Metafora i jej rola w portretowaniu postaci w Źwierzyńcu Mikołaja Reja

• Authors: Słomka vel Słomiński Krystian

Title variants

EN

Metaphor and its role in characters’ portraying in “Źwierzyniec” by Mikołaj Rej

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

3 e study is dedicated to the image creation of the characters in “Źwierzyniec” (“Bestiary”) by Mikołaj Rej (1505-1569), based on the metaphors. This article focuses on determining the role of metaphors in portraying representatives of the nobility environment in “Rozdział wtóry” (3 e second chapter) of “Źwierzyniec”. The analysis is made for the selected epigrams where Rej used metaphors based on pronunciation of the surnames of the characters, comparison of their appearances with traits of character, heraldic charges, family lines or associations with heroes immortalised in culture. As determined, metaphors and similes serve mainly to emphasise and enhance positive traits of the characters. Their form adds attractiveness to the text and makes it easier for the reader to draw morals more effectively, as well.

Keywords

PL

Rej; metafora; porównanie; epigramat; herb; pochwała

EN

Rej; metaphor; comparison; epigram; coat of arms; praise

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Meluzyna. Dawna Literatura i Kultura
• Year: 2017
• Volume: 1(6)
• Pages: 21-39

Dates

published

2017-12-30

Contributors

author

Słomka vel Słomiński Krystian

References

• Arystoteles (1993). Fizjognomika. W: Dzieła wszystkie. T. 4 (s. 313–333). Przeł., wstęp i komentarz L. Regner, A. Paciorek, P. Siwek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Homer (1986). Iliada. Przeł. K. Jeżewska. Wstęp i przypisy J. Łanowski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Niesiecki, K. (1841). Herbarz polski. T. 2, 8. Wyd. i oprac. J.N. Bobrowicz. Lipsk: Breitkopf & Haertel.
• Paprocki, B. (1858). Herby rycerstwa polskiego. Wyd. K.J. Turowski. Kraków: Wydawnictwo Biblioteki Polskiej.
• Rej, M. (1974). Figliki. Wstęp J. Krzyżanowski. Oprac. M. Bokszczanin. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Rej, M. (1574). Źwierzyniec, w którym rozmaitych stanów ludzi, źwirząt i ptaków kstałty, przypadki i obyczaje są właśnie wypisane. A zwłaszcza ku czasom dzisiejszym naszym niejako przypadające. Kraków: Drukarnia Macieja Wirzbięty.
• Barycz, H. (1979). [hasło] Osmolski (Osmolicki, Osmolski) Jan h. Bończa. W: S. Kieniewicz (red.), Polski słownik biografi czny. T. 24 (s. 370–373). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Black, M. (1971). Metafora. Tłum. J. Japola. Pamiętnik Literacki, 62 (3), 219.
• Brückner, A. (1905). Mikołaj Rej. Studium krytyczne. Kraków: Skład Główny w Księgarni Spółki Wydawniczej Polskiej.
• Brückner, A. (1939). Dzieje kultury polskiej. T. 2 (Polska u szczytu potęgi). Warszawa: Wydawnictwo J. Przeworskiego.
• Bruchnalski, W. (1895). Wstęp. W: Mikołaja Reja z Nagłowic „Źwierzyniec” 1562. Oprac. W. Bruchnalski. Kraków: Spółka Wydawnicza Polska.
• Cegielska, M. (2011). [hasło] Róg. W: S. Bąk (red.), Słownik polszczyzny XVI wieku. T. 35 (s. 344–349). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
• Chrzanowski, I. (1893). „Źwierzyniec” Mikołaja Reja z Nagłowic. Ateneum. Pismo Naukowe i Literackie, 71 (3), 73–113.
• Curtius, E.R. (2009). Literatura europejska i łacińskie średniowiecze. Tłum. i oprac. A. Borowski, Kraków: TAiWPN Universitas.
• Czarski, B. (2012). Stemmaty w staropolskich książkach, czyli rzecz o poezji heraldycznej. Warszawa: Muzeum Pałac w Wilanowie.
• Czerkasowa, J.T. (1968). Próba lingwistycznej interpretacji tropów (metafora). Tłum. S. Amsterdamski. Pamiętnik Literacki, 62 (3), 259–273.
• Dobrzyńska, T. (1974). Metafora. W: T. Michałowska (red.), Słownik literatury staropolskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Dybek, D. (2012). Anioł w piśmiennictwie polskim XVII i XVIII wieku. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Gigilewicz, E. (red.) (2012). Encyklopedia katolicka. T. 16. Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL.
• Górska, H. (1974 ). [hasło] Greczek. W: S. Bąk (red.), Słownik polszczyzny XVI wieku. T. 8 (s. 115). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Kazańczuk, M. (1990). Staropolskie legendy herbowe. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Kiryk, F. (1996). [hasło] Sienieński Zbigniew z Sienna i Rymanowa h. Dębno. W: A. Gieysztor (red.), Polski słownik biografi czny. T. 37 (s. 192–193). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
