Rozłączenie małżonków - rozważania na temat notarialnego rozwodu i separacji

• Authors: Bieranowski Adam

Title variants

EN

Separating the spouses - analyses on notarial divorce and separation

DE

Trennung der Ehegatten- Überlegungen zum Thema der notariellen Scheidung und Trennung

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The scientific reflection on a thorough reform of the divorce law is justified by the growing social need to saturate divorce with private autonomy and to abandon full institutionalization. The changes consist in the introduction of divorce with the participation of a notary. In the first place, such a regulation was adopted by Eastern European countries (Estonia, Latvia, Lithuania, Romania, Slovenia). The idea of notarial divorce also flourished in Western and Southern Europe. A comparative law analysis shows the diversity of the position in which a notary appears in proceedings leading to an out-of-court divorce. The paper rejects the French variant of the dissolution of marriage. The author considers three ways of shaping a divorce with the participation of a notary. Divorce could be based on a contract (the model of a legal act), an act of official authority entrusted to a notary (a model similar to a court decision) or - depending on the grounds for dissolution of marriage - on heterogeneous legal events (dualistic model).

Keywords

PL

rozwód; notariusz; uznanie orzeczenia w sprawach małżeńskich; umowa rozwodowa

EN

divorce; notary; recogniction a judgment in matrimonial matters; divorce agreement

• Publisher: Stowarzyszenie Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej
• Journal: Rejent
• Year: 2024
• Issue: 2 (394)
• Pages: 60-108

Contributors

author

Bieranowski Adam

• Prof. ucz. dr hab., Kierownik Katedry Prawa Cywilnego i Prawa Prywatnego Międzynarodowego, WPiA UWM w Olsztynie; ORCID: 0000-0001-9649-4348

