Antoniny Leńkowej „Oskalpowana Ziemia” (1961), na którą Woroszylski bezpośrednio się powołuje, autorka artykułu wskazuje na aktualność i nośność omawianego utworu dla literaturoznawczej refleksji nad antropocenem (można by się nawet zastanawiać, czy nie jest to pierwszy polski wiersz poświęcony temu zjawisku), ciekawie rezonuje on m.in. z pracami Ewy Bińczyk, Dipesha Chakrabarty’ego i Elizabeth Kolbert, a jednocześnie przechowuje relikty antropocentrycznej optyki, dając wgląd w ograniczenia wyobraźni zbiorowej i indywidualnej. Niemniej w subwersywnej lekturze okazuje się ważkim głosem na rzecz deantropocentryzacji studiów nad genocydami.

EN

The paper is a multicontextual interpretation of Wiktor Woroszylski’s poem “Zagłada gatunków” (“A Holocaust of Genres”), written in 1966 and published four years later in a volume under the same title. The author of the paper relates the piece to the realia and circumstances in which it was composed (including the anti-Semitic ambiance), compares it to Woroszylski’s other pieces, especially to the silva rerum autobiographical prose “Literatura. Powieść” (“Literature. A Novel,” 1977), and moves on to prove that the poem foreruns the consideration about the analogy drawn between the mechanisms of exclusion of some ethnic groups leading to their extermination and permission to kill animals. Stressing the significance of the innovative in its time and now falsely forgotten book by Antonina Leńkowa “Oskalpowana Ziemia” (“Scalped Earth,” 1961) to which Woroszylski directly refers, the author of the paper points at the timelessness and strength of the poem to the literary studies reflection over the Anthropocene (the poem can even be thought of as the first Polish piece to reflect on the issue), it interestingly resonates with the works by, inter alia, Ewa Bińczyk, Dipesh Chakrabarty and Elizabeth Kolbert, and at the same time preserves the relics of anthropocentric optics, giving insight into the limits of collective and individual memory. Nonetheless, in subversive reading it proves to be a powerful voice for deanthropocentrisation of genocide studies.

Keywords

PL

poezja polska XX wieku; Wiktor Woroszylski; ludobójstwa; antysemityzm; ekokrytyka; antropocen; wymieranie gatunków

EN

Polish 20th c. poetry; Wiktor Woroszylski; genocides; anti-Semitism; ecocriticism; Anthropocene; Holocaust of genres

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2022
• Volume: 113
• Issue: 4
• Pages: 91-114

Dates

printed

2022-12-16

Contributors

author

Jarzyna Anita

• Uniwersytet Łódzki

Identifiers

ISSN

0031-0514

EISSN

2719-5376

DOI

10.18318/pl.2022.4.5