• Kowalska, H. (1967). [hasło] Kmita (Sobieński, Sobiński) Piotr. W: E. Roztworowski (red.), Polski słownik biografi czny. T. 13 (s. 97–99). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Krasnowolski, A., Niedźwiedzki, W. (red.) (1920). Michała Arcta słownik staropolski. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta.
• Lausberg, H. (2002). Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze. Tłum., oprac. i wstęp A. Gorzkowski, Bydgoszcz: Wydawnictwo Homini.
• Maciejewska, M. (1968). [hasło] Chędogi. W: S. Bąk (red.), Słownik polszczyzny XVI wieku. T. 3 (s. 215–217). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Maciejewska, M. (1973). [hasło] Gniazdo. W: S. Bąk (red.), Słownik polszczyzny XVI wieku. T. 7 (s. 449–450). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Maciuszko, J.T. (2002). Mikołaj Rej. Zapomniany teolog ewangelicki z XVI wieku. Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna.
• Maliszewski, B. (2009). Metafora i aksjologia. Wzorzec człowieka w renesansowej literaturze parenetycznej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Markiewicz, H. (1983). Uwagi o semantyce i budowie metafory. W: J. Sławiński, A. Okopień-Sławińska (red.) Studia o metaforze II (s. 9–22). Wrocław: Instytut Badań Literackich PAN.
• Mayenowa, M.R. (1980). Między symbolem a metaforą. Mitologia słowiańska w polskiej frazeologii poetyckiej. Pamiętnik Literacki, 71 (3), 183–190.
• Michałowska, T. (2006). Średniowiecze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Pelc, J. (1984). Dialog i wizerunek, czyli o rozwoju twórczości Mikołaja Reja. W: J. Pelc. Europejskość i polskość literatury naszego renesansu. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik.
• Pierzgalska, M. (2005). Toposy „młodość” – „starość” w literaturze parenetycznej doby staropolskiej. W: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica, 7 (1), 129–150.
• Pilarczyk, P. (1982). Stemmata w drukach polskich XVI wieku. Zielona Góra: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Podgórska, T. (1981). Komizm w twórczości Mikołaja Reja. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Spieralski, Z. (1975). [hasło] Mielecki Jan h. Gryf. W: E. Roztworowski (red.), Polski Słownik Biografi czny. T. 20 (s. 755–759). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Starnawski, J. (1971). O „Źwierzyńcu” Mikołaja Reja z Nagłowic. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Sucheni-Grabowska, A. (1978). [hasło] Ocieski Jan, h. Jastrzębiec. W: S. Kieniewicz (red.), Polski słownik biografi czny. T. 23 (s. 507–513). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Ślękowa, L. (1992). Mikołaj Rej a średniowieczna kultura literacka: w świetle „Źwierzyńca” i „Źwierciadła”. Pamiętnik Literacki, 83 (2), 5–17.
• Urban, W. (1973). [hasło] Łaski Hieronim (Jarosław) h. Korab. W: E. Roztworowski (red.), Polski słownik biografi czny. T. 18 (s. 225–229). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Urbańczyk, S. (red.) (1995). Słownik staropolski. T. 11. Kraków: Instytut Badań Literackich PAN.
• Wilczewska, K. (1973). [hasło] Głowa. W: S. Bąk (red.), Słownik polszczyzny XVI wieku. T. 7 (s. 400–423). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Wilczewska, K. (1974). [hasło] Gruda. W: S. Bąk (red.), Słownik polszczyzny XVI wieku. T. 8 (s. 169). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Wilczewska L. (2010). [hasło] Putra. W: S. Bąk (red.), Słownik polszczyzny XVI wieku. T. 34 (s. 515). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
• Woronczakowa, L. (1969). [hasło] Dębowy. W: S. Bąk (red.), Słownik polszczyzny XVI wieku. T. 4 (s. 604–605). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Państwowej Akademii Nauk.
• Zierhoff erowa, Z. (1967). [hasło] Barzy. W: S. Bąk (red.), Słownik polszczyzny XVI wieku. T. 2 (s. 125). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Ziomek, J. (1984). Metafora a metonimia: refutacje i propozycje. Pamiętnik Literacki, 75 (1), 181–209.
• Zumthor, P. (1977). Retoryka średniowieczna. Tłum. J. Arnold. Pamiętnik Literacki, 68 (1), 221–234.
• Żelewski, R. (1959–1960). [hasło] Górka Andrzej, h. Łodzia. W: K. Lepszy (red.), Polski słownik biograficzny. T. 8 (s. 405–406). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.