Rafał Łatka, Episkopat Polski wobec stosunków państwo–Kościół i rzeczywistości społeczno-politycznej PRL 1970–1989

• Authors: Sikorski Tomasz

Title variants

EN

Rafał Łatka, The Episcopate of Poland towards the relations between the state and the Church and the socio-political reality of the Polish People’s Republic 1970–1989

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

Rafał Łatka’s monograph is an analysis of relations between the state and the Church (1970–1989) from the perspective of the Episcopate. The author made a multifaceted analysis regarding not only the mechanisms of functioning of the Episcopate of Poland, the attitude to the process of normalization of relations between the state and the Church, but also referred to the most important socio-political problems in the discussed period (e.g., strikes in 1970; 1976; the birth of “Solidarity”; the attitude towards the democratic opposition, martial law, political transformation of 1988–1989). The role and position of the Episcopate in the years 1970–1989 was strong (and even increased during the “Solidarity” festival), despite the amplitude of changes in relations with the state (the communist regime of Edward Gierek and General Wojciech Jaruzelski). The Church systematically and consistently went beyond the scope of its pastoral ministry, tried to remain present in the political space, strove for the implementation of the most important demands arising from social teaching, demanded “the recovery of civil rights”, and made efforts to expand the area of freedom. The line of Primate Stefan Wyszyński, who enjoyed great authority and had charisma, was continued by his successor — Primate Józef Glemp, although different realities (after 1980) required corrections. After 1981, the Church (or rather the new Primate) tried to maintain an “equal distance” between the communist authorities and the opposition (an attempt to reach a settlement — a social agreement between three entities: State/Party — “Solidarity” — the Church). In 1988–1989, the Episcopate joined the process of political transformation (“regulated revolution”), becoming one of the architects of the “round table” agreement.

Keywords

EN

Primate Stefan Wyszyński; Primate Józef Glemp; Catholic Church; communism; the Polish People’s Republic

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2020
• Issue: 5(160)
• Pages: 237-250

Contributors

author

Sikorski Tomasz

• Prof. dr hab. Tomasz Sikorski, Uniwersytet Szczeciński, Instytut Historyczny, [e-mail], https://orcid.org/0000-0002-3090-0793

