Życie i wychowanie w rodzinach polskich w XIX i na początku XX wieku

• Authors: Jakubiak Krzysztof

Title variants

EN

Life and upbringing in polish families in XIX and at the beginning of XX century

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Refleksja nad rodziną zajmuje ważne miejsce we współczesnych naukach o wychowaniu. To wzrastające zainteresowanie problematyką rodziny na ich gruncie doprowadziło nawet do wyodrębnienia osobnej subdyscypliny – pedagogiki rodziny1. Rodzina jako „środowisko życia i wychowania” jest również przedmiotem refleksji historycznej, w szczególności dociekań naukowych na gruncie historii wychowania stanowiącej swoiste pogranicze nauk historycznych i pedagogicznych, zwłaszcza tej historii wychowania, która zorientowana jest na tzw. „społeczną historię wychowania”, czy „historię edukacji” znacznie rozszerzających dotychczasowe pole badawcze tej dyscypliny. Rodzina jest bowiem najstarszą formą życia społecznego, w konsekwencji zjawiskiem historycznym kształtowanym w życiu kolejnych pokoleń, któremu towarzyszyły także rozważania o jej znaczeniu, funkcjach i wewnętrznej strukturze. Szczególnie ważną rolę spełniała rodzina w dziejach Polski. Przez wieki decydowała o żywotności nie tylko rodzinnych tradycji, ale także o kształtowaniu oblicza całego narodu, jego mentalności i skali otwartości. W tekście tym podjęto stania w zakresie ukazania wyjątkowej roli rodziny jaką odegrała ona w XIX wieku i w początkach XX stulecia. Owe wyjątkowe znaczenie rodziny, „instytucji” domu rodzinnego, było konsekwencją przede wszystkim ówczesnej sytuacji politycznej, w jakiej znalazł się naród polski w okresie zaborów.

EN

The thought about family is an important aspect of modern educational sciences. Increasing interest in problematics of family led to formation of individual subdiscipline- pedagogy of family. Family as „environment of life and upbringing” is also a subject of historical reflection, especially scientific discussion of history of upbringing, which is the borderland of historical and pedagogical sciences. The area of history of upbringing focused on „social history of upbringing” of „history of education” expand previous research area of this discipline. Family is the oldest form of social life, in consequence it is the historical phenomenon formed in the life of following generations, which was accompanied with discussion over its meaning, functions and inner structure. Family was especially important in history of Poland. For centuries it was a decisive aspect of continuation of traditions and formation of the appearance of whole nation, its mentality and openness. In this text the author tried to present a unique role of family in XIX and at the beginning of XX century. This unusual meaning of family as an “institution” was primarily a consequence of politic situation Poland was in during the time of annexation.

Keywords

PL

rodzina, wychowanie, dziecko, ujęcie historyczne – XIX/XX wiek

EN

family, upbringing, child, historical conceptualization – XIX/XX century

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Kultura – Przemiany – Edukacja
• Year: 2017
• Volume: 5
• Pages: 77-92

