Korporacje transnarodowe i globalizacja: rozważania o genezie i ewolucji przedsiębiorstw wielonarodowych do 1929 r.

• Authors: Marek Rewizorski Instytut Polityki Społecznej i Stosunków Międzynarodowych Politechnika Koszalińska

Title variants

EN

Transnational corporations and the globalization: deliberations of the genesis and the evolution of multinational enterprises to 1929

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Początków działalności przedsiębiorstw wielonarodowych można doszukiwać się w ekspansji gospodarczej grupy państw wysoko rozwiniętych, na które składają się wiodące ekonomicznie kraje Ameryki Północnej, Europy Zachodniej i Azji Wschodniej. Sytuacja po II wojnie światowej wyznaczana w sferze gospodarczej przez liberalizację i wzrost gospodarczy pozwoliła im na korzystanie z dobrodziejstw „wielostronności”. Wiele z nich dynamicznie się rozwijało, podczas gdy inne były matecznikami, które dały początek największym istniejącym obecnie przedsiębiorstwom w swoich branżach. Celem niniejszego artykułu jest prześledzenie genezy i rozwoju wyżej wymienionych podmiotów do wybuchu wielkiego kryzysu z 1929 r.

EN

Beginnings of the operations of multinational enterprises may be found in the economic expansion of the group of well-developed states of North America (USA), Western Europe (the EU) and Eastern Asia (Japan). World Economy is a habitat of the functioning of transnational corporations. The situation after the World War II set in the business world by the liberalization and the growth in the economy allowed them to use benefits of the “multilateralism”. Notwithstanding in the second decade of the 20th century the bilateral international trade based on the quid pro quo principle still dominated. However even then multinationals existed, blazing trails for more developed structures. Many of them, as: Siemens, AEG, General Electric dynamically developed, while a few, as the Standard Oil, served as originators of the largest enterprises existing at present in their industries. The purpose of this article is to trace the genesis and development of the above mentioned entities until the outburst of the Great Depression in 1929. Depression, as global economic turbulence, changed the world of corporations and accelerated coming of changes, in consequence of which international companies became one of the “four riders of the globalization” through the process of the internationalization.

Keywords

PL

gospodarka światowa; globalizacja; kapitał; korporacje transnarodowe; kryzys

EN

capital; crisis; globalization; transnational corporations; World Economy

• Publisher: Gdańskie Seminarium Duchowne, Kuria Metropolitalna Gdańska
• Journal: Studia Gdańskie
• Year: 2011
• Issue: 29
• Pages: 317-339

Contributors

author

Marek Rewizorski Instytut Polityki Społecznej i Stosunków Międzynarodowych Politechnika Koszalińska

• Instytut Polityki Społecznej i Stosunków Międzynarodowych Politechnika Koszalińska