References

• Balbus T., Stróżyna K., „Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie...”. Komunistyczna bezpieka wobec kardynała Henryka Gulbinowicza w latach 1970–1990, Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Wrocław 2008.
• Biskupi w rzeczywistości politycznej Polski „ludowej”, red. R. Łatka, Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa 2020.
• Bułhak W., Wywiad PRL a Watykan 1962–1978, Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa 2019.
• Dudek A., Lawirowanie. Ekipa Gierka wobec Kościoła katolickiego (1971–1978), „Więź” 1997, nr 7.
• Dudek A., Problem budownictwa sakralnego w stosunkach państwa z Kościołem rzymskokatolickim w Polsce w latach 1957–1970, „Dzieje Najnowsze” 1995, nr 1.
• Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989), Znak, Kraków 2006.
• Friszke A., PRL wobec Kościoła. Akta Urzędu do Spraw Wyznań 1970–1978, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2010.
• Gałka A., Kardynał Stefan Wyszyński — ojciec rodzącej się „Solidarności”, „Studia Prymasowskie” 2010, nr 4.
• Gryz R., Między liberalizacją a dezintegracją. Stosunki państwo–Kościół w latach siedemdziesiątych, [w:] Stosunki państwo–Kościół w Polsce w latach 1944–2010. Studia i materiały, red. R. Łatka, Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Księgarnia Akademicka, Kraków 2013.
• Gryz R., Polityka wyznaniowa Edwarda Gierka, [w:] Władze wobec Kościołów i związków wyznaniowych w Wielkopolsce w latach 1970–1980, red. K. Białecki, Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej, Poznań 2010.
• Gryz R., Pozwolić czy nie? Władze PRL wobec budownictwa katolickich obiektów sakralnych w latach 1971–1980, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, Kielce 2007.
• Kindziuk M., Historyczne i polityczne aspekty komunikacji społecznej prymasa Józefa Glempa w okresie przełomu 1981–1992, Wydawnictwo Naukowe UKSW, Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa 2019.
• Kindziuk M., Kardynał Józef Glemp. Ostatni taki Prymas, Świat Książki, Warszawa 2010.
• Księża dla władzy groźni. Duchowni współpracujący z opozycją (1976–1989), red. R. Łatka, Świat Książki, Warszawa 2019.
• Lasota M., Troska o „Solidarność” obu prymasów Polski, kard. Stefana Wyszyńskiego i kard. Józefa Glempa, „Studia Prymasowskie” 2010, nr 4.
• Łatka R., Kardynał Stefan Wyszyński wobec „Solidarności”, „Biuletyn IPN” 2017, nr 4.
• Łatka R., Kościół katolicki wobec sytuacji ekonomiczno-społecznej w czasie pierwszej Solidarności, [w:] Polityka a ekonomia, red. M. Kaleta, M. Ślepowroński, Koło Nauk Politycznych UJ, AT Wydawnictwo, Kraków 2012.
• Łatka R., Kościół wobec „Solidarności”, czyli wsparcie idei niezależnych związków zawodowych, [w:] Kościoły i inne związki wyznaniowe w służbie dobru wspólnemu, red. W. Uruszczak, K. Krzysztofek, M. Mikuła, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014.
• Łatka R., Krakowski etap I Pielgrzymki Jana Pawła II do Ojczyzny z perspektywy władz PRL. Próba syntetycznego spojrzenia, „Res Historica” 2016, nr 42.
• Łatka R., Polityka władz Polski ,,ludowej” wobec Kościoła katolickiego w latach 1944–1979 (przypadek krakowski), ,,Zeszyty Historyczne WiN-u” 2014, nr 39.
• Łatka R., Polityka władz PRL wobec Kościoła katolickiego w województwie krakowskim w latach 1980–1989, Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Wydawnictwo Dante, Kraków 2016.
• Łatka R., Propaganda władz PRL wobec II wizyty Jana Pawła II na przykładzie Gazety Krakowskiej, „Komunizm. System — Ludzie — Dokumentacja” 2013, nr 2.
• Łatka R., Rada Główna Episkopatu Polski wobec opozycji przedsierpniowej (1976–1981), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2017, nr 1(29).
• Łatka R., Rozmowy operacyjne funkcjonariuszy SB z kardynałem Henrykiem Gulbinowiczem (1969–1985), „Glaukopis” 2020, nr 37.
• Łatka R., SB wobec III pielgrzymki Jana Pawła II do PRL na przykładzie Krakowa, „Glaukopis” 2014, nr 31.
• Łatka R., Stosunki państwo–Kościół w latach osiemdziesiątych na przykładzie wizyt Jana Pawła II w Krakowie, [w:] Stosunki państwo–Kościół w Polsce w latach 1944–2010. Studia i materiały, Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Księgarnia Akademicka, red. R. Łatka, Kraków 2013.
• Łatka R., Zmienna amplituda stosunków państwo–Kościół katolicki w Polsce w PRL w latach 80. XX w., ,,Res Historica” 2015, nr 39.
• Łatka R., Mackiewicz B., Zamiatała D. ks., Kardynał Stefan Wyszyński 1901–1981, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2019.
• Łatka R., Marecki J. ks., Kościół katolicki w Polsce rządzonej przez komunistów, Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa 2017.
• Maniewska K., Kościół katolicki w Bydgoszczy wobec prób laicyzacji i dezintegracji społeczeństwa w okresie rządów Edwarda Gierka (1970–1980), Neriton, Warszawa 2007.
• Pawlicka K., Polityka władz wobec Kościoła katolickiego (grudzień 1970–październik 1978), TRIO, Warszawa 2004.
• Pietrzak J., Kardynał Józef Glemp jako prymas Polski 1981–2009, przeobrażenie prymasostwa, „Zeszyty Archikonfraternii Literackiej” 2017, z. 3.
• Pietrzak J., Kardynał Józef Glemp jako Prymas Polski, „Warszawskie Studia Teologiczne” 2006, nr 19.
• Plany pracy Departamentu IV MSW na lata 1972–1979, oprac. M. Biełaszko, A. Piekarska, P. Tomasik, C. Wilanowski, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2007.
• Polak W., Kościół katolicki wobec Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” w latach 1980–1989, [w:] Kościoły chrześcijańskie w systemach totalitarnych, red. J. Kłaczkow, W. Rozynkowski, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2012.
• Prymas Wyszyński a Niepodległa. Naród — patriotyzm — państwo w nauczaniu Prymasa Tysiąclecia, red. E.K. Czaczkowska, R. Łatka, Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2019.
• Raina P., Kardynał Wyszyński i Solidarność, „Von Borowiecky”, Warszawa 2005.
• Wołosiuk L., A Kościół trwa. Rozmowy z Kardynałem Gulbinowiczem, Wydawnictwo Wrocławskie, Wrocław 2000.
• Wysocki W.J., Środowiska opozycyjne a prymasi Polski, kard. Stefan Wyszyński i kard. Józef Glemp, „Studia Prymasowskie” 2010, nr 4.
• Zieliński Z., Bober S., Kościół w Polsce 1944–2007, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2009.
• Żaryn J., „Błogosławię was i wasze poczynania”. Prymas Wyszyński wobec powstania NSZZ ,,Solidarność”, „Biuletyn IPN” 2001, nr 4.
• Żaryn J., Kościół a władza w Polsce (1945–1950), „DiG”, Warszawa 1997.
• Żaryn J., Kościół katolicki a „Solidarność” 1980–1981, [w:] J. Żaryn, Polska na poważnie, Patria Media, Gdańsk 2013.

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2020.75