Zamek arcybiskupów gnieźnieńskich w Uniejowie w XV wieku w świetle źródeł pisanych

• Authors: Wilk-Woś Zofia

Title variants

EN

Gniezno archbishops’ castle in Uniejów in 15th century in the light of written records

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Zamek arcybiskupów gnieźnieńskich w Uniejowie po pierwszej rozbudowie, przeprowadzonej około połowy XV w., był jedną z najciekawszych i najbardziej rozbudowanych warowni późnego średniowiecza w centralnej Polsce. Piętnastowieczne źródła dotyczące obiektu obronnego w Uniejowie są niezwykle lakoniczne. Są to pojedyncze zapiski w aktach arcybiskupich, konsystorskich czy metryce kapituły gnieźnieńskiej. Dotyczą one głównie kwestii zarządu zamkiem uniejowskim lub informują nas o wydarzeniach, które miały miejsce na zamku. Walory rezydencjonalne zamku powodowały, że był on miejscem częstych przystanków na drodze arcybiskupich podróży, zaś jego walory obronne decydowały zapewne o tym, że był wykorzystywany jako schronienie dla skarbów kapituły gnieźnieńskiej.

EN

The castle of Gniezno archbishops in Uniejów was, after the first extension carried out around the mid-15th century, one of the largest and most interesting castles of the late Middle Ages in central Poland. 15th century sources mentioning the Uniejów castle are very scarce – just short notes in archbishops’ and consistorial records and in the registers of the Gniezno chapter. They mostly refer to administrative matters of the Uniejów castle or provide information about events that took place at the castle. Due to the attractiveness of the castle as place of residence it was often visited by archbishops during their journeys, while its defensive value made it a perfect place for keeping the treasures of the Gniezno chapter.

Keywords

PL

Uniejów; zamek arcybiskupów gnieźnieńskich; XV w.; rozbudowa zamku

EN

Gniezno archbishops’ castle; XV century; castle extension

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Biuletyn Uniejowski
• Year: 2015
• Volume: 4
• Pages: 45-62

