Parcelacja wsi w okresie międzywojennym i jej reperkusje osadnicze na przykładzie folwarków Orzeszków, Wielenin i Zieleń

• Authors: Cepil Monika , Figlus Tomasz

Title variants

EN

Parcelling out of rural land in the interwar period and its consequences for settlement – examples of Orzeszków, Wielenin and Zieleń

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań nad procesem parcelacji majątków folwarcznych, zlokalizowanych w rejonie Uniejowa, w okresie międzywojennym. Szczegółowe analizy objęły trzy jednostki osadnicze położone w dawnej gminie Kościelnica: Orzeszków, Wielenin i Zieleń. W pierwszej części artykułu zobrazowano niektóre aspekty prawne procesów parcelacji, związane z implementacją reformy rolnej. W dalszej części opracowania, przedstawiono wyniki badań nad przebiegiem parcelacji wsi w gminie Kościelnica, z uwzględnieniem kwestii prawnych oraz przemian struktur przestrzennych osadnictwa.

EN

The article presents the results of research on the process of parcelling out the land of big farms in Uniejów region in the interwar period. The analysis covered three settlement units in located in the former commune of Kościelnica: Orzeszków, Wielenin and Zieleń. The first part of the article explains some legal aspects of the parcellation process connected with the implementation of the land reform. The next part presents the results of research on the parcellation of villages in the commune of Kościelnica, including legal questions and changes in the spatial structures of settlement.

Keywords

PL

geografia historyczna; osadnictwo; wieś; folwarki; parcelacja; reformy rolne; okres międzywojenny; gmina Kościelnica

EN

historical geography; settlement; village; big farms; parcelling out; land reform; interwar period; commune of Kościelnica

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Biuletyn Uniejowski
• Year: 2018
• Volume: 7
• Pages: 29-45

Contributors

author

Cepil Monika

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geografii Politycznej, Historycznej i Studiów Regionalnych

author

Figlus Tomasz

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geografii Politycznej, Historycznej i Studiów Regionalnych

