Socjologia moralności – empiryczna nauka o zjawiskach i procesach moralnych zachodzących w zbiorowościach różnej skali

• Authors: Andrzej Tarczyński

Title variants

EN

Sociology of Morality – an Empirical Science of Moral Phenomena and Processes Occurring in Communities of Different Scales

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Socjologia moralności jako subdyscyplina socjologiczna zajmuje szczególną pozycję, będąc specjalnością rzadko reprezentowaną zarówno w Polsce, jak i w innych krajach, i to nawet tych, które mają bogatą tradycję socjologiczną. Głównym powodem tego stanu rzeczy są dwa rodzaje trudności, przed którymi stają socjologowie, którzy czyniący przedmiotem swych badan fakty i zjawiska moralne. Pierwszym źródłem problemów jest samo wykreślenie zakresu pojęcia moralność. Drugą kluczową kwestią pozostaje konieczność wypracowania i zastosowania w praktyce takiej formuły metodologicznej, która uchroni socjologa moralności przed popadaniem w dogmatyzm etyczny, a jednocześnie nie pozwoli na popełnianie błędu socjologizmu moralnego (tj. uznawanie stwierdzanego stanu faktycznego za obowiązującą normę). Postawa badawcza socjologa moralności akcentuje pluralizm (środowiskowy, kulturowy, historyczny) i zmienność form moralnych oraz ukazuje dynamikę moralności w dłuższej perspektywie czasowej. Jednocześnie na terenie socjologii moralności występują różne formy „odniesienia do wartości”. Kluczową sprawa dla reprezentanta socjologii moralności pozostaje konieczność oddzielania stwierdzanych faktów empirycznych od interpretacji tych faktów zrelatywizowanych do własnych poglądów na moralność. Pomimo istnienia różnic zapatrywań w ujmowaniu moralności między poszczególnymi badaczami, uprawianie tej specjalności naukowej pozwala na lepsze zrozumienie mechanizmów zapewniających równowagę i kontynuację w życiu społecznym, jak i na dokonanie precyzyjnej diagnozy stanu istniejącego oraz pełniejsze zinterpretowanie zarysowujących się trendów i dokonujących się przemian w ramach społeczeństwa ponowoczesnego.

EN

Sociology of morality as a subdiscipline of sociology has a particular position, as it is rarely represented either in Poland or in other countries, even those that have a rich sociological tradition. The main reason for this situation are two kinds of difficulties that sociologists face when they study moral facts and phenomena. The first source of troubles is the very defining of the range of the concept of morality. Another key question is the necessity to work out and to use in practice such a methodological formula that can protect a sociologist of morality from falling into ethical dogmatism, and at the same time will not allow him to make the mistake of moral sociologism (i.e. recognizing the actual state that he finds as a binding norm). The research attitude of a sociologist of morality emphasizes pluralism (environmental, cultural, historical) and changeability of moral form as well as shows the dynamics of morality within a longer period. At the same time on the ground of sociology of morality various forms of “reference to values” occur. For a representative of sociology of morality the necessity to separate the empirical facts he finds from an interpretation of these facts relativized to his own views of morality remains the key problem. Despite the existence of these differences in opinions about defining morality that can be seen between particular researchers developing this discipline allows to understand better the mechanisms ensuring balance and continuation in social life as well as making a precise diagnosis of the existing state and to interpret more fully the trends and changes occurring in the postmodernist society.

Keywords

PL

moralność; socjologia moralności; relatywizm metodologiczny; wartości i wartościowanie w socjologii; zmiana społeczna a moralność

EN

morality; sociology of morality; methodological relativism; values and evaluating in sociology; social change and morality

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Nauk Społecznych
• Year: 2015
• Volume: 7(43)
• Issue: 2
• Pages: 119-132

Contributors

author

Andrzej Tarczyński

• Katedra Socjologii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

References

• Beck U., Giddens A., Lash S.: Modernizacja refleksyjna, Warszawa: PWN 2009.
• Durkheim E.: O podziale pracy społecznej, tłum. K. Wakar, Warszawa: PWN 2002.
• Giddens A.: Nowoczesność i tożsamość. Ja i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, tłum. A. Szulżycka, Warszawa: PWN 2001.
• Kiciński K.: Marii Ossowskiej socjologia moralności. Analiza wybranych problemów, w: Socjologia moralności, red. K. Kiciński, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 1984, s. 9-56.
• Kiciński K.: Orientacje moralne społeczeństwa polskiego, w: Kondycja moralna społeczeństwa polskiego, red. J. Mariański, Kraków: WAM 2002, s. 369-403.
• Lasch C.: Bunt elit, tłum. D. Rodziewicz, Kraków: Wyd. Platan 1997.
• Mariański J.: Między sekularyzacją a ewangelizacją. Wartości prorodzinne w świadomości młodzieży szkół średnich, Lublin: TN KUL 2003.
• Mariański J.: W poszukiwaniu sensu życia. Szkice socjologiczno-pastoralne, Lublin: TN KUL 1990.
• Mariański J.: Między sekularyzacją a ewangelizacją. Wartości prorodzinne w świadomości młodzieży szkół średnich, Lublin: TN KUL 2003.
• Mariański J.: Socjologia moralności, Lublin: Wydawnictwo KUL 2006.
• Mariański J.: Socjologia moralności w służbie społeczeństwa, w: Socjologia jako służba społeczna. Pamięci Władysława Kwaśniewicza, red. K. Gorlach, M. Niezgoda, Z. Seręga, Kraków: Wyd. UJ 2007, s. 21-35.
• Mariański J.: Czego socjolog moralności może nauczyć się z prac W. Kwaśniewicza, w: Socjologia jako służba społeczna, s. 195-200.
• Mariański J.: Moralność jako fakt społeczny, „Socjologia Religii” 6(2008), s. 11-35.
• Mariański J.: Religia w społeczeństwie nowoczesnym. Studium socjologiczne, Warszawa: Oficyna Naukowa 2010.
• Mariański J.: Sens życia, wartości, religia. Studium socjologiczne, Lublin: Wyd. KUL 2013.
• Mariański J.: Kontrowersje wokół relacji religii i moralności. Tożsamość czy rozbieżność. Studium socjologiczne, Toruń: Wyd. A. Marszałek 2014.
• Ossowska M.: Podstawy nauki o moralności, Warszawa: „Czytelnik” 1947.
• Ossowska M.: O człowieku moralności i nauce. Miscellanea, Warszawa: PWN 1983.
• Ossowska M.: Socjologia moralności. Zarys zagadnień, Warszawa: PWN 1986.
• Pawełczyńska A.: Relatywizm moralny a wartości bezwzględne, w: Wartości i ich przemiany, red. A. Pawełczyńska, Warszawa: Wyd. Archidiecezji Warszawskiej 1992, s. 12-29.
• Pawlik W.: Grzech. Studium z socjologii moralności, Kraków: Nomos 2007.
• Podgórecki A., Kwaśniewski J., Łoś M., Kurczewski J.: Poczucia prawne i moralne społeczeństwa, Warszawa: Wyd. Radia i Telewizji 1968.
• Podgórecki A., Kojder A.: Ewolucja świadomości prawnej i postaw moralnych społeczeństwa polskiego, Warszawa: Komitet ds. Radia i Telewizji 1972.

Identifiers

DOI

10.18290/rns.2015.7(43).2-11