Фольклорный концепт святости: свои или чужие?

• Authors: Мороз Андрей Б.

Title variants

EN

The conception of sainthood in folklore: Us or them?

• Languages of publication: RU

Abstracts

PL

Kim są święci w tradycyjnym folklorze rosyjskim, swoi czy obcy? Autor wychodząc z założenia, że granice między sferą swojskości i obcości są ruchome i zależą nie tylko od charakteryzowanego obiektu, ale też od subiektywnego punktu widzenia, odpowiada na postawione pytanie, analizując materiał zebrany w obwodzie archangielskim (a znajdujący się w archiwum Państwowego Rosyjskiego Uniwersytetu Humanistycznego, RGGU). Przyjmuje, że kategoria SWÓJ może być pojmowana dwojako, relatywnie (swój to ktoś należący do tej samej grupy co my; odpowiednie zaimki to mój, nasz) i posesywne (swój, swoje to ktoś lub coś, należące do podmiotu) i rozważa, jak w rozumieniu tradycyjnym ma się świętość i święci do opozycji swój / obcy? Odpowiedź nie jest jednoznaczna. Święci pozostają bowiem w bliskim związku z takimi kategoriami świata pozaludzkiego, jak Bóg, postaci mitologiczne i demoniczne, zmarli, i wykazują nadludzkie zdolności, ale równocześnie są traktowani jak ludzie, przynależni do określonych społeczności, swoi (por określenie russkij bog). Wniosek końcowy: Święci zajmują miejsce pośrednie między światem ludzi i zaświatami, dokładniej: są równocześnie reprezentantami jednego i drugiego, a to w rozumieniu ludowym nadaje kontaktom z nimi szczególną wartość.

EN

Who are saints in the traditional Russian folklore, do they belong to us or to them? With the assumption that the boundaries between what is familiar and what is foreign are unstable and depend not only on the object but also on the subjective point of view, the author answers the question with an analysis of the material collected in the Arkhangelsk region (now in the archives of the Russian National Humanist University). He assumes that the category of “us” may be understood in two ways: relatively (somebody who belongs to the same group as we do; the relevant pronouns: my, our) and possessively (someone or something that belongs to the subject). The author further investigates how saints and sainthood relate to the “us them” opposition. There is no unambiguous answer. Saints are closely connected to categories of afterlife, such as God, mythological and demonic figures, the dead; they exhibit superhumam powers. At the same time, they are treated as humans, belonging to specific communities (cf. russkiy bog ‘Russian God’). Thus, saints occupy a middle position between the world of humans and the world beyond; more exactly, they are representatives of both, which in folk understanding makes relations with them valuable in a peculiar way.

Keywords

PL

swój; obcy; koncept świętości; folklor rosyjski; punkt widzenia

EN

us vs. them; sainthood; Russian folklore; point of view

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2007
• Volume: 19
• Pages: 143-152

Contributors

author

Мороз Андрей Б.

• Laboratorium Folkloru Rosyjskiego Państwowego Uniwersytetu Humanistycznego (RGGU)

References

• Архангельские сказки --- Архангельские сказки. Из материалов лаборатории фольклора Поморского университета / Сост. Н. В. Дранникова. Архангельск, 2002.
• Балов А. Легенды о чудесах от св. икон // Живая старина. 1893. № 3.
• Белова Ольга Владиславовна. «Народная Библия»: восточнославянские этиологические легенды. М., 2004.
• Березович Елена Л. Русская топонимия в этнолингвистическом аспекте. Екатеринбург, 2000.
• История Пермской епархии --- История Пермской епархии в памятниках письменности и устной прозы. Сыктывкар, 1996.
• КА --- Каргопольский фольклорный архив Лаборатории фольклора Российского государственного гуманитарного университета (содержит полевые записи из Каргопольского и Няндомского районов Архангельской области).
• Кабакова Галина И. Антропология женского тела в славянской традиции. М., 2001.
• Каспина Мария М. Иоанн Креститель в Каргопольской народной традиции // Святые и святыни севернорусских земель (по материалам VII научной региональной конференции). Каргополь, 2002. С. 76--84.
• Мендельсон Н. М. К поверьям о св. Касьяне// Этнографическое обозрение. 1897. №1. С. 1--21.
• Мороз Андрей Борисович. «Лесной отпуск». Тайное знание севернорусского пастуха и его репрезентация в крестьянской общине // Локальные традиции в народной культуре Русского Севера (Материалы IV международной конференции «Рябининские чтения--2003»). Петрозаводск, 2003. С. 206--208.
• Мороз Андрей Борисович. Народная агиография Каргополья // Актуальные проблемы полевой фольклористики. Вып. 3. М., 2004. С. 43--62.
• СУС --- Бараг Л. Г., Березовский И. П., Кабашников К. П., Новиков Н. В. Сравнительный указатель сюжетов. Восточнославянская сказка. Л., 1979.
• Толстая Светлана М. Полесский народный календарь. М., 2005.
• Шеваренкова Юлия М. Нижегородские христианские легенды. Нижний Новгород, 1998.
• Штырков Сергей А. «Святые без житий» и забудущие родители: церковная канонизация и народная традиция // Концепт чуда в славянской и еврейской культурной традиции. М., 2001. С. 130--155.
• Щепанская Татьяна Б. Кризисная сеть (традиции духовного освоения пространства) // Русский Север. К проблеме локальных групп. СПб., 1995. С. 110--176.
• Яковлев Г. Пословицы, поговорки, крылатые слова, приметы и поверья, собранные в слободе Сагунах Острогожского уезда // Живая старина. 1905. № 1--2.