Porównawcza lingwistyka dyskursu. Założenia, zasady, problemy

• Authors: Czachur Waldemar , Dreesen Philipp
• Languages of publication: PL DE EN

Abstracts

EN

This article outlines theoretical and methodical principles of linguistic comparative discourse analysis from a re ective viewpoint. First, we raise key questions such as ’what are the reasons for comparingf discourses?’ and ‘what exactly comparing means?’ in order to nd the objectives and limits for these kinds of comparative analyses. After that, we discuss existing comparative discourse analysis approaches within linguistics and point out premises and methods as well as knowledge potentials, problems and desiderata.

Keywords

EN

Comparative discourse linguistics, contrastive discourse analysis, comparison, tertium comparationis

• Publisher: Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz Instytut Filologii Germańskiej Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: tekst i dyskurs - text und diskurs
• Year: 2018
• Issue: 11
• Pages: 205-226

Dates

published

2018

Contributors

author

Czachur Waldemar

author

Dreesen Philipp

References

• Adamzik, Kirsten (2009): Główne zagadnienia tekstologii kontrastywnej. Tłum.: Marta Smykała. W: Bilut-Homplewicz, Zofia/ Czachur, Waldemar/ Smykała, Marta (eds.): Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. Wrocław, s. 211-258.
• Adamzik, Kirsten (2012): Kontrastive Textologie am Beispiel des Schulbuchs. W: tekst i dyskurs – text und diskurs, 5, s. 53–91.
• Andersen, Christiane et al. (2018): Erkenntnis als soziale Praxis. Ludwik Flecks Wissenschaftsthe- orie aus sprachwissenschaftlicher Sicht. W: Andersen, Christiane/ Fix, Ulla/ Schiewe, Jürgen (eds.): Denkstile in der deutschen Sprachwissenschaft. Bausteine einer Fachgeschichte aus dem Blickwinkel der Wissenschaftstheorie Ludwik Flecks. Berlin, s. 11–65.
• Arendt, Birte/ Dreesen, Philipp (2015): Kontrastive Diskurslinguistik. Werkstattbericht zur Analyse von deutschen und polnischen Wikipedia-Artikeln. W: Kämper, Heidrun/ Warnke, Ingo H. (eds.): Diskurs – interdisziplinär. Zugänge, Gegenstände, Perspektiven. Berlin/Boston, s. 427–445.
• Auroux, Sylvain/ Koerner, E. F.K./ Niederehe, Hans-Josef/ Versteegh, Kees (eds.) (2001): Geschichte der Sprachwissenschaften. Berlin/New York.
• Bartmiński Jerzy/ Chlebda, Wojciech (2008): Jak badać językowo-kulturowy obraz świata Słowian i ich sąsiadów? W: Etnolingwistyka 20, s. 11-27.
• Bilut-Homplewicz, Zo a (2013): Między wieloznacznością a uprecyzyjnieniem pojęcia „dyskurs”. Miejsce tekstu w germanistycznych ujęciach dyskursu. W: Stylistyka XXII, s. 27-46.
• Bilut-Homplewicz, Zofia (2017): Textorientierte Kontrastivität – Entwicklungen und Probleme. W: Bilut-Homplewicz, Zofia/ Krauz, Maria (red.): Text im Fokus zweier Linguistiken. Aus der polonistischen und germanistischen Forschung. Frankfurt am Main, s. 125-143.
• Böke, Karin/ Jung, Matthias/ Niehr, Thomas/ Wengeler, Martin (2000): Vergleichende Diskurslin- guistik. Überlegungen zur Analyse internationaler und intralingualer Textkorpora. W: Niehr, Thomas/ Böke, Karin (eds.): Einwanderungsdiskurse. Vergleichende diskurslinguistische Studien. Wiesbaden, s. 247–283.
