Replika czy komentarz? Pragmatyczne właściwości elementów staropolskiego dialogu.

• Authors: Magdalena Pastuchowa

Title variants

EN

Response or comment? The pragmatic properties of the elements of old polish dialogue.

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest określenie wartości pragmatycznej metatekstowej obudowy staropolskiego dialogu. W polu obserwacji znalazły się wyrażenia, które rozpoczynają kwestię dialogową (np. ba, oto) i są reakcją na wypowiedź wcześniejszą. Ponieważ wątek ten nie był dotąd podejmowany w polskim językoznawstwie historycznym, autorka poprzedza analizę materiału refleksjami teoretycznymi. Odnosi się do lingwistycznego rozumienia metatekstu i wyodrębnia na tej płaszczyźnie jednostki języka, które współtworzą metatekstową warstwę dialogu w staropolskim dramacie. Analiza dotyczy zatem pragmatyki na poziomie „mikro” (wyrażenia), nie odnosząc się do tekstu. Uściślone są także tytułowe terminy: „replika” i „komentarz”. Ostatnia część artykułu to pragmatyczna analiza wybranych jednostek (ba i ot), która koncentruje się na odróżnieniu wyrażeń mających wartość komentującą (dodaną) od tych, które wyrażają tylko postawę modalną nadawcy.

EN

The aim of the paper is to assess the pragmatic value of the metatextual frame of Old Polish dialogue. The field of observation includes expressions of introduction to a dialogue (ba, ot) and those of reaction to a previous utterance. Since this topic has not been considered in polish historical linguistic literature before, the author precedes the analysis of gathered material with theoretical reflections. The author refers to the linguistic understanding of metatext and isolates, on that ground, those units of language which take part in creating the metatextual layer of dialogue of Old Polish drama. Therefore, the analysis concerns pragmatics at the “micro” level (expressions), without referring to text. The terms “response” and “comment” used in the title are clarified as well. The last part of the paper is a pragmatic analysis of chosen units (ba and ot), focused on distinguishing the expressions possessing a commentative (additional) value, from those expressing solely the modal stance of the sender.

Keywords

PL

językoznawstwo historyczne pragmatyka historyczna; dialog staropolski; wyrażenia metatekstowe

historical linguistics; historical pragmatics; Old Polish dialogue; metatextual expressions

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2014
• Volume: LX (60)
• Pages: 203-217

Dates

published

2014

Contributors

author

Magdalena Pastuchowa

• Uniwersytet Śląski, Wydział Filologiczny, Instytut Języka Polskiego, Zakład Leksykologii i Semantyki

References

• Apresjan Jurij D., 2012, Z warsztatu leksykografa, BEL Studio, Warszawa.
• Bogdanowska Monika, 2003, Komentarz, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Cap Piotr, 2011, Od mitu do relatywizmu czyli mikro- i makroanaliza w me-todologii badań pragmatycznych, [w:] P. Stalmaszczyk, red., Metodologie językoznawstwa. Od genu języka do dyskursu, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 123–137.
• Cybulski Marek, 2003, Obyczaje językowe dawnych Polaków. Formuły werbal¬ne w dobie średniopolskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Grochowski Maciej, 1983, Metatekstowa interpretacja parentezy, [w:] T. Do-brzyńska, red., Tekst i zdanie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 247–259.
• Grochowski Maciej, 2004, Jednostki leksykalne o postaci ba jako komentarz metatekstowy, „Poradnik Językowy”, z. 2, s. 18–27.
• Grochowski Maciej, 2006, Parentetyczne ot jako komentarz metatekstowy. Wprowadzenie do opisu, „LingVaria”, nr 1, s. 49–57.
• Grochowski Maciej, 2007, Partykuły, parenteza a wyrażenie metatekstowe, „Z polskich studiów slawistycznych”, seria XI, Językoznawstwo, s. 69–75.
• Guriewicz Aron, 1987, Problemy średniowiecznej kultury ludowej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Janowska Aleksandra, Pastuchowa Magdalena, 1995, Niebezpieczna kompeten¬cja, „Poradnik Językowy”, z. 8, s. 11–20.
• Jaszczołt Katarzyna, 2006, Pomiędzy semantyką a pragmatyką, [w:] P. Stalmasz¬czyk, red., Metodologie językoznawstwa. Podstawy teoretyczne, Wydawnic¬two Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 131–155.
• Laskowski Roman, 1998, Funkcjonalna klasyfikacja leksemów: części mowy, [w:] R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, red., Gramatyka współ¬czesnego języka polskiego. Morfologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 52–65.
• Kleszczowa Krystyna, 2011, Konstruowanie faktu historycznego. Rzecz o polskim ba na przestrzeni wieków, „Prace Filologiczne”, LX, s. 159–168.
• Linde Samuel Bogumił, Słownik języka polskiego, 1994, Wydawnictwo Guten¬berg – Print, Warszawa (reprint wyd. 2, Lwów 1854).
• Morris Charles, 1938, Foundations of the theory of signs, [w:] O. Neurath, R. Car-nap, Ch. Morris, red., The University of Chicago Press, Chicago, s. 77–138.
• Polański Kazimierz, red., 1993, Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Siuciak Mirosława, 2005, Sztuka konwersacji w tekstach z XVII i XVIII wieku, Historia Konwersacji, III Internetowa Konferencja Naukowa, Katowice, styczeń – luty 2005, http://dialog.us.edu.pl/siuciak.pdf (dostęp: 30.05.2014).
• Skudrzyk Aldona, Urban Krystyna, 2000, Mały słownik terminów z zakresu socjolingwistyki i pragmatyki językowej, Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, Spółka Wydawniczo-Księgarska, Kraków – Warszawa.
• Stalmaszczyk Piotr, 2008, Semantyka, pragmatyka formalna i badania nad kontekstem, [w:] idem, red., Metodologie językoznawstwa. Współczesne tendencje i kontrowersje, Wydawnictwo Lexis, Kraków, s. 174–187.
• Stubbs Michael, 1983, Discours Analysis. The Sociolinguistic Analysis of Natural Language, University of Chicago Press, Chicago.
• Wajszczuk Jadwiga, 2005, O metatekście, Katedra Lingwistyki Formalnej Uni¬wersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Walczak Bogdan, 2006, Staropolszczyzna – zakres pojęcia na płaszczyźnie historycznojęzykowej, [w:] E. Koniusz, S. Cygan, red., Polszczyzna piękna i interesująca, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, Kielce, s. 11–19.
• Warchala Jacek, 1991, Dialog potoczny a tekst, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Wierzbicka Anna, 1971, Metatekst w tekście, [w:] M.R. Mayenowa, red., O spój¬ności tekstu, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 105–121.
• Witosz Bożena, 2008, Metatekst – w opisie teoriotekstowym, stylistycznym i pragmalingwistycznym, [w:] eadem, red., Stylistyka a pragmatyka, Wy-dawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 73–82.
• Wojtak Maria, 1993, Dialog w komedii polskiej na przykładzie wybranych utworów z XVII i XVIII wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie¬-Skłodowskiej, Lublin.
• Żydek-Bednarczuk Urszula, 1994, Struktura tekstu rozmowy potocznej, Wydaw¬nictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Identifiers

ISSN

0076-0390