Porządek rytuału jako porządek życia. Błogosławieństwo rodziców przed ślubem w świetle analizy multimodalnej

• Authors: Dorota Rancew-Sikora

Title variants

EN

The Ritual Order as the Order of Life. Multimodal Analysis of Wedding Blessing

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu było zbadanie szczegółowego przebiegu tradycyjnego rytuału błogosławieństwa rodziców przed ślubem w sytuacji, kiedy organizują go niewprawni uczestnicy, a znaczenie rytuału nie jest oczywiste w świetle zmian życia rodzinnego. Uznano, że badanie sposobu wykonania rytuału może powiedzieć coś ważnego o jego obecnym znaczeniu. Materiałem empirycznym były filmy weselne. Z wyjściowej bazy 50 filmów wybrano 20 sekwencji błogosławieństw, które poddano transkrypcji i analizie multimodalnej. W wyniku analizy pokazano, że charakterystyczna dla wykonania rytuału była niepewność uczestników, niekompletność i nadmiarowość gestów oraz ogólne zróżnicowanie ich form. Najważniejszym rysem organizacji rytuału w kontekście kształtowania relacji rodzinnych było odgrywanie jednakowości serii gestów rytualnych przez kolejnych wykonawców. Istotne były także nietypowe zmiany kolejności uczestników w sekwencjach rytuału. W dyskusji z koncepcjami, które ujmują kwestię społecznych oczekiwań wobec sposobu kształtowania rodziny w kontekście nierówności społecznych, podjęto próbę interpretacji znaczenia badanego rytuału dla zachowania tradycyjnego obrazu życia rodzinnego i zarazem ochrony statusu jej członków.

EN

The aim of this article is to analyze in detail the traditional ritual of wedding blessings, which are conducted by unskilled participants and often ambiguous in their meaning. The method of research was a multimodal analysis of 20 transcribed excerpts selected from 50 Polish wedding films. As a result, some characteristics of the ritual performance were identified, such as the uncertainty of the participants, the incompleteness and redundancy of gestures, and the general diversity of forms of enactment. In the context of family relations, the performance of a similar series of gestures by subsequent performers as well as order were most important. While discussing some concepts which connect the organization of family life with social inequalities and family ideologies, an attempt was made to interpret how the wedding blessing ritual could simultaneously preserve both the traditional image of family life and the status of its members.

Keywords

PL

Polska; katolicyzm; socjologia rodziny; antropologia społeczna; analiza konwersacyjna

EN

Poland; Catholicism; sociology of the family; social anthropology; conversation analysis

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2019
• Issue: 1(232)
• Pages: 133-165

