Przypadkowe odkrycia zabytków pradziejowych jako zagrożenia i szanse dla badań archeologicznych na przykładzie kolekcji artefaktów krzemiennych z Łęk Dukielskich

• Authors: Pasterkiewicz Wojciech , Bobak Dariusz , Połtowicz-Bobak Marta

Title variants

EN

The accidental discovery of prehistoric remains as chance and threat for archaeological research on the basis of the collection of flint artefacts from Łęki Dukielskie

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tereny Polski południowo-wschodniej dostarczają coraz to nowych śladów osadnictwa paleolityczne-go. Stosunkowo dobre jest rozpoznanie schyłkowego paleolitu, bardzo zaś słabe starszych faz tego okresu. Dlatego też na uwagę zasługuje niewielka kolekcja artefaktów z Łęk Dukielskich. W skład kolekcji wchodzi w sumie zaledwie 14 zabytków krzemiennych. 13 z nich to narzędzia i ich fragmenty. Wśród narzędzi wyróżnia się licząca 7 egzemplarzy grupa ostrzy bifacjalnych. Ta niewielka kolekcja została wykonana z różnych gatunków surowca o nieznanym pochodzeniu. In-terpretacja pozyskanych zabytków jest bardzo trudna. Artefakty są tak różne, że ich wzajemne związki są nieoczywiste. Analogie można znaleźć na stanowiskach obejmujących rozległe tereny Europy i bardzo szeroki przedział czasu – od końca paleolitu środkowego po być może nawet młodszą epokę kamienia(?). Kolekcja jest ważnym przyczynkiem w dyskusji nad wartością kolekcji pozyskanych w bliżej niezna-nych okolicznościach. Charakter kolekcji każe zadać pytanie o rzeczywiste pochodzenie zbioru. Jeśli przyjąć, że zabytki te pochodzą skądinąd, co jest możliwe, to zachodzi pytanie jak dostały się na pole w Łękach Du-kielskich. Nie można jednak wykluczyć, że pochodzą one z rejonu w którym zostały znalezione. Oznaczałoby to, że jest to pierwszy i jedyny jak dotąd ślad osadnictwa z przełomu środkowego i górnego paleolitu na tere-nach Polski południowo-wschodniej, a tym samym ważne świadectwo w badaniach nad najstarszym osadnic-twem w rejonie podkarpackim. Jeśli zaś jest to kolekcja o nieznanym pochodzeniu to jej wartość wyznacza wartość samych przed-miotów – estetycznie pięknych, niemających jednak znaczenia naukowego pomocnego w rekonstrukcji naj-starszych dziejów omawianego tu regionu Polski.

EN

The terrain of south-eastern Poland provides more and more traces of Palaeolithic settlement. The close of the Palaeolithic epoch is relatively well recognised, while the earlier phases of this era are poorly identified. This is why the modest collection of artefacts from Łęki Dukielskie is deserving of attention. In its entirety it contains just 14 flint remains. 13 of them are tools and corresponding fragments. Among the tools 7 examples from the group of bifacials stand out. This small collection was compiled from various types of resources of unknown origin. An interpretation of the remains is extremely difficult. The artefacts are so diverse that their mutual connections are unclear. Analogies may be found at excavations from across the territory of Europe and from an extremely broad time period – from the end of the Middle Palaeolithic Period possibly ranging up to the beginning of the Younger Stone Age. The collection makes an important contribution to discussions on the value of assortments gained in almost unknown circumstances. The nature of the collection forces the question to be asked as to its actual origins. If it were accepted that the find comes from elsewhere, which is a possibility, then the next question should be how did they come to be in a field in Łęki Dukielskie? The fact that they herald from the region in which they were discovered may not be excluded. This would mean that it is the first and only trace of settlement from the turn of the Stone Age to be found in the south-eastern region of Poland, and simultaneously an important source for research into the oldest settlement in the Subcarpathian region. However, if it is a collection of unknown origin then its worth is nothing more than the intrinsic worth of the items themselves – aesthetic beauty – without having any scientific significance in the reconstruction of the oldest events discussed in this region.

Keywords

PL

epoka kamienia; kolekcja zabytków krzemiennych; historia badań; interpretacja znalezisk przypadkowych

EN

Stone Age; Flint artefact collection; the history of research; the interpretation of accidental finds

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2016
• Issue: 1
• Pages: 9-23

Contributors

author

Pasterkiewicz Wojciech

• Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego

author

Bobak Dariusz

• Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego

author

Połtowicz-Bobak Marta

• Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego

References

• Bobak, D., M. Łanczont, A. Nowak, M. Połtowicz-Bobak, S. Tokarczyk, 2010, Wierzawice st. 31 - nowy ślad osadnictwa magdaleńskiego w Polsce południowo-wschodniej, "Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego", XXXI
• Bobak, D., M. Połtowicz-Bobak, 2011, Osadnictwo starszej i środkowej epoki kamienia na terenach Podkarpacia w świetle badań na trasie autostrady A4 w latach 2005-2011 [w:] Autostradą w przeszłość. Katalog wystawy, red. S. Czopek, FROA, IA UR, Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, Rzeszów.
• Bobak, D., M. Połtowicz-Bobak, 2015, Materiały świderskie ze stanowiska Łąka 1–16 (pow. rzeszowski) na tle osadnictwa w Polsce południowo-wschodniej, "Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego" XXXVI.
• Flas D., 2008, La transition du Paléolithique moyen au supérieur dans la plaine septentrionale de l’Europe, Société royale belge d’Anthropologie et de Préhistoire, Bruxelles.
• Gerlach T., 1972, Środowisko geograficzne powiatu krośnieńskiego [w:] Krosno. Studia z dziejów miasta i regionu, 1, red. J. Garbacik, PWN, Krosno.
• Kondracki J., 2009. Geografia regionalna Polski, wyd. III, uzup., PWN, Warszawa.
• Kozłowski J.K., Kozłowski S.K., 1996, Le Paléolithique en Pologne, Jérôme Millon, Grenoble.
• Mester Z., 2014, Le Szélétien [w:] Néandertal / Cro Magnon : La rencontre, red. M. Otte, Éditions Errance, Arles.
• Połtowicz M., 2005, Materiały ze stanowiska Piekary IIa na tle środkowoeuropejskich zespołów z technologią wiórową, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów.
• Połtowicz-Bobak M., Bobak D., Gębica P., 2014, Nowy ślad osadnictwa magdaleńskiego w Polsce południowo-wschodniej. Stanowisko Łąka 11–16 w powiecie rzeszowskim, "Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego" XXXV.
• Połtowicz-Bobak M., Bobak D., Janicki R., 2009, Nowy ślad osadnictwa środkowopaleolitycznego na Podkarpaciu, "Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego", XXX.
• Stare Slovensko. Paleolit a mezolit, 2014, red. Ľ. Kaminská, Instituti Archaeologici Nitriensis Academiae Scientiarum Slovacae.
• Starkel L., 2001, Landscapes of the Lower Beskid Mountains and of theirnorthernforelandbetween the Wisłok and Wisłoka rivers [w:] Archaeology and Natural Background of the Lower Beskid Mountains, Carpathians, Part 1, 2, red. J. Machnik, PAU, Kraków.
• Sytnyk O., 2000, Sierednij paleolit Podilia, NANU, IU, AM, Lviv.
• Zakościelna A., 1996, Krzemieniarstwo kultury wołyńsko-lubelskiej ceramiki malowanej, Wydawnictwo UMCS, Lublin.