• Bubenhofer, Noah (2009): Sprachgebrauchsmuster. Korpuslinguistik als Methode der Diskurs- und Kulturanalyse. Berlin/New York.
• Busse, Dietrich (1987): Historische Semantik. Analyse eines Programms. Stuttgart.
• Czachur, Waldemar (2011): Diskursive Weltbilder im Kontrast. Linguistische Konzeption und Methode der kontrastiven Diskursanalyse deutscher und polnischer Medien. Wrocław.
• Czachur, Waldemar (2013): Kontrastive Diskurslinguistik – sprach- und kulturkritisch durch Vergleich. W: Meinhof, Ulrike/ Reisigl, Martin/ Warnke, Ingo H. (eds.): Diskurslinguistik im Spannungsfeld von Deskription und Kritik. Berlin/New York, s. 325–350.
• Czachur, Waldemar (2015): Kontrastywność w badaniach tekstologicznych. Szanse i ograniczenia. W: Olszewska, Danuta/ Przyklenk, Joanna (eds.): Gatunki mowy i ich ewolucja. T. 5: Gatunek a granice. Katowice, s. 43-51.
• Czachur, Waldemar (2017): Lingwistyka kulturowa i międzykulturowa. Pytania badawcze, zadania i perspektywy. W: Czachur, Waldemar (ed.): Lingwistyka kulturowa i międzykulturowa. Antologia. Warszawa, s. 7-38.
• Czachur, Waldemar/ Dreesen, Philipp (2019): Vergleichende und kontrastive Diskurslinguistik. Prämissen – Prinzipien – Probleme. W: Rocco, Goranka/ Schafroth, Elmar (red.): Methoden der vergleichenden Diskurslinguistik. Germanistisch-romanistische Beiträge zur Methodenreflexion und Forschungspraxis. Frankfurt am Main. (w druku)
• Czachur, Waldemar/ Miller, Dorota (2012): Niemiecka lingwistyka dyskursu – próba bilansu i perspektywy. W: Oblicza komunikacji 5, s. 25-43
• Dąbrowska-Burkhardt, Jarochna (2013): Die gesamteuropäischen Verfassungsprojekte im trans- nationalen Diskurs. Eine kontrastive linguistische Analyse der deutschen und polnischen Be- richterstattung. Zielona Góra.
• Denzin, Norman K. (1989): The Research Act. Englewood Cliffs.
• Dreesen, Philipp (2013): Wann beginnt Kritik? Bedingungen, Möglichkeiten und Ziele einer Kontrastiven Diskurslinguistik als kritisches Verfahren. W: tekst i dyskurs – text und diskurs 6, s. 391–411.
• Dreesen, Philipp (2015a): Diskursgrenzen. Typen und Funktionen sprachlichen Widerstands auf den Straßen der DDR. Berlin/Boston.
• Dreesen, Philipp (2015b): Sprache – Wissen – Kontingenz. Die Kontrastive Diskurslinguistik in der Schulbuchforschung am Beispiel deutscher und polnischer Geschichtsschulbücher. In: Kiesendahl, Jana/ Ott, Christine (eds.): Linguistik und Schulbuchforschung. Gegenstände – Methoden – Perspektiven. Göttingen, s. 53–83.
• Dreesen, Philipp/ Judkowiak, Joanna (2012): Bierni na Wschodzie, ponoszący zbiorową winę i oczywiście obecni w Europie – krytyka niemieckich i polskich podręczników do historii w oparciu o kontrastywną lingwistykę dyskursu. W: tekst i dyskurs-text und diskurs 5, s. 93-126.
• Drewnowska-Vargáné, Ewa (2015): Pressediskurse im Kontrast. Paralleltextanalysen zum Deut- schen, Polnischen und Ungarischen. Landau.
• Epple, Angelika (2015): Ein praxeologischer Zugang zur Geschichte der Globalisierung(en). In: Epple, Angelika/ Erhart, Walter (eds.): Die Welt beobachten. Praktiken des Vergleichens. Frankfurt am Main, s. 161–199.