Dates

published

2015-11-15

Contributors

author

Wilk-Woś Zofia

• Społeczna Akademia Nauk w Łodzi

References

• Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie.
• Akta działalności arcybiskupa Jan Gruszczyńskiego: ACap., A2.
• Akta działalności arcybiskupa Wincentego Kota: ACap., A1.
• Akta działalności arcybiskupa Zbigniewa Oleśnickiego: ACap., A3.
• Akta kapituły metropolitalnej gnieźnieńskiej. Decretalia: ACap., B14, B 15, B 16.
• Libri privilegiorum: ACap. B5, B6.
• Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie.
• Rachunki kapituły łęczyckiej (rkps 6568).
• Acta capitulorum nec non iudiciorum ecclesiasticorum selecta, wyd. B. Ulanowski, t. I, Acta capitulorum Gneznensis, Poznansiensis et Vladislaviensis (1408–1530), Kraków 1894.
• Joannis de Czarnkow Chronicon Polonorum, wyd. J. Szlachtowski, [w:] Monumenta Poloniae Historica (dalej: MPH), t. II, Lwów 1872.
• Joannis Dlugossi Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, ks. 10: 1370–1405, Warszawa 1985, ks. 10 i 11: 1406–1412, Warszawa 1997, ks. 12: 1445–1461, Kraków 2003, ks. 12: 1462–1480, Kraków 2005.
• Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. V, wyd. F. Piekosiński. Poznań 1908.
• Lites ac res gestae inter Polonos Ordinemque Cruciferorum, wyd. 2, t. I, Poznań 1890.
• Notae Gneznenses, wyd. W. Kętrzyński, [w:] MPH, t. V, Lwów 1888.
• Skarbiec diplomatów papiezkich, cesarskich, krolewskich, książęcych, wyd. I. Daniłowicz, t. 2, Wilno 1862.
• Vetera Monumenta Poloniae et Lithuaniae, wyd. A. Theiner, t. II, Rzym 1861.
• Wizytacje dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego i kapituły gnieźnieńskiej z XVI wieku, wyd. B. Ulanowski, Kraków 1920.
• Biskup M., Zjednoczenie Pomorza Wschodniego z Polską w połowie XV wieku, Warszawa 1959.
• Chmarzyński G., Brand (Brandt) Hans, PSB, t. II, Kraków 1936.
• Czyżak M., Kapituła katedralna w Gnieźnie w świetle metryki z lat 1408–1448, Poznań 2003.
• Gąsiorowski A., Skierska I., Oficjalaty okręgowe w późnośredniowiecznej archidiecezji gnieźnieńskiej, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, nr 47, 1995, s. 93–124.
• Górczak Z., Kariery majątkowe rodzin aspirujących do kręgu elity możnowładztwa wielkopolskiego w drugiej połowie XV i początkach XVI w., Poznań 2013.
• Guerquin B., Zamki w Polsce, Warszawa 1984.
• Hirsch T., Oberpfarrkirche von St. Marien in Danzig, Danzig 1843.
• Jabłońska A., Archidiakonat uniejowski w okresie staropolskim, „Biuletyn Uniejowski”, t. 1, 2012, s. 141–156.
• Jabłońska A., Kapituła uniejowska do początków XVI wieku, Kielce 2005.
• Kajzer L., Augustyniak J., Wstęp do studiów nad świeckim budownictwem obronnym sieradzkiego w XIII– XVII/XVIII wieku, Łódź 1986.
• Kajzer L., Kołodziejski, Salm J., Leksykon zamków w Polsce, Warszawa 2007.
• Kajzer L., Zamki i dwory obronne w Polsce centralnej, Warszawa 2004.
• Kajzer L., Zamki i społeczeństwo. Przemiany architektury i budownictwa obronnego w Polsce w X–XVIII wieku, Łódź 1993.
• Korytkowski J., Arcybiskupi gnieźnieńscy: prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821 czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskim, t. II, Poznań 1888.
• Krantz L., Zamek w Uniejowie, Warszawa–Poznań 1980.
• Kras P., Husyci w piętnastowiecznej Polsce, Toruń 1998.
• Nowak T., Szymczak J., Obiekty obronne w Sieradzkim i Wieluńskim w świetle źródeł pisanych (do końca XVI w.), [w:] T.J. Horbacz, L. Kajzer (red.), Między Północą a Południem. Sieradzkie i Wieluńskie w późnym średniowieczu i czasach nowożytnych. Materiały z sesji naukowej w Kościerzynie koło Sieradza (4–6 grudnia 1991 r.), Sieradz 1993.
• Olejnik K., Grody i zamki w Wielkopolsce, Poznań 1993.
• Pastwiński Z., Jan z Czarnkowa o zajęciu zamku w Uniejowie w 1381 roku, „Biuletyn Uniejowski”, t. 3, 2014.
• Salm J., Zabytki Uniejowa. Urbanistyka i architektura, [w:] J. Szymczak (red.), Uniejów. Dzieje miasta, Towarzystwo Przyjaciół Uniejowa, Polskie Towarzystwo Historyczne, Łódź–Uniejów 1995.
• Sikorski Cz., Zamek w pałuckiej Wenecji, Bydgoszcz 1986.
• Subera I., Synody prowincjonalne arcybiskupów gnieźnieńskich, Warszawa 1981.
• Szymczak J., Początki broni palnej w Łowiczu, „Mazowieckie Studia Humanistyczne”, t. 2, 1996.
• Szymczak J., Początki broni palnej w Polsce (1383–1533), Łódź 2004.
• Szymczak J., Uniejów do schyłku XVI wieku, [w:] J. Szymczak (red.), Uniejów. Dzieje miasta, Towarzystwo Przyjaciół Uniejowa, Polskie Towarzystwo Historyczne, Łódź–Uniejów 1995.
• Topolski J., Rozwój latyfundium gnieźnieńskiego od XVI do XVIII wieku, Poznań 1955.
• Warężak J., Rozwój uposażenia arcybiskupów gnieźnieńskich w średniowieczu z uwzględnieniem stosunków gospodarczych w XIV i XV w., Lwów 1929.
• Wiesiołowski J., Marcin Poniecki – awanturnik i poeta późnośredniowieczny, „Rocznik Leszczyński”, t. 6, 1982.
• Wilk-Woś Z., Późnośredniowieczna kancelaria arcybiskupów gnieźnieńskich (1437–1493), Łódź 2013.
• Wilk-Woś Z., Władysław z Oporowa (ok. 1395–1453) podkanclerzy królewski, biskup włocławski i arcybiskup gnieźnieński, „Studia Claromontana”, 21, 2003.
• Witanowski M. R., Uniejów, „Ziemia”, R. 4, 1913.
• Wroniszewski J., Nobiles Sandomirienses. Rody Dębnów, Janinów, Grzymałów, Doliwów i Powałów, Kraków 2013.

Identifiers

URI

http://hdl.handle.net/11089/13328