Motywacja semantyczna przymiotników wartościujących

• Authors: Pajdzińska Anna

Title variants

EN

The semantic motivation of evaluative adjectives

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wartościowanie, towarzyszące ludzkiemu oglądowi i przeżywaniu świata, znajduje wyraz nie tylko w ogromnej liczbie językowych wykładników ocen, lecz również głębiej, na poziomie utrwalonych w języku sądów. Analiza różnorodnych faktów językowych pozwala dotrzeć do swoistego dla danej społeczności widzenia świata, pozwala odtworzyć organizację owego świata, panujące w nim hierarchie i akceptowane wartości. Wychodząc z tego założenia autorka w swojej pracy dokładniej przygląda się semantycznej motywacji przymiotników wartościujących i próbuje odpowiedzieć na pytanie, jakie względy zadecydowały, że pewne wyrazy zyskały taki, a nie inny charakter wartościujący. Swoją analizę opiera na następujących przykładach grup przymiotników: (1) jednostki z motywacją przestrzenną (opozycja góra/dół, przód/tył, prawo/lewo; (2) będące w opozycji swój/obcy (wewnątrz czegoś – na zewnątrz czegoś); (3) których wartościujący charakter jest pochodną chrześcijańskich wyobrażeń o świecie (sfera dobra i zła, Boga i diabła); (4) motywowane przez konotacje nazw zwierzęcych (np. pieski, psi; słoniowaty; orli; kobylasty).

EN

Valuation that accompanies human perception and experience of the world is expressed not only in an enormous number of linguistic expressions of judgements, but also at a deeper level of evaluation perpetuated in language. The analysis of various linguistic facts allows for reaching a particular perception of the world in a given society. It allows to recreate the organization of the said world, hierarchies and accepted values that dominates it. Beginning with such an assumption, the author, in her analysis, takes a closer look at the motivation of evaluative adjectives and attempts to answer the question of what reasons were that some words gained their specific evaluative character. Her analysis is based on the following examples of sets of adjectives: (1) lexical units with spatial motivation (the oppositions up-down, front-back, left-right); (2) lexical units that express the opposition one of us-stranger (inside-outside); (3) lexical units whose evaluative character is a consequence of Christian belief about the world (the sphere of good and evil, God and devil); (4) lexical units motivated by the connotations of animal names (e.g. pieski, psi [ dog-like/beastly]; słoniowaty [elephant-like]; orli [eagle-like]; kobylasty [mare-like, bulky/enormous].

Keywords

PL

wartościowanie w języku; przymiotniki wartościujące; motywacja semantyczna

EN

valuation in language; evaluative adjectives; semantic motivation

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 1995
• Volume: 7
• Pages: 5–20

Contributors

author

Pajdzińska Anna

References

• Buttler Danuta, Rozwój semantyczny wyrazów polskich, Warszawa 1978.
• Kania S., O argotyzmach we współczesnej polszczyźnie, [w:] Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, red. Szymczak Mieczysław, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk 1978.
• Lakoff George i Johnson Mark, Metafory w naszym życiu, przeł. Krzeszowski Tomasz Paweł, Warszawa 1988.
• Lyons John, Semantyka, t. 2, przeł. Weinsberg Adam, Warszawa 1989.
• Nagórko Alicja, Zagadnienia derywacji przymiotników, Warszawa 1987.
• Pajdzińska Anna, Semantische Motiviertheit polnischer Wertadjektive, [w:] Wartościowanie w języku i w tekście, na materiale polskim i niemieckim, red. Falkenberg Gabriel, Fries Norbert i Puzynina Jadwiga, Warszawa 1992.
• Tokarski Ryszard, Znaczenie słowa i jego modyfikacje w tekście, Lublin 1987.
• Tokarski Ryszard, Konotacja jako składnik treści słowa, [w:] Konotacja, red. Bartmiński Jerzy, Lublin 1988.
• Tokarski Ryszard, Językowy obraz świata w metaforach potocznych, [w:] Językowy obraz świata, red. Bartmiński Jerzy, Lublin1990, s. 69-86.
• Tokarski Ryszard, Poziomy konotacji, [w:] Język a kultura, t. 2. Zagadnienia leksykalne i aksjologiczne, red. Puzynina Jadwiga i Bartmiński Jerzy, Wrocław 1991.
• Tokarski Ryszard, Wartościowanie człowieka w metaforach językowych, „Pamiętnik Literacki” LXXXII, 1991, z. 1, s. 144-157.
• Tokarski Ryszard, Obraz wsi utrwalony w języku, „Prace Filologiczne”, t. XXXVII, Warszawa 1992.
• Ułaszyn Henryk, Język złodziejski, Łódź 1951.
• Wierzbicka Anna, Kocha, lubi, szanuje. Medytacje semantyczne, Warszawa 1971.