• Epple, Angelika/ Erhart, Walter (2015): Die Welt beobachten – Praktiken des Vergleichens. W: Epple, Angelika/ Erhart, Walter (eds.): Die Welt beobachten. Praktiken des Vergleichens. Frankfurt am Main, s. 7–31.
• Fisiak, Jacek (1984): Contrastive Linguistics: Prospects and Problems. Berlin/New York.
• Fleck, Ludwik (1986): Powstanie i rozwój faktu naukowego. Wprowadzenie do nauki o stylu i kolektywie myślowym. Tłum.: Maria Tuszkiewicz. Lublin.
• Flick, Uwe (2011): Projektowanie badania jakościowego. Tłum.: Paweł Tomanek. Warszawa.
• Foucault Michel (2003): Der Diskurs darf nicht gehalten werden für... W: Defert, Daniel/ Ewald, François (eds.): Schriften in vier Bänden. Dits et Écrits. Bd. III: 1976–1979.
• Foucault, Michel (1977): Archeologia wiedzy. Tłum.: Andrzej Siemek. Warszawa.
• Foucault, Michel (2001): Porządek dyskursu. Tłum.: Michał Kozłowski. Warszawa.
• Foucault, Michel (2006): Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych. Tłum.: Tadeusz Komendant. Gdańsk.
• Gajda, Stanisław (1993): Gatunkowe wzorce wypowiedzi. W: Bartmiński, Jerzy (ed.): Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2, Współczesny język polski. Wrocław, s. 245–258.
• Gajda, Stanisław (2000): Stylistyka porównawcza języków słowiańskich. W: Gajda, Stanisław (eds.): Komparacja stystemów i funkcjonowania współczesnych języków słowiańskich. Opole, s. 201-207.
• Gauger, Hans-Martin (2000): Der Vergleich in der Sprachwissenschaft. W: Zima, Peter V./ Kacianka, Reinhard/ Strutz, Johann (eds.): Vergleichende Wissenschaften. Interdisziplinarität und Interkulturalität in den Komparatistiken. Tübingen, s. 149–172.
• Glaser, Barney G./ Strauss, Anselm L. (2009): Odkrywanie teorii ugruntowanej. Strategie badania jakościowego. Tłum.: Marek Gorzko. Kraków.
• Grave, Johannes (2015): Vergleichen als Praxis. Vorüberlegungen zu einer praxistheoretisch orientierten Untersuchung von Vergleichen. W: Epple, Angelika/ Erhart, Walter (eds.): Die Welt beobachten. Praktiken des Vergleichens. Frankfurt am Main, s. 135–159.
• Grucza, Franciszek (1986): O niemożliwości ukonstytuowania stosowanej lingwistyki kontrastywnej. W: Przegląd Glottodydaktyczny 7, s. 7–34.
• Gür-Șeker, Derya (2012): Transnationale Diskurslinguistik. Theorie und Methodik am Beispiel dessicherheitspolitischen Diskurses über die EU-Verfassung in Deutschland, Großbritannien und der Türkei. Bremen.
• Hauser, Stefan (2012): Teksty medialne w ujęciu kontrastywno-kulturowym. Rozważania metodologiczne i przykładowa analiza. Tłum: Waldemar Czachur, Kinga Zielińska. W: tekst i dyskurs-text und diskurs 5, s. 127-154.
• Hauser, Stefan/ Luginbühl, Martin (2012): Contrastive media analysis. Approaches to linguistic and cultural aspects of mass media communication. Amsterdam.
• Heinz, Adam (1978): Dzieje językoznawstwa w zarysie. Warszawa.
• Hermanns, Fritz (1995): Sprachgeschichte als Mentalitätsgeschichte. Überlegungen zu Sinn und Form und Gegenstand historischer Semantik. W: Gardt, Andreas/ Mattheier, Klaus/ Reich- mann, Oskar (eds.): Sprachgeschichte des Neuhochdeutschen. Gegenstände, Methoden, Theorien. Berlin/Boston, s. 69-101.