References

• A.Albuquerque, Brasilien, [w:] Ausländisches Familienrecht, red. J. Rieck, S. Lettmaier, C.H. Beck 2023, nb. 18.
• M.Andrzejewski, O potrzebie zmian w polskim prawie rozwodowym, „Studia Prawnicze” 2016, nr 3
• S.Aras Kramar, Javnobilježnički razvod braka u reformiranom slovenskom pravu, „Pravni vjesnik” 2020, nr 3-4
• A.M.Ardeleanu, Principles of European Family Law Regarding Divorce – Special View over The Romanian Civil Code, „Acta Universitatis Danubius” 2013, nr 2
• C.P.Barrio del Olmo, Función notarial y desarrollo práctico de la Ley de Jurisdicción Voluntaria, „El Notario del Siglo XXI” 2016, nr 6-7, s. 54 i n.; por. jednak D.Henrich, Schlussbetrachtung: Scheidung ohne Gericht?, [w:] Scheidung ohne Gericht? Neue Entwicklungen im europäischen Scheidungsrecht. Beiträge zum europäischen Familien- und Erbrecht, red. A. Dutta, D. Schwab, D. Henrich, P. Gottwald, M. Löhnig, Bielefeld 2017
• C.Barsan, Rumänien, [w:] Ausländisches Familienrecht, red. J. Rieck, S. Lettmaier, C.H. Beck 2023, nb. 17
• A.Bieranowski, [w:] Małżeńskie prawo majątkowe, red. J. Ignaczewski, Warszawa 2008
• K.Boele-Woelki i in., Principles of European Family Law Regarding Divorce and Maintenance Between Former Spouses, Antwerp-Oxford 2004
• M.Braeuer, Pflichten des Notars bei der Beurkundung einer Scheidungsfolgenvereinbarung im Hinblick auf die bevorstehende Ehescheidung, „Familie Partnerschaft Recht” 2007, nr 6
• W.Breemhaar, Stand des Scheidungsrechts in den Niederlanden, [w:] Scheidung ohne Gericht? Neue Entwicklungen im europäischen Scheidungsrecht. Beiträge zum europäischen Familien- und Erbrecht, red. A. Dutta, D. Schwab, D. Henrich, P. Gottwald, M. Löhnig, Bielefeld 2017
• B.Bugajski, Autonomia woli małżonków w zakresie sposobu rozwiązania małżeństwa przez rozwód na tle prawnoporównawczym, „Kwartalik Prawa Prywatnego” 2021, z. 4
• A.Cavallé Cruz, Viabilidad del divorcio de muto acuerdo ante notario, „El Notario del Siglo XXI” 2012, nr 42.
• G.Cerdeira Bravo de Mansilla, Matrimonio (no) formalizado y divorcio notarial en Cuba: una propuesta de futuro para Espańa, „Revista de Derecho Privado” 2011, nr 6
• D.Coester-Waltjen, Privat- und Parteiautonomie vs. staatliche Schutz- und Ordnungsinteressen im Privatrecht andererseits, „Juristen Zeitung” 2017, nr 22
• N.Crăciun, The divorce by the public notary, „Bulletin of the Transilvania, Proceedings” 2014, nr 2
• M.Domański, Oddalenie powództwa o rozwód w sprawach, w których małżonkowie mieli wspólne małoletnie dzieci, w świetle orzecznictwa sądów powszechnych, „Prawo w Działaniu. Sprawy cywilne” 2013, t. 14
• M.Domański, Wina rozkładu pożycia w prawie rozwodowym, Warszawa 2023
• M.Domański, [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis 2023
• R.Dubowski, Materialnoprawne przesłanki rozwodu – analiza krytyczna i postulaty de lege ferenda, Józefów 2017
• A.Dutta, Das internationale Familien- und Erbrecht in der Rechtsprechung des Gerichtshofs der Europäischen Union – die vergangenen fünf Jahre, „Zeitschrift für Europäisches Privatrecht” 2020, nr 4
• F.Ferrand, Stand des Scheidungsrechts in Frankreich, [w:] Scheidung ohne Gericht? Neue Entwicklungen im europäischen Scheidungsrecht. Beiträge zum europäischen Familien- und Erbrecht, red. A. Dutta, D. Schwab, D.Henrich, P. Gottwald, M. Löhnig, Vol. 18. Bielefeld 2017
• J.Ferrer Riba, Stand des Scheidungsrechts in Spanien, [w:] Scheidung ohne Gericht? Neue Entwicklungen im europäischen Scheidungsrecht. Beiträge zum europäischen Familien- und Erbrecht, red. A. Dutta, D. Schwab, D. Henrich, P. Gottwald, M. Löhnig, Bielefeld 2017
• J.Ferrer Riba, Außergerichtliche Trennung und Scheidung, Abstammungsklagen, Zuordnung der Mutterschaft und offene Adoption im spanischen Familienrecht, „Zeitschrift für das gesamte Familienrecht” 2016, nr 18
• J.Gajda, [w:] System Prawa Prywatnego, t. 11, Prawo rodzinne, red. T. Smyczyński, Warszawa 2014