References

• Bielawski J., Wpływ globalizacji na wielostronną współpracę gospodarczą, „Sprawy Międzynarodowe” 2000, nr 1.
• Boruch A., Korporacje ponadnarodowe a obecny etap globalizacji, „e-Finanse” 2008, nr 2.
• Budnikowski A., Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Warszawa 2006.
• Bull H., International Theory. The Case for a Classical Approach, „World Politics”, April 1966, t. 18, nr 3.
• Cameron R., Historia gospodarcza świata od paleolitu do czasów najnowszych, Warszawa 1996.
• Cameron R., “Introduction,” in International Banking, 1870‒1914, red. Rondo Cameron, V. I. Bovykin, New York 1991.
• Carlos A, M., Nicholas S., Giants of an Earlier Capitalism: The Chartered Trading Companies as Modern Multinationals, „Business History Review”, Autumn 1988, t. 62.
• Cox H., The Global Cigarette: Origins and Evolution of British American Tobacco, 1880‒1945, Oxford 2000.
• Cyrson E., Korporacje wielonarodowe, Warszawa 1981.
• Dunning J., Multinational Enterprises and the Global Economy, Workingham 1993.
• Dunning J. H., The global economy, domestic governance, strategies and transnational corporation: interactions and policy implications, „Transnational Corporations”, December 1992, t. 1, nr 3.
• Europa rzymska, red. E. Bispham, Warszawa 2010.
• Finley M. I., The Ancient Economy, Berkeley 1999.
• Foreman-Peck J., A History of the World Economy. International Economic Relations since 1850, London 1983.
• Grecja klasyczna, red. R. Osborne, Warszawa 2010.
• Guzek M., Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Zarys teorii i polityki handlowej, Warszawa 2006.
• Hobsbawm E. J., The Age of Capital 1848‒1875, London 1975.
• Hunt E. S., The Medieval Super-Companies: A Study of the Peruzzi Company of Florence, Cambridge 1994.
• Industrialization and Foreign Trade, Geneva 1945.
• Jaczynowska M., Historia starożytnego Rzymu, Warszawa 1986.
• Jarczewska-Romaniuk A., Relacje polityki i ekonomii w procesie globalizacji, w: Globalizacja a stosunki międzynarodowe, red. E. Haliżak, R. Kuźniar, J. Symonides, Warszawa 2004.
• Jones C. A., International Business in the Nineteenth Century, Brighton 1987.
• Jones G., British Multinational Banking, Oxford 1993.
• Jones G., The Evolution of International Business, London 1996.
• Kenwood A. G., Lougheed A. L., The Growth of the International Economy, 1820‒1990, London 1992.
• Kindleberger C. P., Multinational Excursions, Cambridge 1984.
• Linder M., Projecting Capitalism: A History of the Internationalization of the Construction Industry, Westport 1994.
• Łoś-Nowak T., Stosunki międzynarodowe. Teorie-systemy-uczestnicy, Wrocław 2000. Maankell H., Chińczyk, Warszawa 2009.
• McNeill W. H., The Rise of the West, Chicago 1963.
• Moore K., Lewis D., Birth of the Multinational: 2000 Years of Ancient Business History – From Ashur to Augustus, Copenhagen 1999.
• Nakamura T., Gospodarczy rozwój współczesnej Japonii, Tokio 1987.
• Nye Jr. J. S., What New World Order?, „Foreign Affairs”, Spring 1992.
• O’Brien T., The Century of U.S. Capitalism in Latin America, Albuquerque 1999.
• Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota-mechanizmy działania-zasięg, red. T. Łoś-Nowak, Wrocław 2004.
• Rozkwit średniowiecza, red. D. Power, Warszawa 2010.
• Safford J. J., Wilsonian Maritime Diplomacy, 1913‒1921, New Jersey 1978.
• Scholte J. A., Globalizacja, Sosnowiec 2006.
• Skodlarski J., Matera R., Gospodarka światowa. Geneza i rozwój, Warszawa 2004.
• Wilkins M., Cosmopolitan Finance in the 1920s: New York’s Emergence as an International Financial Centre,” w: The State, the Financial System, and Economic Modernization, red. R. Sylla, R. Tilly, G. Tortella, Cambridge 1999.
• Wilkins M., The Maturing of Multinational Enterprise: American Business Abroad from 1914 to 1970, Cambridge 1974.
• Wilkins M., The History of Foreign Investment in the United States to 1914, Cambridge 1989.
• Wilkins M., The Emergence of Multinational Enterprise: American Business Abroad from the Colonial Era to 1914, Cambridge 1970.
• Wilson C., The History of Unilever, New York 1968, t. 2.
• Współczesna gospodarka światowa, red. A. B. Kisiel-Łowczyc, Gdańsk 1994.
• Wallerstein I., Globalization or the Age of Transition? A Long-Term View of the Trajectory of the World System, „International Sociology” 2000, t. 15, nr 2.
• Walkman C., Cunningham J., Encyclopedia of Exploration, New York 2004, t. 2.
• Zorska A., Korporacje transnarodowe. Przemiany, oddziaływania, wyzwania. Warszawa 2007.
• Zorska A., Ku globalizacji? Przemiany w korporacjach transnarodowych i gospodarce światowej, Warszawa 1998.