Wpływ wielonurtowej Skawy na działalność człowieka w dnie doliny

• Authors: Witkowski Karol , Wysmołek Grzegorz

Title variants

EN

The influence of the Multi-current Skawa river on human activity in the bottom of the valley

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The review of literarure, archives and the cartographic material allow us to draw an outline of the Skawa River valley over the centuries. The valley floor bottom shape was a significant factor responsible for the origin and the development of settlements. The location of Wadowice, between the Skawa and Choczenka Rivers, increased the defensive capabilities of the settlements and provided easy access to water. Since the 13th century, the residents of Wadowice and the surrounding area used the Skawa River for economic purposes. The municipal charter of Wadowice gave the inhabitants the right to use ichthyofauna. The ox-bow lakes enabled people to establish breeding ponds. The development of the milling industry, which pieaked in the 19th century, was due to millrace powered by the Skawa riverwater. Timber rafting was not only one of the forms of local serfdom, but also a profitable occupation. The timber was transported to Maków Podhalański then onto the Wisła and so on. There were also fields of wicker which residents used to make household appliances. The human activity by the Skawa river was dependant on its hydrological mode. This location had a lot of advantages, however there was also a risk of flooding. Since 15th century, river floodings have destroyed buildings and caused losses in crops resulting in boundary changes. Floodings have also caused human deaths. The flooding in the valley made communication difficult because of damaged bridges and roads. At the end of the 19th century, the government of Vienna decided to tame the Carpathian Rivers. The first river regulations were made in the 19th century, but they didn`t survive long. In order to reduce flood losses along the banks, river edges were systematically strengthened. In the beginning of the 20th century, river unblocking began. These actions put the end to the life of this natural multi-current and changed it into a channelized watercourse.

Keywords

PL

Wadowice; Skawa; powodzie; wezbrania; spław; wikliniarstwo; młynarstwo; rybactwo

• Publisher: Wadowickie Centrum Kultury im. Marcina Wadowity
• Journal: Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny
• Year: 2013
• Issue: 16
• Pages: 115-138