• Kaczmarek, Dorota (2016): Tematyczno-funkcjonalne powiązania tekstów. Możliwości adaptacji dysursu dla potrzebn dydaktyki filologicznej. W: Czachur, Waldemar/ Kulczyńska, Agnieszka/ Kumięga, Łukasz (eds.): Jak analizować dyskurs? Perspektywy dydaktyczne. Kraków, s. 137-58.
• Kaczmarek, Dorota (2018): Binationale Diskursanalyse. Grundlagen und Fallstudien zum deutsch- polnischen medialen Gegendiskurs. Łódź.
• Kant, Immanuel (2005): Logika. Podręcznik do wykładów. Przełożył, opracował oraz posłowiem opatrzył Artur Banaszkiewicz. Gdańsk.
• Kątny, Andrzej (2004) Zum Forschungsstand im Bereich der deutsch-polnischen kontrastiven Linguistik, w: Orbis Linguarum 25, s. 199-212.
• Kątny, Andrzej/ Olszewska, Danuta/ Socka, Anna (2014): Kontrastivität in der Linguistik und ihre Dimensionen, w: Studia Germanica Gedanensia 31, s. 9-23.
• Knapp, Karlfried (2003): Kulturunterschiede. W: Wierlacher, Alois/ Bogner, Andrea (eds.): Handbuch interkulturelle Germanistik. Stuttgart/Weimar, s. 54-60.
• Krzeszowski, Tomasz (1990): Contrasting languages. The scope of contrastive linguistics. Berlin/ New York.
• Lewandowska, Anna (2008): Sprichwort-Gebrauch heute. Ein interkulturell-kontrastiver Vergleich von Sprichwörtern anhand polnischer und deutscher Printmedien. Frankfurt am Main.
• Lüger, Heinz-Helmut (2013): Probleme des Text(sorten)vergleichs. W: Berdychowska, Zofia/ Bilut-Homplewicz, Zofia/ Mikołajczyk, Beata (eds.): Textlinguistik als Querschnittsdisziplin. Frankfurt am Main, s. 51-66.
• Luginbühl, Martin (2014): Medienkultur und Medienlinguistik. Komparative Textsortengeschich- te(n) der amerikanischen „CBS Evening News“ und der Schweizer „Tagesschau“. Frankfurt am Main.
• Luhmann, Niklas (1999): Kultur als historischer Begriff. W: Luhmann, Niklas (eds.): Die Kunst der Gesellschaft. Frankfurt am Main, s. 31–54.
• Luhmann, Niklas (eds.) (1999): Gesellschaftsstruktur und Semantik. Studien zur Wissenssoziologie der Moderne. Frankfurt am Main.
• Lüsebrink, Hans-Jürgen (2005): Interkulturelle Kommunikation. Interaktion, Fremdwahrnehmung, Kulturtransfer. Stuttgart/Weimar.
• Matthes, Joachim (2003): Vergleichen. W: Wierlacher, Alois/ Bogner, Andrea (eds.): Handbuch interkulturelle Germanistik. Stuttgart/Weimar, s. 326-330.
• Matthias, Jung/ Wengeler, Martin/ Böke, Karin (eds.) (1997): Die Sprache des Migrationsdiskurses. Das Reden über „Ausländer“ in Medien, Politik und Alltag. Opladen.
• Miller, Dorota (2014): Emotionalität und Wertung im Diskurs. Eine kontrastive Analyse deutscher und polnischer Pressetexte zum EU-Beitritt Polens. Frankfurt am Main.
• Möhlig, Wilhelm J. G. (2001): Die Anwendung der vergleichenden Methode auf afrikanische Sprachen. W: Koerner, E.F.K./ Niederehe, Hans-Josef/ Versteegh, Kees (eds.): Geschichte der Sprachwissenschaften. Berlin/Boston, s. 1367-1374.
• Morciniec, Norbert (1996): O wartościach poznawczych językoznawstwa kontrastywnego. W: Orbis Linguarum, 5 s. 241-250.
• Müller, Bernd-Dietrich (1986): Interkulturelle Verstehensstrategien – Vergleich und Empathie. In: Neuner, Gerhard (ed.): Kulturkontraste im DaF-Unterricht. München, s. 33–84.
