Nadzór właścicielski, nadzór korporacyjny czy „samo-władztwo oligarchii akademickiej”? – Dylematy ładu akademickiego w publicznych szkołach wyższych w świetle nowej ekonomii instytucjonalnej

• Authors: Pietrzak Michał

Title variants

EN

University Steered by State, University Steered by State and Stakeholders or Self-Governed Academic Oligarchy? – Dilemma of Governance in Public Higher Education Organizations – New Institutional Economics Approach

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł podejmuje problematykę ładu akademickiego, tj. odpowiednika corporate governance w odniesieniu do publicznych szkół wyższych w Polsce – w kontekście nowej ekonomii instytucjonalnej. Specyfika kształcenia i badań naukowych jako produktów uczelni akademickich (uniwersyteckich) wskazuje na potencjalne zawodności rynku jako mechanizmu koordynacji dostarczania tych dóbr (np. asymetria informacji i selekcja negatywna). Zawodności te sugerują, że właściwym mechanizmem jest instytucja kierująca w formie organizacji hierarchicznej (uniwersytet). Istotną kwestią jest projekt ładu akademickiego takiej organizacji. Obecny model został określony jako „samo-władztwo oligarchii akademickiej”. Jest on przedmiotem ostrej krytyki. Jednakże problemy związane z rozdzieleniem własności i kontroli oraz pomiarem wyników działalności akademickiej i wynikające stąd koszty agencji wskazują, że model ten może mieć pewne przewagi nad postulowanymi modelami, zakładającymi większą centralizację i skuteczniejsze sterowanie przez państwo lub państwo i interesariuszy, takich jak biznes czy samorząd. Wątpliwości te wskazują na potrzebę dalszych badań, pozwalających rzetelnie ocenić zasadność ewentualnych reform obecnego systemu ładu akademickiego.

EN

The paper concerns with corporate governance in public higher education organizations in Poland. The paper approach is based on the new institutional economics. The special features of academic products (i.e. education and scientific research) suggest that potential market failures exist that handicapped market as governance mechanism in supplying such services. Those market failures suggest that the better than market is the hierarchical mode of control, namely university. Important issue is governance of such organization. The model which dominated in Polish universities could be described as self-governance of academic oligarchy. This model is under strong criticism. However, the problems of separation of ownership and control and the problem of metering of academic performance and resulting agency costs suggest that this model could have some advantages over the proposed alternative models. The main assumption of those proposed models is stronger centralization and more direct control experienced by government or government and stakeholders (i.e. business and local administration). Those concerns show that further studies are desired. Such studies should allow to accurately assess the justification of proposed reforms of academic governance.

Keywords

PL

publiczne szkolnictwo wyższe; nadzór właścicielski; nadzór korporacyjny; oligarchia akademicka; ład akademicki; nowa ekonomia instytucjonalna

EN

public higher education organizations; governance; academic oligarchy; new institutional economics

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Studia Prawno-Ekonomiczne
• Year: 2016
• Volume: C
• Pages: 285-302

Dates

published

2016

Contributors

author

Pietrzak Michał

• Katedra Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw, Wydział Nauk Ekonomicznych, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego

References

• Akerlof George A., The Market for „Lemons”: Quality, Uncertainty and the Market Mechanism, The Quaterly Journal of Economics 1970/84/3, s. 488–500.
• Alchian Armen A., Demsetz Harold, Production, Information Costs, and Economic Organization, The American Economic Review 1972/62/5, s. 777–795.
• Barzel Yoram, Economic Analysis of Property Rights, Cambridge University Press, Cambridge 2009.
• Blaug Mark, Teoria ekonomii. Ujęcie retrospektywne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
• Carlton Dennis W., Perloff Jeffrey M., Modern Industrial Organization, Pearson Addison Wesley, Boston 2005.
• Carroll Kathleen, Property Rights and Managerial Decision in For-Profit, Nonprofit, and Public Organizations, Palgrave Macmillan 2004.
• Coase Ronald H., Firma, rynek i prawo, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2013.
• Commons John R., Institutional Economics, The American Economic Review 1931/21/4, s. 648–657.
• Dobbins Michael, Knill Christoph, Higher Education Policies in Central and Eastern Europe: Convergence toward a Common Model?, Governance 2009/22/3, s. 397–430.
• Fulton Olivier, Santiago Paulo, Edquist Charles, El-Khawas Elaine, Hackl Elsa, OECD Reviews of Tertiary Education: Poland, OECD 2007.
• Hansman Henry, The Ownership of Enterprise, The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge 2000.
• Leja Krzysztof, Zarządzanie uczelnią, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2013.
• McCormick Robert E., Meiners Roger E., University Governance: a Property Rights Perspective, Journal of Law & Economics 1988/XXXI, s. 423–442.
• Meek Lynn V., Teichler Ulrich, Kearney Mary-Louise (red.), Higher Education, Research and Innovation: Changing Dynamics, INCHER-Kassel, Kassel 2009.
• Pietrzak Michał, Potrzeba kontroli zarządczej w publicznych szkołach wyższych, w: E. Nowak, M. Nieplowicz (red.), Rachunkowość a controlling, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Wrocław 2013, s. 404–414.
• Tertiary Education in Poland. Szkolnictwo wyższe w Polsce, Biuro Banku Światowego w Polsce, Warszawa 2004.
• Williamson Oliver E., Markets and Hierarchies. Analysis and Antitrust Implications, The Free Press, New York 1983.
• Williamson Oliver E., Comparative Economic Organization: The Analysis of Discrete Structural Alternatives, Administrative Science Quarterly 1991/36, s. 269–296.
• Williamson Oliver E., Ekonomiczne instytucje kapitalizmu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
• Williamson Oliver E., Instytucje kierujące, Gospodarka Narodowa 1999/3, s. 104–109.
• Williamson Oliver E., The New Institutional Economics: Taking Stock, Looking Ahead, Journal of Economic Literature, 2000/XXXVIII, s. 595–613.
• Strony internetowe:
• Arrow Kenneth J., The Organizattion of Economic Activity: Issues Pertinent to the Choice of Market versus Nonmarket Allocation, 1969, http://www.uvm.edu/~jdericks/EE/Arrow2.pdf; stan na 19.03.2016 r.
• Handke Mirosław, Pożegnajmy PRL w uczelniach, Forum Akademickie 2010/3, http://forumakad.pl/archiwum/ 2010/03/26_pozegnajmy_prl_w_uczelniach.html; stan na 17.03.2016 r.
• Jajszczyk Andrzej, Pacholski Leszek, Pomieszane role, Forum Akademickie 2010/1, http://forumakad.pl/archiwum/ 2010/01/27_pomieszane_role.html; stan na 17.03.2016 r.
• Stankiewicz Wacław, Ekonomika Instytucjonalna. Zarys wykładu, Warszawa 2012, http:// www.pwsbia.edu.pl/pliki/Waclaw_Stankiewicz_Ekonomika_Instytucjonalna_III.pdf;
• stan na 17.11.2015 r.

Identifiers

ISSN

0081-6841