• J.Gołaczyński, Rozporządzenie Rady UE w sprawie jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz w sprawie uprowadzenia dziecka za granicę. Komentarz, red. J. Gołaczyński, Warszawa 2022
• K.Gromek, Rozwód de lege lata i de lege ferenda, „Monitor Prawniczy” 2004, nr 2
• K.Gromek, Ratio legis wdrażania w Polsce procedur poprzedzających rozprawę rozwodową, „Monitor Prawniczy” 2023, nr 1
• M.Gromek, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2020, art. 1, nb. 43
• F.J.Gómez Gálligo, Naturaleza de las decisiones del notario en su función de jurisdicción voluntaria, „Anales de la Academia Matritense del Notariado” 2017, t. 57
• U.P.Gruber, Rom III-VO Art. 1 Anwendungsbereich, [w:] BGB, Rom-Verordnungen – EuErbVO – HUP, red. R. Hüßtege, H.-P. Mansel, Nomos 2019, nb. 97.
• J.Gwiazdomorski, Zawarcie małżeństwa, „Państwo i Prawo” 1949, nr 4
• J.Haberko, Rozwiązanie małżeństwa w drodze „umowy”? Uwagi na tle projektu zmian Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz ustawy – Prawo o aktach stanu cywilnego, „Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu” 2013, nr 2
• B.Heiderhoff, Aktuelle Fragen zum Scheidungs- und Scheidungsverbundverfahren, „Neue Zeitschrift für Familienrecht” 2018, nr 12
• J.Heinemann, 10 Jahre Reform der freiwilligen Gerichtsbarkeit durch das FamFG, „Praxis der Freiwilligen Gerichtsbarkeit” 2019, nr 4
• J.Ignatowicz, Orzekanie w procesie rozwodowym o małżeńskich sprawach majątkowych w świetle orzecznictwa, „Studia Cywilistyczne” 1982, t. 32
• P.Januel, Les limites du mouvement continu de déjudiciarisation, Dalloz actualité le 4 septembre 2018
• P.Jiménez Blanco, La desjudicialización del divorcio en la Unión Europea y su impacto en los Reglamentos europeos, „Cuadernos de Derecho Transnacional” 2022, vol. 14, nr 2
• S.Katzenmaier, Frankreich, [w:] Ausländisches Familienrecht, red. J. Rieck, S. Lettmaier, C.H. Beck 2023, nb. 13.
• S.Kraljić, Sporazumna razveza pred notarjem v luči novega slovenskega Družinskega zakonika, [w:] Zbornik radova s IV. međunarodnog savjetovanja Aktualnosti građanskog procesnog prava – nacionalna i usporedna pravnoteorijska i praktična dostignuća, Pravni fakultet Sveučilišta u Splitu, Split 2018
• S.Kraljić, New family code and the dejudicialization of divorce in Slovenia, „Balkan Social Science Review” 2020, t. 15
• M.Kontogeorgou, Die neue einvernehmliche Scheidung in Griechenland im Spiegel der EuEheVO, „Neue Zeitschrift für Familienrecht” 2018, nr 9
• L.Kyritsis, Griechenland, [w:] Ausländisches Familienrecht, red. J. Rieck, S. Lettmaier, C.H. Beck 2023, nb. 42.
• M.Löhnig, Anerkennung einer italienischen Standesamt-Scheidung, „Neue Zeitschrift für Familienrecht” 2023, nr 3
• J.Mazurkiewicz, „Rozwodzić” jest przeciwieństwem „zwodzić”, czyli o potrzebie zasadniczej reformy prawa rozwodowego, [w:] Rozprawy z prawa cywilnego, własności intelektualnej i prawa prywatnego międzynarodowego. Księga pamiątkowa dedykowana prof. B. Gawlikowi, red. J. Pisuliński, P. Tereszkiewicz, F. Zoll, Warszawa 2012
• A.Mączyński, T.Sokołowski, National Report for CEFL – Ground for Divorce and Maintenance Between Former Spouses, Poland, 2002
• F.J.Monedero San Martín, Es posible el divorcio notarial por poderes? „El Notario del Siglo XXI” 2021, nr 96
• A.Mrotek, Atypowe czynności notarialne, Toruń 2023
• M.Nazar, Zawarcie małżeństwa według prawa polskiego z uwzględnieniem postanowień podpisanego 28 lipca 1993 r. konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1996, nr 3
• M.Nazar, Prawa rozwiedzionych małżonków do wspólnie zajmowanego mieszkania, Warszawa 1988
• A.Nistoreanu, Considerations regarding the divorce by agreement of the spouses, according to the notary procedure, „Challenges of the Knowledge Society” 2011, vol. 1
• B.Novak, Das neue slowenische Familienrecht, „Zeitschrift für das gesamte Familienrecht” 2017, nr 18
• Á.Núnez Iglesias, Apuntes sobre el divorcio ante notario y su naturaleza, „Revista de Derecho Civil” 2015, nr 4
• R.Palm, Belgien, [w:] Ausländisches Familienrecht, red. J. Rieck, S. Lettmaier, C.H. Beck 2023, nb. 13