Dates

published

2013

Contributors

author

Witkowski Karol

author

Wysmołek Grzegorz

References

• Bencal J., Kowalski M., Radecki-Pawlik A., Radecki-Pawlik B., Zróżnicowanie warunków hydrodynamicznych i granulometrycznych podczas tworzenia się łachy środkowo-korytowej w potoku górskim o dnie żwirowym, "Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich", nr 4, 2005
• Mądry J., Próba odtworzenia genezy przełomów Skawy poniżej Skawiec, "Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, Prace Geograficzne V", z. 40, 1970
• Malarz R., Powodziowa transformacja gruboklastycznych aluwiów w żwirodennych rzekach zachodnich Karpat fliszowych (na przykładzie Soły i Skawy), Kraków 2002
• Szaflarski J., Z morfologii doliny Skawy i górnej Raby, "Wiadomości Służby Granicznej", t. 2, 1931
• Klimaszewski M., Polskie Karpaty Zachodnie w okresie dyluwialnym, "Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego", seria B, nr 7, 1947
• Klimaszewski M., W sprawie rozwoju dorzecza Raby i Skawy, "Wiadomości Geograficzne", t. 10, nr 2, 1932
• Zuchiewicz W., Tokarski A.K., Świerczewska A., Coung N.Q., Neotectonic activity of the Skawa River Fault Zone (Outer Carpathians, Poland), "Annales Societatis Geologorum Poloniae", v. 79, nr 1, 2009
• Grzybowski K., Śniadek J., Osady młodoplejstoceńskie w przełomie Skawy przez Beskid Mały, "Przegląd Geologiczny", v. 45, nr 6, 1997
• Grzybowski K., Wpływ litologii i tektoniki serii fliszowych oraz młodoczwartorzędowych ruchów tektonicznych na ukształtowanie doliny Skawy (zachodnie Karpaty zewnętrzne), "Przegląd Geologiczny", v. 47, nr 9, 1999
• Miecznik J., Tokarski A., Wyniki badań elektrooporowych w rejonie Grodziska i Graboszyc, "Przegląd Geologiczny", v. 14, 1966
• Tokarski A., Osady czwartorzędowe w dolinie Skawy, "Kwartalnik geologiczny", v. 10, nr 1, 1996
• Alexandrowicz S.W., Marian Książkiewicz i jego "Arkusz Wadowice", "Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny", nr 14, 2011
• Wilczyński W., Ideowe źródła i tożsamość geografii, Kraków 2011
• Witkowski K., Wysmołek G., Metody badań terenowych w pracach licencjackich z zakresu geografii fizycznej, "Prace Studenckiego Koła Naukowego Geografów Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie", v. 1, 2012
• Książkiewicz M., Ogólna Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000. Arkusz Wadowice, PIW, Warszawa 1951
• Kuśnierz K., Z historii rozwoju przestrzennego Wadowic, w: Wadowice miasto Jana Pawła II, red. Zin W., Kraków 1997
• Wadowickie ślady historii, red. Jurczak Z., Wadowice 1987
• Sobolewska M., Starkel L., Środoń A., Młodoplejstoceńskie osady z florą kopalną w Wadowicach, "Folia Quaternaria", z. 16, 1964
• Mycielska-Dowgiałło E., Wstęp do sedymentologii (dla geografów), Kielce 1980
• Noga Z., Z dziejów Wadowic w XVII-XVIII w. (do czasu I rozbioru Polski w roku 1772), w: Wadowice. Studia z dziejów miasta, red. Nowakowski A., Wadowice 1997
• Powiat Wadowicki pod względem geograficznym, statystycznym, historycznym, Kraków 1897
• Galicji na józefińskiej mapie topograficznej 1779-1983. Die Josephinische Landesaufnahme von Galizien 1779-1783, Kraków 2012
• Lustracja województwa krakowskiego 1659-1664, część I, red. Falniowska-Gradowska A., Warszawa 2005
• Chlebowski B., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. X, Warszawa 1889
• Chlebowski B., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XII, Warszawa 1889
• Siemionow A., Ziemia Wadowicka, monografia turystyczno-krajoznawcza, Wadowice 1984
• Meus K., Nowakowski A., Jaroszowice, historia-parafia-szkoła, Rzeszów 2013
• Rajman J., Średniowieczne Wadowice na tle osadnictwa nad Skawą i Wieprzówką, w: Wadowice. Studia z dziejów miasta, red. Nowakowski A., Wadowice 1997
• Bojeś T., Wieś i parafia Woźniki 1239-1989, Wadowice 1989
• Steczkowska M., Wycieczka na Babią Górę, "Tygodnik Ilustrowany", seria 2, t. 3/78, 1869
• Putek J., Miłościwi panowie i krnąbrni poddani, Kraków 1959
• Nowakowski A., Z dziejów miasta i parafii Wadowice, szkic historyczno - prawny, Kraków 1985
• Malarz R., Powodzie na Sole i Skawie w latach 1996 i 1997, w: Działalność człowieka i jego środowisko, red. Zioło Z., Kraków 2000
• Komoniecki A., Chronografia albo Dziejopis żywiecki [w którym dzieje spraw przeszłych, starodawnych miasta Żywca i pobliskich jego miejsc znajdują się...], Pracownia Wydawnictw Źródłowych Instytutu Historycznego-Prawnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, Żywiec 1987
• Kadłuczka A., Architektura i budownictwo Wadowic, w: Wadowice miasto Jana Pawła II, red. Zin W., Kraków 1997
• Zinkow J., Wadowice i okolice, Wadowice 2001
• Ingarden R., Rzeki i kanały żeglowne w b. trzech zaborach i znaczenie ich gospodarcze dla Polski, Kraków 1922
• Punzet J., 3.2. Przepływy charakterystyczne, w: Dorzecze górnej Wisły, red. Dynawska I., Maciejewski M., t. 1, Warszawa-Kraków 1991
• Spezialkarte der Österreichisch - ungarischen Monarchie, arkusz Wadowice - 4063, 1:75 000, Wien 1911
• Mapa topograficzna Wojskowego Instytutu Geograficznego, arkusz Wadowice, 1:25 000, Warszawa 1939
• Mapa topograficzna Wojskowego Instytutu Geograficznego, arkusz Barwałd, 1:25 000, Warszawa 1939
• Mapa turystyczna Małopolska, 1:200 000, Kraków 2009
• Chełmicki W., 1.1 Położenie, podział i cechy dorzecza, w: Dorzecze górnej Wisły, red. Dynawska I., Maciejewski M., t. 1, Warszawa-Kraków 1991

Identifiers

ISSN

1505-0181