Kwestia włościańska w listach pasterskich i kazaniach w Księstwie Warszawskim

• Authors: Ewa M. Ziółek

Title variants

EN

The peasant issue in pastoral letters and in homilies in the Duchy of Warsaw

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł 4. konstytucji Księstwa Warszawskiego z 1807 r. znosił poddaństwo chłopów oraz zrównywał wobec prawa wszystkie warstwy polskiego społeczeństwa. Jednak ogólność zapisów powodowała, że wywołały one niepokoje na wsi, ponieważ wielu chłopów uznało je za równoznaczne ze zniesieniem pańszczyzny i innych świadczeń na rzecz dworu. Z kolei wśród szlachty pojawiły się obawy przed zbiegostwem i rozruchami. 21 grudnia 1807 r. Fryderyk August, książę warszawski, wydał dekret, który uściślał zapisy konstytucyjne. Ale już około dwa miesiące wcześniej minister spraw wewnętrznych Jan Paweł Łuszczewski wezwał biskupów Księstwa, aby polecili duchowieństwu głoszenie nauk mających uspokoić nastroje. Minister oczekiwał, że Kościół wesprze władzę swoim autorytetem. W odpowiedzi biskupi ogłosili listy do duchowieństwa z zaleceniami przeprowadzenia stosownych nauk. Z zachowanych listów, jak i jedynie trzech znanych kazań o powyższej tematyce, wynika niezbicie, że Kościół nie tylko pouczał włościan o konieczności zachowania spokoju i wypełniania zobowiązań wobec dworów, ale przede wszystkim napiętnował dotychczasową sytuację społeczną. Podkreślano, że poddaństwo chłopów kłóci się z nauczaniem Kościoła i jest niesprawiedliwością. Kaznodzieje: ks. ks. Teodor Mietelski, Karol Arendt i Jan Paweł Woronicz uznali, że szlachta musi zaakceptować nowe regulacje prawne, bo dopiero uznanie wolności osobistej wszystkich obywateli i ich równości wobec prawa przywraca cywilizowany kształt stosunków społecznych na ziemiach polskich oraz stanowi gwarancję odzyskania pełnej niepodległości przez Rzeczpospolitą.

EN

Article 4 of the Constitution of the Duchy of Warsaw of 1807 abolished serfdom of the peasants and made all layers of the Polish society equal before the law. However, the regulations were so vague that they caused unrest in the country, since a lot of peasants recognized them as equal to abolition of socage and other services to the lord. In turn, among the nobility fears appeared that peasants could flee from their lords and that riots could break out. On 21st December 1807 Frederick Augustus, the Duke of Warsaw, issued a decree that made the regulations in the Constitution more specific. But as soon as about two months later Minister for Interior and Religious Affairs Jan Paweł Łuszczewski called on the bishops in the Duchy to order the clergy to preach the teachings that would calm down peasants. The minister expected the Church to support the authorities with its authority. In response the bishops proclaimed letters to the clergy with recommendations to teach the faithful the proper lessons. The preserved letters, as well as the three sermons concerning the subject that are known today, evidently show that the Church not only instructed the peasants that it was necessary to maintain the peace and meet their obligations to the lord, but first of all criticized the social situation that obtained at that time. It was emphasized that the peasants’ serfdom could not be reconciled with the Church’s teaching and was unjust. The preachers: Rev. Teodor Mietelski, Rev. Karol Arendt and Rev. Jan Paweł Woronicz decided that the nobility had to accept the new regulations by law, because it was only recognizing the personal freedom of all citizens and their equality before the law that could restore the civilized shape of the social relations in the Polish territories, and was a guarantee of restoring complete independence by the Republic of Poland.

Keywords

PL

Księstwo Warszawskie; sprawa włościańska w Polsce; kaznodziejstwo polskie w XIX wieku

EN

Duchy of Warsaw; peasant issue in Poland; Polish preaching in the 19th century

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2015
• Volume: 63
• Issue: 2: Historia
• Pages: 137-152

Contributors

author

Ewa M. Ziółek

• Katedra Historii XIX wieku, Instytut Historii na Wydziale Nauk Humanistycznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II

References

• Grynwaser H.: Kwestia agrarna i ruch włościan w Królestwie Polskim w pierwszej połowie XIX wieku (1807-1860). Studia archiwalne, w: tenże, Pisma, t. II, Wrocław 1951, s. 1-209.
• Kallas M.: Konstytucja Księstwa Warszawskiego. Jej powstanie, systematyka i główne instytucje w związku z normami szczegółowymi i praktyką, Toruń 1970.
• Sobociński W.: Historia ustroju i prawa Księstwa Warszawskiego, Toruń 1964.

Identifiers

DOI

10.18290/rh.2015.63.2-6