References

• Bandurka M., Zmiany administracyjne i terytorialne ziem województwa łódzkiego w XIX i XX w. (wyd. II uzupełnione), Łódź 1995.
• Biernacka M., Oświata a społeczno-kulturowe przeobrażenia wsi w okresie międzywojennym (na przykładzie wybranych społeczności), ,,Etnografia Polska” 1983, t. 27, z.1, s. 103–131.
• Burszta J., Od osady słowiańskiej do wsi współczesnej. O tworzeniu się krajobrazu osadniczego ziem polskich i rozplanowań wsi, Wrocław 1958.
• Cepil M., Figlus T., Geneza majoratu i stosunki osadnicze w dobrach rodziny Tollów pod Uniejowem, ,,Biuletyn Uniejowski” 2017, t. 6, s. 91–107.
• Firlej K., Formy organizacyjne zagospodarowania ziem polskich na przestrzeni wieków, ,,Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy” 2011, nr 4, s. 21–36.
• Grabarczyk T., Kowalska-Pietrzak A., Szymczak J., Uniejowskie strony-karty z przeszłości odległej, nieznanej i bliskiej gminy Uniejów, Łódź–Uniejów 2008.
• Kłusek M., Definicja nieruchomości ziemskiej w aktach prawnych i orzecznictwie sądowym 20-lecia międzywojennego, ,,Studia z zakresu Prawa, Administracji i Zarządzania” 2015, t. 8, s. 91–113.
• Konopka K., Konieczność reform agrarnych w Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej, ,,Economy and Management” 2009, 1, s. 7–19.
• Konopka K., Mechanizm reform agrarnych w Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej (1918–1939), Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok 2010.
• Kowalik-Bodzak D., Wpływ podziału spadkowego, komasacji i parcelacji na zmianę układów przestrzennych wsi w powiecie puławskim od połowy XIX w., „Dokumentacja Geograficzna” 1964, z. 4, s. 97–152.
• Kukulski J., Generałowie carscy i ich majątki ziemskie w Królestwie Polskim (1835–1920), Wyd. Neriton, Warszawa 2007.
• Langrod J.S., Zarys administracji agrarnej w Polsce, Kraków–Warszawa 1939.
• Machałek M., Przemiany polskiej wsi w latach 1918–1989, ,,Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2013, t. 26 (3), s. 55–80.
• Mieszczankowski M., Rolnictwo II Rzeczypospolitej, Książka i Wiedza, Warszawa 1983.
• Myszkorowska-Olczak G., Zespoły folwarczne na terenie gminy Uniejów, ,,Biuletyn Uniejowski” 2013, t. 2, s. 93–112.
• Noniewicz Cz., Reforma rolna na Wileńszczyźnie w okresie międzywojennym, ,,Optimum. Studia Ekonomiczne” 2014, nr 6 (72), s. 93–112.
• Prochownik A., Przemiany struktury osadniczo-agrarnej wsi powiatu proszowickiego od połowy XIX wieku do 1960 r. (na wybranych przykładach), „Dokumentacja Geograficzna” 1965, z. 6, s. 159.
• Staniewicz W., Zmiany w strukturze agrarnej Polski, ,,Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1936, nr 4, s. 382–397.
• Stelmachowski A. (red.), Prawo rolne, Wyd. LexisNexis, Warszawa 2006.
• Ziętara W., Społeczny czy ekonomiczny charakter reform rolnych w Polsce w okresie między- i powojennym, ,,Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich” 2015, t. 102, z. 1, s. 31–45.
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Zbiór kartograficzny, Mapa dóbr Uniejów położonych w Gubernii i Obwodzie Kaliskim, 1838, sygn. 249–9, ark. 5.
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Zbiór kartograficzny, Plan wsi i folwarku Wielenin z 1839 r., sygn. 185–1, ark. 45.
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Zbiór kartograficzny, Plan wsi i folwarku Zielenin z 1839 r., sygn. 185–1, ark. 27.
• Archiwum Państwowe w Łodzi, Okręgowy Urząd Ziemski w Piotrkowie, Operat parcelacji majątku Orzeszków gmina Kościelnica, sygn. 498.
• Archiwum Państwowe w Łodzi, Okręgowy Urząd Ziemski w Piotrkowie, Sprawa parcelacji państwowego majątku Orzeszków gmina Kościelnica, sygn. 497.
• Archiwum Państwowe w Łodzi, Okręgowy Urząd Ziemski w Piotrkowie, Sprawa parcelacji państwowego majątku Zieleń gmina Kościelnica, sygn. 594.
• Archiwum Państwowe w Łodzi, Okręgowy Urząd Ziemski w Piotrkowie, Sprawa parcelacji majątku państwowego Zieleń–Łąki gmina Kościelnica, sygn. 596.
• Archiwum Państwowe w Łodzi, Okręgowy Urząd Ziemski w Piotrkowie, Sprawa parcelacji majątku państwowego Wielenin gmina Kościelna, sygn. 570.
• Archiwum Państwowe w Łodzi, Okręgowy Urząd Ziemski w Piotrkowie, W sprawie parcelacji łąk Zieleń tzw. część majątku Wielenin wieś Zieleń gmina Kościelnica tom I, sygn. 571.
• Archiwum Państwowe w Łodzi, Okręgowy Urząd Ziemski w Piotrkowie, Sprawa parcelacji majątku państwowego Wielenin gmina Kościelnica, sygn. 572.
• Archiwum Państwowe w Łodzi, Okręgowy Urząd Ziemski w Piotrkowie, W sprawie wniosku parcelacyjnego w związku ze scaleniem gruntów wsi Ostrowsko, sygn. 503.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dn. 17 marca 1921 r. (Dz.U. 1921, nr 44, poz. 267).
• Monitor Polski, nr 217, dn. 30 listopada 1918 r.
• Ustawa z dn. 4 listopada 1918 r. w przedmiocie dóbr donacyjnych (Dz.U. 1918, nr 15, poz. 35).
• Ustawa z dn. 15 lipca 1920 r. o wykonaniu reformy rolnej (Dz.U. 1920, nr 70, poz. 462).
• Ustawa z dn. 28 grudnia 1925 r. o wykonaniu reformy rolnej (Dz.U. 1926, nr 1, poz. 1).
• Ustawa z dn. 6 lipca 1920 r. o organizacji urzędów ziemskich (Dz.U. 1920, nr 70, poz. 461).
• Parcelacja i Osadnictwo (parę słów o reformie rolnej), Towarzystwo Oświaty Narodowej, Warszawa 1921.
• Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, województwo łódzkie, t. II, Warszawa 1925.
• Wojskowy Instytut Geograficzny, Mapa Szczegółowa Polski, (1929–1939), 1:25 000, sygn. P40 S27 I.

Identifiers

DOI

10.18778/2299-8403.07.03