Właściwości fonetyczne i fleksyjne języka familijnego Joachima Lelewela (na podstawie listów do najbliższych)

• Authors: Jaros Violetta

Title variants

EN

Phonetic and inflexive properties of the family language of Joachim Lelewel (on the basis of letters to his family)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu są właściwości fonetyczne i fleksyjne języka familijnego Joachima Lelewela. Podstawę materiałową stanowi dwutomowy zbiór korespondencji pisanej z wielu miejsc pobytu historyka w różnych okresach jego życia do rodziców i rodzeństwa. Analiza łączy perspektywę socjolingwistyczną z historycznojęzykową. Prowadzono ją dwukierunkowo – wyekscerpowane zjawiska odnoszone były do zasobów współczesnego uczonemu systemu językowego polszczyzny ogólnej oraz dialektu północnokresowego i mazowieckiego. Podstawowym wyróżnikiem języka familijnego Lelewela w obrębie fonetyki i fleksji jest jego wariantywność oraz obecność elementów o nacechowaniu archaicznym i regionalnym.

EN

The subject of the article are phonetic and inflexive properties of the family language of Joachim Lelewel. The analysis combines the sociolinguistic perspective with the historical and linguistic perspective. Substantial basis consists in two volumes of correspondence written in many places visited by the historian at different stages of his life to his parents and siblings. The analysis was conducted in a two fold manner — the excerpted phenomena were referenced back to the resources of the general Polish language system contemporary to the writer and to the north-borderland dialect and to the masovian dialect. The basic distinction of Lelewel’s family language in field of phonetics and inflection is its variants and presence of archaic and regional elements.

Keywords

PL

język familijny; idiolekt; list; fonetyka; fleksja

EN

family language; letter; idiolect; fhonetic; inflexive

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Socjolingwistyka
• Year: 2019
• Issue: 33
• Pages: 255-268

Dates

published

2019

Contributors

author

Jaros Violetta

• Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza, Częstochowa

References

• Bajerowa I. 1964: Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Bajerowa I. 1986: Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja, t. 1: Ortografia, fonologia z fonetyką, morfologia, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Bajerowa I. 1992: Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja, t. 2: Fleksja, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Grabias S. 1994: Język w zachowaniach społecznych, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Handke K. 2008: Język familijny, [w:] Handke K., Socjologia języka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 75–133.
• Jaros V. 2015: Studia nad językiem i stylem pism naukowych Joachima Lelewela, Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza.
• Kieniewicz S. 1990: Joachim Lelewel, Warszawa: Książka i Wiedza.
• Kilar M. 2009: O polszczyźnie listów Szymona Dowkonta do Teodora Narbutta (na przykładzie fonetyki, fleksji i składni), LingVaria IV, 2(8), 211–225.
• Kozłowska A. 2011: O stylistycznym zróżnicowaniu idiolektu (na przykładzie tekstów Karola Wojtyły — Jana Pawła II), [w:] Sokólska U. (red.), Odmiany stylowe polszczyzny dawniej i dziś, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 89–107.
• Kurzowa Z. 1993: Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI–XX w., Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Lewaszkiewicz T. 1976: Osobliwości leksykalne w języku Joachima Lelewela, Slavia Occidentalis 33, Warszawa, 59–74.
• Linde S.B. 1807–1814/1854–1860: Słownik języka polskiego, t. 1–6, Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Nowowiejski B. 1991: Regionalizmy kresowe (północno-wschodnie) w mowie mieszkańców Sokółki, [w:] Handke K. (red.), Regionalizmy w języku familijnym (zbiór studiów), Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 13–22.
• Polański K. (red.) 2003: Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich —Wydawnictwo.
• Siekierska K. 1974: Język W.S. Chrościńskiego. Studium mazowieckiej polszczyzny z przełomu XVII i XVIII wieku, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• SJPDor — Doroszewski W. (red.) 1958–1969: Słownik języka polskiego, t. 1–11, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Sokólska U. 1996: Głos w sprawie XVI-wiecznej polszczyzny północnokresowej, [w:] Felisiak E., Nowowiejski B. (red.), Wilno i Kresy północno-wschodnie, t. III: Polszczyzna kresowa, Białystok: Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza. Oddział Białostocki, 93–124.
• SWil — Zdanowicz A. i in. 1861: Słownik języka polskiego, t. 1–2, Wilno: M. Orgelbrand.
• SW — Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W. 1900–1927: Słownik języka polskiego, t. 1–8, Warszawa.
• Śliwiński A. 1918, Joachim Lelewel. Zarys biograficzny lata 1786–1831, Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta w Warszawie.
• Trypućko J. 1955: Język Władysława Syrokomli (Ludwika Kondratowicza): przyczynek do dziejów polskiego języka literackiego w wieku XIX, t. 1, Uppsala: A.–B. Lundequistka Bokhandeln, Otto Harrassowitz.
• Turska H. 1930: Język Jana Chodźki. Przyczynek do historii języka polskiego na obszarze północno-wschodnim Rzeczypospolitej, Wilno: Nakł. Koła Polonistów Sł. U.S.B.
• Urbańczyk S. 1983: Uwagi o polszczyźnie prac Joachima Lelewela, Język Polski LXIII, 3, 170–179.
• Węgier J. 1972: Język Franciszka Bohomolca, Poznań: Wydawnictwo Naukowe im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
• Wolińska O. 1991: Jeszcze o socjalnych uwarunkowaniach wpływów dialektalnych na język familijny, [w:] Handke K. (red.), Regionalizmy w języku familijnym (zbiór studiów), Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 61–77.

Identifiers

DOI

10.17651/SOCJOLING.33.16