• Niehr, Thomas (2004): Der Streit um Migration in der Bundesrepublik Deutschland, der Schweiz und Österreich. Eine vergleichende diskursgeschichtliche Untersuchung. Heidelberg.
• Niehr, Thomas (2014): Einführung in die linguistische Diskursanalyse. Darmstad.
• Opiłowski, Roman (2015): Der multimodale Text aus kontrastiver Sicht. Textdesign und Sprache- Bild-Beziehung in deutschen und polnischen Pressetexten. Wrocław-Dresden.
• Pędzisz, Joanna (2017): Pro l des Online-Diskurses in Blog-Interaktionen an der Schnittstelle zwi- schen theoretischem Konzept und empirischem Modell. Frankfurt am Main.
• Piaget, Jean (1975): Nachahmung, Spiel und Traum. Stuttgart.
• Piekot, Tomasz (2016): Mediacje semiotyczne. Słowo i obraz na usługach ideologii. Warszawa.
• Reisigl, Martin/ Warnke, Ingo H. (2013): Diskurslinguistik im Spannungsfeld von Deskription, Präskription und Kritik: Eine Einleitung. W: Meinhof, Ulrike/ Reisigl, Martin/ Warnke, Ingo H. (eds.): Diskurslinguistik im Spannungsfeld von Deskription und Kritik. Berlin, s. 7-35.
• Schafroth, Elmar (2015): Vergleichende Diskursanalyse als romanistische Forschungspraxis. Zur Rezeption des Sarrazin-Diskurses in französischen, italienischen und spanischen Printmedien. W: Hennemann, Anja/ Schlaak, Claudia (eds.): Politische und mediale Diskurse. Fallstudien aus der Romania. Berlin, s. 57-82.
• Schenk, Günter/ Krause, Andrej (2001): (Art.) Vergleich. W: Ritter, Joachim/Gründer, Karlfried (eds.): Historisches Wörterbuch der Philosophie. Bd. 1. Basel, s. 676–680.
• Schiewer, Jürgen (2003): Problemdimensionen sozialwissenschaftlicher Komparatistik. W: Kaelble, Hartmut/ Schriewer, Jürgen (eds.): Vergleich und Transfer. Komparatistik in den Sozial-, Geschichts- und Kulturwissenschaften. Frankfurt am Main, s. 9-52.
• Schroeter, Melani/ Veniard, Marie (2016): Contrastive analysis of keywords in discourses: intégration and integration in French and German discourses about migration. W: International Journal of Language and Culture 3 (1), s. 1-33.
• Schröter, Juliane (2014): Analyse von Sprache als Analyse von Kultur. Überlegungen zur kulturanalytischen Linguistik am Beispiel des Wandels von Briefschlüssen im 19. und 20. Jahrhundert. W: Benitt, Nora/ Koch, Christopher/ Müller, Katharina (eds.): Kommunikation – Korpus – Kultur. Ansätze und Konzepte einer kulturwissenschaftlichen Linguistik. Trier, s. 25-45.
• Smailagić, Vedad (2016): Analiza diskursa u službi interkulturalne filologije. W: Radovi Filozofskog fakulteta. Sarajevo. Knjiga XIX. Sarajevo, s. 51-70.
• Smailagić, Vedad (2017): Diskurslinguistik im Dienste der Kulturwissenschaft. Am Beispiel der Bologna-Diskurse in Deutschland und Bosnien-Herzegowina. W: Zeitschrift für interkulturelle Germanistik 8, s. 91–114.
• Smykała, Marta (2009): Kontrastywna lingwistyka tekstu w Polsce i Niemczech. W: Bilut-Homplewicz, Zofia/ Czachur, Waldemar/ Smykała, Marta (eds.): Lingwistyka tekstu w Polsce i Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. Wrocław, s. 277 - 296.
• Spillner, Bernd (1981): Textsorten im Sprachvergleich. Ansätze zu einer Kontrastiven Textologie. W: Kühlwein, Wolfgang/ Thome, Gisela/ Wilss, Wolfram (eds.): Kontrastive Linguistik und Übersetzungswissenschaft. München, s. 239-250.