• A.Olejniczak, Materialnoprawne przesłanki udzielenia rozwodu, Poznań 1980
• A.Olejniczak, Zarys charakterystyki współczesnych europejskich systemów rozwodowych, „Państwo i Prawo” 1982, nr 3–4
• A.Pacholska, Rozwód a zgodna wola rozwiązania związku w prawie polskim na tle praw wybranych państw europejskich, „Rodzina i Prawo” 2012, nr 23
• M.Perena Vicente, El divorcio sin juez en el Derecho espanol y francés: entre el divorcio por notario y el divorcio por abogado. Dificultades teóricas y prácticas, „Anuario de Derecho Civil” 2019, t. LXXII
• M.Perena Vicente, „Divorcio a la francesa”, la inquietante evicción del notario en el divorcio por mutuo acuerdo del Código de Napoleón, „El Notario del Siglo XXI”: revista del Colegio Notarial de Madrid” 2018, nr 79
• J.Perez Hereza, La separación y divorcio notarial, „El Notario del Siglo XXI” 2015, nr 63
• K.Pietrzykowski, Zawarcie małżeństwa i przesłanki jego ważności w prawie międzynarodowym prywatnym, Warszawa 1985
• M.Pilich, Uznawanie rozwodów prywatnych w unijnym prawie kolizyjnym objętym wzmocnioną współpracą państw członkowskich – wprowadzenie i wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 20.12.2017 r., C-372/16, Soha Sahyouni przeciwko Raja Mamisch, „Europejski Przegląd Sądowy” 2021, nr 10
• W.Pintens, Stand des Scheidungsrechts in Belgien, [w:] Scheidung ohne Gericht? Neue Entwicklungen im europäischen Scheidungsrecht. Beiträge zum europäischen Familien- und Erbrecht, red. A. Dutta, D. Schwab, D. Henrich, P. Gottwald, M. Löhnig, Bielefeld 2017
• M.Preisner, [w:] Erman BGB. Kommentar, 17. Auflage 2023, przed § 1564
• T.Rauscher, [w:] J. von Staudingers Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch: Staudinger BGB – Buch 4: Familienrecht: §§ 1564-1568, red. Ch. von Bar, Neubearbeitung 2018, przed §§ 1564, nb. 105.
• Rocznik demograficzny. Główny Urząd Statystyczny, red. D. Rozkrut, Warszawa 2022
• P.Rodziewicz, [w:] Rozporządzenie Rady UE w sprawie jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz w sprawie uprowadzenia dziecka za granicę. Komentarz, red. J. Gołaczyński, Warszawa 2022
• D.Schwab, Jak małżeństwo trafiło do sądu, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2017, z. 2
• T.Sokołowski, Skutki prawne rozwodu, Poznań 1996
• T.Sokołowski, Model kodeksu rodzinnego. Nowa koncepcja małżeństwa, rozwodu i innych związków a regulacja polskiego kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2021, z. 2
• A.Szlęzak, O zakazie orzekania rozwodu na żądanie małżonka wyłącznie winnego, „RPEiS” 1988, z. 3
• E.Trinkuniene, T.Viškeliene, Divorce at the Notary: Protection of Creditors’ Interests, „TalTech Journal of European Studies” 2023, vol. 13, nr 2
• J.Wierciński, Opinia prawna dotycząca projektu zmiany ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, „Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu” 2013, nr 4
• J.Winiarz, [w:] System prawa rodzinnego i opiekuńczego, cz. 1, red. J.S. Piątowski, Ossolineum 1985
• E.Wojnarska-Krajewska, Opinia prawna na temat poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, „Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu” 2013, nr 4
• D.Wybrańczyk, Rozwód przed notariuszem – czy nadszedł czas na zmiany?, „Rejent” 2023, nr 12
• D.Wybrańczyk, Sytuacja prawna małoletniego dziecka rozwodzących się rodziców, Warszawa 2022
• A.Wysocką-Bar, Prawo rozwodowe w pracach Komisji Europejskiego Prawa Rodzinnego /CEFL
• J.M.Vara González, Divorcio ante notario: problemas de ejecución, „El Notario del Siglo XXI” 2021, nr 95
• Vereinfachte Scheidung ohne Anwalt? Auszüge aus dem Podiumsdiskussion während der Herbsttagung 2005 in Lübeck, „FF aktuell” 2006, nr 1-2
• J.Zaporowska, J.Mazurkiewicz, Rozwód przed rejentem. Co słychać u niemieckich notariuszy, „Rzeczpospolita” 1995, nr 272
• A.Zielonacki, Zawarcie małżeństwa, Ossolineum 1982
• L.Żukowski, Rozwód a dobro dziecka jako przedmiot badań w OZSS. Perspektywa prawno-psychologiczna, „Ius Novum” 2023, nr 1