Contributors

author

Dorota Rancew-Sikora

• Uniwersytet Gdański

References

• Abraham, Janaki. 2010. Wedding videos in North Kerala: Technologies, rituals, and ideas about love and conjugality. „Visual Anthropology Review” 26(2): 116-127. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1548-7458.2010.01072.x.
• Alexander, Brian. 2018. What is the “success sequence” and why do so many conservatives like it? „The Atlantic” Jul 31 https://www.theatlantic.com/family/archive/2018/07/get-out-of-poverty-success-sequence/566414/.
• Alexander, Jeffrey. 2010. Znaczenia społeczne. Studia z socjologii kulturowej. Tłum. S. Burdziej i J. Gądecki. Kraków: Nomos.
• Arnold, Lynette. 2012. Dialogic embodied action: Using gesture to organize sequence and participation in instructional interaction. „Research on Language and Social Interaction” 45(3): 269–296. DOI: https://doi.org/10.1080/08351813.2012.699256.
• Bateson, Gregory. 1936. Naven. Stanford: Stanford University Press.
• Beck, Ulrich i Elisabeth Beck-Gernsheim. 2013. Całkiem zwyczajny chaos miłości. Tłum. T. Dominiak. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
• Bell, Catherine. 2009. Ritual Theory, Ritual Practice. Oxford, New York: Oxford University Press.
• Bloch, Maurice. 1986. From Blessing to Violence: History and Ideology in the Circumcision Ritual of the Merina of Madagascar. Cambridge: Cambridge University Press.
• Blumer, Herbert. 2007. Interakcjonizm symboliczny. Tłum. G. Woroniecka. Kraków: Nomos.
• Bolden, Galina B. 2011. On the organization of repair in multiperson conversation: The case of “other” – selection in other-initiatd repair sequences. „Research on Language and Social Interaction” 44(3): 237–262. DOI: https://doi.org/10.1080/08351813.2011.591835.
• Broth, Mathias i Lorenza Mondada. 2013. Walking away: The embodied achievement of activity closings in mobile interaction. „Journal of Pragmatics” 1(47): 41–58. DOI: https://dx.doi.org/10.1016/j.pragma.2012.11.016.
• Brown, Penelope and Stephen C. Levinson. 1987. Politeness. Some Universals in Language Usage. Cambridge: Cambridge University Press.
• Bunio-Mroczek, Paulina. 2016. Wczesne rodzicielstwo – zagrożenie czy szansa? Nastoletni rodzice z łódzkich enklaw biedy. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Chmielecki, Konrad. 2010. Kultura w stadium spektaklu (audio)wizualnego. W: A. Wieczorkiewicz i M. Kostaszuk-Romanowska (red.). Spektakle zmysłów. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 149–167.
• Collins, Randall. 2011. Łańcuchy rytuałów interakcyjnych. Tłum. K. Suwada. Kraków: Nomos.
• Coontz, Stephanie. 2006. Marriage, a History. How Love Conquered Marriage. London: Penguin Books.
• Dafoe, Barbara i Marline Pearson. 2006. Making a Love Connection. Teen Relationships, Pregnancy, and Marriage. Washington, DC: National Campaign to Prevent Teen and Unplanned Pregnancy.
• Dąbrowska, Maria. 1988. Na wsi wesele. Warszawa: KiW.
• Debord, Guy. 2006. Społeczeństwo spektaklu. Rozważania o społeczeństwie spektaklu. Tłum. M. Kwaterko. Warszawa: PIW.
• Dejczer, Anna. 2015. „Pan od wideo”. Troski i swawole filmowca weselnego. W: D. Majkowska-Szajer i M. Zych (red.). Wesele 21. Kraków: Muzeum Etnograficzne im. S. Udzieli w Krakowie.
• Dudek, Karolina i Sławomir Sikora. 2015. Fotografia ślubna. Moc obrazu. W: D. Majkowska-Szajer i M. Zych (red.). Wesele 21. Kraków: Muzeum Etnograficzne im. S. Udzieli w Krakowie.
• Durkheim, Emilé. 1990 [1912]. Elementarne formy życia religijnego. Tłum. A. Zadrożyńska. Warszawa: PWN.
• Erdmans, Mary Patrice i Timothy Black. 2015. On Becoming a Teen Mom. Life before Pregnancy. Oakland: University of California Press.
• Garfinkel, Harold. 2007. Studia z etnometodologii. Tłum. A. Szulżycka. Warszawa: WN PWN.
• Giddens, Anthony. 2006. Przemiany intymności: seksualność, miłość i erotyzm we współczesnych społeczeństwach. Tłum. A. Szulżycka. Warszawa: WN PWN.
• Girard, René. 1987. Kozioł ofiarny. Tłum. M. Goszczyńska. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
• Goffman, Erving. 1977. Człowiek w teatrze życia codziennego. Tłum. H. Datner-Śpiewak i P. Śpiewak. Warszawa: PIW.
• Goffman, Erving. 2006. Rytuał interakcyjny. Tłum. A. Szulżycka. Warszawa: WN PWN.
• Goodwin, Charles. 1986. Audience diversity, participation and interpretation. „Text – Interdisciplinary Journal for the Study of Discourse” 6(3). DOI: https://doi.org/10.1515/text.1.1986.6.3.283.