• Spillner, Bernd (1995): Kontrastive Analyse deutscher und französischer Fachtexte. W: Noe, Alfred/ Noe, Christine (eds.): Fachsprachenunterricht und betriebliche Praxis. Französisch in High-Tech-Betrieben. Frankfurt am Main, s. 51-72.
• Spillner, Bernd (1997): Methoden des interkulturellen Sprachvergleichs: Kontrastive Linguistik, Paralleltextanalyse, Übersetzungsvergleich. W: Lüsebrink, Hans J. (eds.): Kulturtransfer im Epochenumbruch. Frankreich - Deutschland 1770 bis 1815. Leipzig, s. 103-130.
• Spitzmüller, Jürgen (2017): Kultur und das Kulturelle. Zur Re exivität eines begehrten Begri s. W: Zeitschrift für Angewandte Linguistik 67/1, s. 3–23.
• Spitzmüller, Jürgen/ Warnke, Ingo H. (2009): Wielopoziomowa lingwistyczna analiza dyskursu – DIMEAN. W: tekst i dyskurs-text und diskurs 2, s. 123-147.
• Steciąg, Magdalena (2012): Dyskurs ekologiczny w debacie publicznej. Zielona Góra.
• Stefański, Witold (2001): Wprowadzenie do językoznawstwa historyczno-porównawczego. Toruń. Strauss, Anselm L./ Corbin, Juliet (1990): Basics of qualitative research. Grounded theory, procedures and techniques. Newbury Park.
• Szwed, Iwona (2015): Analiza struktur illokucyjnych w polskim i niemieckim liście handlowym jako metoda badawcza kontrastywnej lingwistyki tekstu? W: Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego 71, s. 311-324.
• Tekin, Özlem (2012): Grundlagen der Kontrastiven Linguistik in Theorie und Praxis. Tübingen.
• Tienken, Susanne: (2017): Wzorce językowe a analiza kulturowa. Ujęcie teoretyczne i metodyczne. Tłum.: Waldemar Czachur. W: Czachur, Waldemar (ed.): Lingwistyka kulturowa i międzykulturowa. Warszawa, s. 39-67.
• Tomiczek, Eugeniusz (1983): System adresatywny współczesnego języka polskiego i niemieckiego. Wrocław.
• Van Dijk, Teun A. (1993): Principles of Critical Discourse Analysis. W: Discourse & Society 4, s. 249-283.
• Warnke, Ingo H. (2013): Diskurs als Praxis und Arrangement – Zum Status von Konstruktion und Repräsentation in der Diskurslinguistik. W: Viehöver, Willy/ Keller, Reiner/ Schneider, Werner (eds.): Diskurs – Sprache – Wissen. Interdisziplinäre Beiträge zum Verhältnis von Sprache und Wissen in der Diskursforschung. Wiesbaden, s. 97–117.
• Wierzbicka, Anna (1997): Understanding Cultures through their Key Words. Oxford. Wierzbicka, Anna (2006): Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne. Lublin.
• Wierzbicka, Anna (2008): Słowa klucze. Różne języki – różne kultury. Warszawa. Witosz, Bożena (2009): Dyskurs i stylistyka. Katowice.
• Zielińska, Kinga (2016): Druga twarz tabloidu? Językowe działania autoprezentacyjne podejmowane przez dzienniki Fakt i BILD-Zeitung jako przedmiot badań mediolingwistyki porównawczej. Warszawa.
• Zima, Peter V. (2000): Vergleich als Konstruktion. Genetische und typologische Aspekte des Vergleichs und die soziale Bedingtheit der Theorie. W: Zima, Peter V./ Kacianka, Reinhard/ Strutz, Johann (eds.): Vergleichende Wissenschaften. Interdisziplinarität und Interkulturalität in den Komparatistiken. Tübingen, s. 15-28.