Wolność i uwarunkowania woli – między filozofią a neuronaukami

• Authors: Bremer Józef

Title variants

EN

Freedom and the conditions of will: Between philosophy and neuroscience

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wychodząc od pojęcia „działania dobrowolnego”, przedstawiam przebieg eksperymentów Benjamina Libeta dotyczących zależności czasowych pomiędzy: świadomym, dobrowolnym podjęciem decyzji i zrealizowaniem jej a pomiarem pojawiającego się w mózgu potencjału gotowości. Następnie omawiam i krytycznie analizuję dwie grupy neuronaukowych interpretacji tychże eksperymentów, które są zarazem próbą naukowej odpowiedzi na pytanie o status wolnej woli. Zgodnie z tymi interpretacjami wolna wola jest rozumiana albo (1) jako własność emergencyjna, mogąca oddziaływać na swoje neuronalne podłoże (Benjamin Libet, Roger Sperry), albo (2) jako wielkość epifenomenalna, fikcyjna w stosunku do przyczynowo zdeterminowanych procesów neuronalnych (Gerhard Roth, Wolf Singer). Staram się pokazać, że na podstawie wyników uzyskanych we współczesnych neuronaukach nie udaje się jednoznacznie stwierdzić, iż potocznie rozumiana wolna wola jest jedynie fikcją. Uwzględniając zwyczajowe ujmowanie o wolnej woli, można ją rozumieć jako własność emergencyjną.

EN

Beginning with the notion of “volitional act”, the Author describes Benjamin Libet’s experiment concerning time relations between taking a conscious, volitional decision and acting on it, and the measurement of readiness potential in the brain. Next, the Author discusses and analyzes two groups of neuroscientific interpretations of the experiment in order to arrive at a scientific explanation of the nature of free will. According to these interpretations, free will is defined either as (1) an emergent quality that influences its neuronal basis (Benjamin Libet, Roger Sperry), or (2) an epiphenomenal entity, fictional, unlike causally determined neuronal processes (Gerhard Roth, Wolf Singer). The Author attempts to demonstrate that, based on research in contemporary neuroscience, it is impossible to definitively state that what is commonly referred to as free will is fiction. If we assume the traditional definition of free will, it can be understood as an emergent quality.

Keywords

PL

działanie dobrowolne; wolna wola; eksperyment Libeta; potencjał gotowości; neuronauki; redukcjonistyczne i nieredukcjonistyczne (emergencyjne) rozumienie wolnej woli

EN

volitional acts; free will; Libet’s experiment; readiness potential; neurosciences; reductionist and nonreductionist (emergent) definition of free will

• Publisher: Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej
• Journal: Zarządzanie Publiczne / Public Governance
• Year: 2014
• Issue: 3(29)
• Pages: 96-106

Contributors

author

Bremer Józef

• Akademia Ignatianum w Krakowie
• Uniwersytet Jagielloński

References

• Arystoteles (1996). „Etyka nikomachejska”, 1111a, w: Arystoteles, Dzieła wszystkie (przekł. D. Gromska). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bennett M.R., Hacker P.M.S. (2003). Philosophical Foundations of Neuroscience. Oxford: Blackwell Publishing.
• Braeutigam S., Rose S.P.R., Swithenby S.J., Amble T. (2004). „The distributed neuronal systems supporting choice-making in real-life situations: Differences between men and women when choosing groceries detected using magnetoencephalography”, European Journal of Neuroscience, t. 1, nr 20, s. 293-302.
• Bremer J. (2010). Wprowadzenie do filozofii umysłu. Kraków: WAM.
• Bremer J. (2013). Czy wolna wola jest wolna? Kompatybilizm na tle badań interdyscyplinarnych. Kraków: WAM.
• Bremer J. (2014). Osoba – fikcja czy rzeczywistość? Tożsamość i jedność ja w świetle badań neurologicznych. Kraków: Aureus.
• Bremer J. (2015). „Przyczynowość skierowana ku dołowi i jej rozumienie w biologii”, w: P. Przybysz (red.), Aktywność poznawcza podmiotu w perspektywie badań kognitywistycznych (Poznańskie Studia z Filozofii Nauki, t. 24, nr 1). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Uniwersytetu im. A. Mickiewicza [książka w druku].
• Castro A., Diaz F., van Boxtel G.J. (2005). „What happens to the readiness potential when the movement is not executed?”, Neuroreport, t. 15, nr 16, s. 1609-1613.
• Huckabee M.L., Deecke L., Cannito M.P., Gould H.J., Mayr W. (2003). „Cortical control mechanisms in volitional swallowing: The bereitschaftspotential, Brain Topography, t. 1, nr 16, s. 3-17.
• Jaśkowski P., Kurczewska M. (2005). „Zastosowanie zlateralizowanego potencjału gotowości w psychologii eksperymentalnej”, Nauka, t. 1, nr 25, s. 87-99.
• Kornhuber H.H., Deecke L. (1965). „Hirnpotentialänderungen bei Willkürbewegungen und passive Bewegungen des Menschen: Bereitschafts potentials und reafferente Potentiale”, Pflügers Archiv, t. 284, s. 1-17.
• Libet B. (1985). „Unconscious cerebral initiative and the role of conscious will in voluntary action”, The Behavioral and Brain Sciences, t. 8, s. 529-566.
• Libet B. (1999). „Do we have free will?”, Journal of Consciousness Studies, t. 6, s. 47-57.
• Libet B. (2004). Mind Time: The Temporal Factor in Consciousness. Cambridge/MA: Harvard University Press.
• Puente A.E., Sperry R. (2012). „From neuroscience to neurophilosophy”, w: A.Y. Stringer, E.L. Cooley, A-L. Christensens (red.), Pathways to Prominence in Neuropsychology: Reflections of Twentieth-Century. New York: Psychology Press.
• Schulte von Drach M.C. (2006). „Der freie Wille ist nur ein gutes Gefühl”, wywiad z W. Singerem. Süddeutsche Zeitung, 25.04.
• Singer W. (2003). Ein neues Menschenbild? Gespräche über Hirnforschung. Frankfurt/M: Suhrkamp
• Sperry R. (1965). „Mind, brain, and humanist values”, w: J.R. Platt (red.), New Views on the Nature of Man. Chicago: University of Chicago Press.
• Sperry R. (1969). „A modified concept of consciousness”, Psychological Review, t. 76, s. 532-536.
• Sperry R. (1983). Science and Moral Priority. New York: Columbia University Press.
• Stephan A. (1999). Emergenz. Von der Unvorhersag barkeit zur Selbstorganisation. Dresden: Dresden University Press.
• Strother L., Obhi S.S. (2009). „The conscious experience of action and intention”, Experimental Brain Research, t. 198, s. 535-539.
• Sundaresan M.K. (2001). Handbook of Particle Physics. London: CRC Press.
• Wittgenstein L. (2000). Dociekania filozoficzne (przekł. B. Wolniewicz). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Identifiers

DOI

10.7366/1898352932909