• Goodwin, Charles. 2000. Action and embodiment within situated human interaction. „Journal of Pragmatics” 32(10): 1489–1522. DOI: https://doi.org/10.1016/S0378-2166(99)00096-X.
• Goodwin, Marjorie Harness. 1997. By-play: Negotiating evaluation in story-telling. W: G.R. Guy, C. Feagin, D. Schiffrin i J. Baugh (eds.). Towards a Social Science of Language: Papers in Honor of William Labov. Vol. 2: Social Interaction and Discourse Structures. Philadelphia, PA: John Benjamins, s. 77–102.
• Haddington, Pentti. 2018. Leave-taking as multiactivity: Coordinating conversational closings with driving in cars. „Language and Communication” DOI: https://doi.org/10.1016/j.langcom.2018.04.003.
• Hałas, Elżbieta. 2001. Symbole w interakcji. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Handelman, Don. 2010. Rituals/spectacles „International Social Science Journal” DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-2451.1997.tb00031.x.
• Houseman, Michael. 1993. The interactive basis of ritual effectiveness in a male initiation rite. W: Cognitive Aspects of Religious Behavior. P. Boyer (ed.). Cambridge: Cambridge University Press, s. 207–224.
• Houseman, Michael i Carlo Severi. 1998. Naven or the Other Self. A Relational Approach to Ritual Action. Tłum. M. Fineberg. Leiden, Boston, Kóln: Brill.
• Jones, Nikki i Geoffrey Raymond. 2012. “The camera rolls”. Using third-party video in field research. „The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science” 642(1): 109–123. DOI: https://doi.org/10.1177/0002716212438205.
• Kalmijn, Matthijs. 2004. Marriage rituals as reinforces of role transitions: An analysis of wedding in the Netherlands. „Journal of Marriage and Family” 66: 582–594.
• Keevallik, Leelo. 2010. Bodily quoting in dance correction. „Research on Language and Social Interaction” 43(4): 401–426. DOI: https://doi.org/10.1080/08351813.2010.518065.
• Kodeks Etyki Socjologa uchwalony przez Walne Zgromadzenie Delegatów Polskiego Towarzystwa Socjologicznego dnia 25 marca 2012 r., dostępny na stronie PTS http://pts.org.pl/wp-content/uploads/2016/04/kodeks.pdf [dostęp 11.11.2018].
• Kolberg, Oskar. 1965. Pomorze. Dzieła wszystkie, tom 39. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Kolberg, Oskar. 1978. Kujawy, część 1. Dzieła wszystkie, tom 3. Kraków: Polskie Towarzystwo Muzyczne.
• Komorowska, Jadwiga. 1984. Świąteczne zwyczaje domowe w wielkim mieście. Studium na przykładzie Warszawy. Warszawa: PWN.
• Kowalski, Piotr. 2002. Woda żywa. Opowieść o wodzie, zdrowiu, higienie i dietetyce. Wrocław: Ossolineum.
• Kwak, Anna. 2005. Rodzina w dobie przemian: małżeństwo i kohabitacja. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Lambek, Michael. 2013. The value of (performative) acts. „HAU: Journal of Ethnographic Theory” 3(2): 141–160.
• Lerman Robert i Bradford Wilcox. 2014. For Richer, for Poorer. How Family Structures Economic Success in America. Charlottesville: Institute for Family Studies.
• Lerner, Gene H. 1993. Collectivities in action: Establishing the relevance of conjoined participation in conversation. „Text – Interdisciplinary Journal for the Study of Discourse” 13(2): 213–245. DOI: https://doi.org/10.1515/text.1.1993.13.2.213.
• Lerner, Gene H. 1995. Turn design and the organization of participation in instructional activities. „Discourse Processes” 19(1): 111–131. DOI: https://doi.org/10.1080/01638539109544907.
• Lerner, Gene H. 2002. Turn-sharing: The choral co-production of talk-in-interaction. W: C. E. Ford, B. A. Fox i S. A. Thompson (eds.). Oxford Studies in Sociolinguistics. The Language of Turn and Sequence. Oxford, New York: Oxford University Press, s. 225–257.
• Malinowski, Bronisław. 1967 [1932]. Argonauci Zachodniego Pacyfiku: relacje o po-czynaniach i przygodach krajowców z Nowej Gwinei. Tłum. B. Olszewska-Dyoniziak i S. Szynkiewicz. Warszawa: PWN.
• Mauss, Marcel. 2013 [1929] Joking relations. Tłum. J.I. Guyer. „HAU: Journal of Ethnographic Theory” 3(2): 317–334.
• Mondada, Lorenza. 2018. Multiple temporalities of language and body in interaction: Challenges for transcribing multimodality. „Research on Language and Social Interaction” 51(1): 85–106. DOI: https://doi.org/10.1080/08351813.201 8.1413878.
