O wybranych użyciach czasownika szanować się we współczesnej polszczyźnie

• Authors: Lisczyk Karolina

Title variants

EN

A few words about selected uses of the verb szanować się (‘to have self-respect’) in contemporary Polish

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu jest opis wybranych współczesnych znaczeń czasownika szanować się. Analizie poddano 732 zdania, wyselekcjonowane spośród przykładów dostępnych w korpusach tekstowych. Zebrany materiał podzielono na 6 grup, zróżnicowanych ze względu na kontekst (związki partnerskie i seks, sposób bycia, przestrzeganie zasad, wartości) i sposób użycia (warunkowe, metatekstowe). W analizie znaczenia (jakościowej i ilościowej) uwzględniono dodatkowo właściwości pragmatyczne (typ odbiorcy, funkcja nadawcy) oraz gramatyczne (formy rozkazujące, konstrukcje z czasownikami modalnymi, zdania z negacją). Na tej podstawie określono, co mają na myśli współcześni użytkownicy polszczyzny, używając czasownika szanować się.

EN

The subject of the article is a description of selected modern meanings of the verb szanować się ‘to have self-respect’. The analysis covered 732 sentences selected from among the examples available in the text corpora. The collected material was divided into 6 groups, differentiated by context (partnerships and sex, way of being, adherence to rules, values) and the way of use (conditional, metatextual). In the analysis of meaning (qualitative and quantitative), pragmatic properties (recipient type, sender’s function) and grammatical properties (imperative forms, structures with modal verbs, sentences with negation) were additionally taken into account. On this basis it was determined what modern speakers of the Polish language mean when using the verb szanować się.

Keywords

PL

szanować się; semantyka; aksjolingwistyka

EN

szanować się (‘to have self-respect’); semantics; axiolinguistics

• Publisher: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Journal: Język Polski
• Year: 2021
• Volume: 101
• Issue: 3
• Pages: 33-46

Contributors

author

Lisczyk Karolina

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

References

• Boryś W. 2005: Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Brückner A. 1927: Słownik etymologiczny języka polskiego, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków.
• Gorlewska E. 2017: Profile pojęcia ‘godność’ w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, [w]: U. Sokólska (red.), Socjolekt, idiolekt, idiostyl. Historia i współczesność, Wydawnictwo Prymat, Białystok, s. 97–110.
• Granat M. 2014: Godność człowieka z art. 30 Konstytucji RP jako wartość i jako norma prawna, „Państwo i Prawo”, nr 8, s. 3–22.
• Grzegorczykowa R. 2017: Różne rozumienia wyrazu godność we współczesnej polszczyźnie, [w]: J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, J. Puzynina (red.), Etyka słowa. Wybór opracowań, t. 1, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 573–584.
• ISJP: Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, t. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
• Kiklewicz A. 2012: Się: zaimek czy wyraz funkcyjny?, „LingVaria”, nr 2(14), s. 9–21.
• KRP: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (online: https://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/kon1.htm).
• L: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. 3, Drukarnia XX. Pijarów, Warszawa 1812.
• Lisczyk K. 2020: Co to znaczy szanować? Szkic semantyczny, „Prace Językoznawcze” XXII, nr 2, s. 93–110 (doi: 10.31648/pj.5237).
• Mazurek F.J. 1980: Godność człowieka a prawa człowieka, „Roczniki Nauk Społecznych” VIII, s. 19–48.
• MoncoPL (online: http://monco.frazeo.pl/, dostęp: 15 marca–16 czerwca, 5 sierpnia 2020).
• NKJP: Narodowy Korpus Języka Polskiego (online: http://nkjp.pl/, dostęp: 15 marca–16 czerwca 2020).
• Ossowska M. 1969: Normy moralne w obronie godności, „Etyka”, nr 5, s. 7–25.
• PDPC: Powszechna deklaracja praw człowieka ONZ z 10 grudnia 1948 r. (online: https://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Powszechna_Deklaracja_Praw_Czlowieka.pdf).
• PEF: Powszechna encyklopedia filozofii, red. A. Maryniarczyk, t. 1–9, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2000–2008 (online: http://ptta.pl/pef/index.php).
• Puzynina J. 1982: Językoznawstwo a aksjologia, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” XXXIX, s. 23–32.
• Puzynina J. 1997: Słowo – wartość – kultura, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
• SIJP: Arct M., Słownik ilustrowany języka polskiego, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa 1916.
• SJPDor: Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958–1969.
• SKNS: Słownik katolickiej nauki społecznej, red. W. Piwowarski, Instytut Wydawniczy PAX, Wydawnictwo Misjonarzy Klaretynów PALABRA, Warszawa 1993.
• SStp: Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 8, z. 7, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków 1981.
• STrotz: Trotz M.A., Nowy dykcjonarz, to jest mownik polsko-niemiecko-francuski z przydatkiem przysłów potocznych, przestróg gramatycznych, lekarskich, matematycznych, fortyfikacyjnych, żeglaskich [!], łowczych i inszym naukom przyzwoitych wyrazów, t. 3, nakładem J.F. Gledycza, Lipsk 1764.
• SW: Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 6, nakładem prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego, Warszawa 1915.
• SWil: Słownik języka polskiego, wyd. staraniem i kosztem Maurycego Orgelbranda, Wilno 1861.
• USJP: Uniwersalny słownik języka polskiego PWN, wersja 3.0, red. S. Dubisz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008 (CD).
• WSJP PAN: Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki (online: http://wsjp.pl, dostęp: 19 sierpnia 2020).
• Zaron Z. 1985: Wybrane pojęcia etyczne w analizie semantycznej (Kochaj bliźniego swego), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.

Identifiers

DOI

https://doi.org/10.31286/JP.101.3.3