• Myerhoff, Barbara. 2009. Śmierć we właściwym czasie: konstrukcja „ja” i konstrukcja kultury w dramacie rytualnym. W: J. MacAloon (red.). Rytuał, dramat, święto, spektakl. Wstęp do teorii widowiska kulturowego. Tłum. K. Przyłuska-Urbanowicz. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 229–272.
• Piotrowicz, Oliwia. 2018. Nasz wspólny „wielki dzień”. Przygotowania ślubne a zróżnicowanie wizji oraz ról ze względu na płeć. Niepublikowana praca magisterska. Gdańsk: Uniwersytet Gdański.
• Pisarek, Adam. 2016. Gościnność polska. O kulturowych konkretyzacjach idei. grupa-kulturalna.pl, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Przybył, Iwona. 2017. Historie przedślubne. Przemiany obyczajowości i instytucji zaręczyn. Poznań: Wydawnictwo UAM.
• Rancew-Sikora, Dorota. 2007. Analiza konwersacyjna jako metoda badania rozmów codziennych. Warszawa: Trio. Rancew-Sikora, Dorota. 2014. Woda – o fragmentacji doświadczenia. „Kultura i Społeczeństwo” 58(2): 3–22.
• Rancew-Sikora, Dorota. 2015. Opowiadanie w społecznym układzie stołu. Analiza konwersacyjna spotkań rodzinnych. „Studia Humanistyczne AGH” 14(1): 25–43. DOI: http://doi.org/10.7494/human.2015.14.1.25.
• Rancew-Sikora, Dorota i Magdalena Żadkowska. 2017. Receiving guests at home by nationally mixed couples: The case of Polish females and Norwegian males. „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny” 166(4): 61–86.
• Raymond, Geoffrey i Gene H. Lerner. 2014. A body and its involvements. W: P. Haddington, T. Keisanen, L. Mondada, i M. Nevile (eds.). Multiactivity in Social Interaction. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company, s. 227–245.
• Ruggles, Steven. 2015. Patriarchy, power and play: The transformation of American families 1800–2015. „Demography” 52(6): 1797–1823. DOI: https://doi.org/10.1007/s13524-015-0440-2.
• Sacks, Harvey, Emanuel Schegloff i Gail Jefferson. 1974. A simplest systematics for the organization of turn-taking for conversation. „Language” 50(4): 696–735.
• Schmidt, Filip. 2015. Para, mieszkanie, małżeństwo. Dynamika związków intymnych na tle przemian historycznych i współczesnych dyskusji o procesach indywidualizacji. Warszawa–Toruń: Fundacja na rzecz Nauki Polskiej.
• Skowrońska, Marta. 2014. Przyjmowanie gości w przestrzeni domowej jako problem granicy między publicznym a prywatnym. W: M. Łukasiuk i M. Jewdokimow (red.). Socjologia zamieszkiwania, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Sub Lupa”, s. 156–178.
• Slany, Krystyna. 2002. Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie. Kraków: Nomos.
• Sniezek, Tamara. 2005. Is it our day or the bride’s day? The division of wedding labor and its meaning for couples. „Qualitative Sociology” 28(3): 215–234. DOI: https://doi.org/10.1007/s11133-005-6368-7.
• Stevanovic, Melisa i Anssi Peräkylä. 2012. Deontic authority in interaction: The right to announce, propose, and decide. „Research on Language and Social Interaction” 45(3): 297-321. DOI: https://doi.org/10.1080/08351813.2012.699260.
• Stivers, Tanya i Jack Sidnell. 2005. Introduction: Multimodal interaction. „Semiotica” 156: 1–20. DOI: https://doi.org/10.1515/semi.2005.2005.156.1.
• Straczuk, Justyna. 2013. Cmentarz i stół. Pogranicze prawosławno-katolickie w Polsce i na Białorusi. Toruń: Wydawnictwo UMK.
• Szlendak, Tomasz. 2010. Socjologia rodziny: ewolucja, historia, zróżnicowanie. Warszawa: WN PWN.
• Szukalski, Piotr. 2018. Małżeństwa wyznaniowe i ich regionalne zróżnicowanie. „Demografia i Gerontologia Społeczna – Biuletyn Informacyjny” nr 5.
• Tambiah, Stanley. 2017. Form and meaning of magical acts. A point of view. „HAU: Journal of Ethnographic Theory” 7(3): 451–473.
• Turner, Victor. 2005a. Gry społeczne, pola i metafory. Tłum. W. Usakiewicz. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Turner, Victor. 2005b. Od rytuału do teatru. Powaga zabawy. Tłum. M. i J. Dziekanowie. Warszawa: Volumen.
• Turner, Victor. 2010. Proces rytualny. Tłum. E. Dżurak. Warszawa: PIW.
• Zinken, Jörg i Eva Ogiermann. 2013. Responsibility and action: Invariants and diversity in requests for objects in British English and Polish interaction. „Research on Language and Social Interaction” 46(3), 256–276. DOI: https://doi.org/10.1080/08351813.2013.810409.
• Żadkowska, Magdalena. 2016. Para w praniu. Codzienność, partnerstwo, obowiązki domowe. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Identifiers

DOI

10.24425/sts.2019.126135