Dates

published

2017

Contributors

author

Jakubiak Krzysztof

• Uniwersytet Gdański

References

• Brykczyński A., O małżeństwie i wychowaniu dzieci. Uwagi praktyczne do ludu, Warszawa 1902. Chwalba A., Sacrum i rewolucja. Socjaliści polscy wobec praktyk i symboli religijnych (1870–1918), Kraków 1992. Dzieduszycka A., Gawędy o wychowaniu, „Kronika Rodzinna” 1874, nr 4, 5. Encyklopedia Wychowawcza, opr. J.T. Lubomirski, t. II, Warszawa 1885. Froebel F., O znaczeniu zabawy, [w:] Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, wyboru dokonał i opracował S. Wołoszyn, t. 2, Warszawa 1965. Goltz A., Jak pojmować i wykonywać miłosierdzie, „Kronika Rodzinna” 1873, nr 7. Hellwig J., W kręgu refleksji nad wychowaniem w polskiej rodzinie w okresie zaboru pruskiego, „Studia Pedagogiczne”, z. 28, Z dziejów życia i wychowania w rodzinie, red. K Jakubiak, Wydawnictwo Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1996. Hoffmanowa K., O powinnościach kobiet, [w:] Tejże, Dzieła, wyd. pod red N. Żmichowskiej, t. 9, Warszawa 1876. Jabłonowska Z., Rodzina w XIX i na początku XX wieku, [w:] Przemiany rodziny polskiej, red. J. Komorowska, Warszawa 1975. Jamrożek W., Idee edukacyjne polskiej Socjalnej Demokracji w Galicji do 1918 roku, Poznań 1994. Jedynak B., Dom i kobieta w kulturze niewoli, [w:] Kobieta w kulturze i społeczeństwie, red, B. Jedynak, Lublin 1990. Jeske A., Pedagogika obejmująca zasady o metody moralnego, fizycznego i naukowego wychowania dzieciątek ze szczególnym względem na potrzebę wychowania domowego, Warszawa 1875. Kabzińska Ł., Rodzina jako podstawowe środowisko wychowawcze w pedagogicznych koncepcjach Królestwa Polskiego lat 1864–1918, [w:] Wychowanie w rodzinie polskiej od schyłku XVIII do polowy XX wieku, red. K. Jakubiak. A. Winiarz, Wydawnictwo Uczelniane WSR Bydgoszcz 2000. Kawula S., Brągiel J., Janke A. W., Pedagogika rodziny. Obszary i panorama problematyki, Toruń 2007. Kliś A., Rola rodziny w wychowaniu dziecka w galicyjskiej refleksji pedagogicznej, [w:] W służbie szkoły i nauki. Księga poświęcona Profesorowi Czesławowi Majorkowi, red. Z. Ruta, R. Ślęczka, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej Kraków 2003. Kulko C., Odmienność rytmów rozwoju? Rodziny europejskie, rodziny polskie na przełomie XVIII i XIX wieku, [w:] Rodzina – prywatność – intymność. Dzieje rodziny polskiej w kontekście europejskim, red. D. Kałwa, A. Walaszek, A.Żarnowska, Warszawa 2005. Leśniakowska M., Dwór polski a idee domu w kulturze europejskiej, [w:] Dwór polski w XIX wieku. Zjawisko historyczne i kulturowe, Warszawa 1990. Libelt K., O emancypowaniu się stosunków familijnych, [w:] Pisma o oświacie i wychowaniu. Opr. J. Szewczyk, Ossolineum Wrocław 1971. Lutyńska K., Ideologia czasopism rodzinnych Królestwa Polskiego w latach 1860–1880, „Przegląd Nauk Historycznych i Społecznych” 1956, t. VII, Łódź 1958. Markowska D., Rodzina w społeczności wiejskiej – ciągłość i zmiana, Warszawa 1976. Pestalozzi J. H., Matka i dziecko, [w:] Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, wyboru dokonał i opracował S. Wołoszyn, t. 2, Warszawa 1965. Podgórska E., Zagadnienia pedagogiczne w polskim czasopiśmiennictwie drugiej polowy XIII wieku, „Studia Pedagogiczne”, t. 3, Wrocław 1956. Trzeciakowscy M. i L., W dziewiętnastowiecznym Poznaniu, Poznań 1987. Turowski J., Rodzina chłopska w okresie lat 1864–1914 w świetle źródeł pamiętnikarskich, „Łódzkie Studia Etnograficzne” MX, Łódź 1967. Rzepniewska D., Rodzina ziemiańska w Królestwie Polskim, [w:] Społeczeństwo polskie XVIII i XIX wieku. Studia o rodzinie, red. J. Leskiewiczowa, t. IX, Warszawa 1991. Sierociński T., Wypisy z pedagogiki, Warszawa 1846. Sobczak J., Przejawy zainteresowania wychowaniem rodzinnym w pracach niektórych polskich pisarzy i pedagogów u schyłku XVIII i w pierwszej połowie XIX wieku, „Studia Pedagogiczne”. Zeszyty Naukowe WSP w Bydgoszczy, z. 18, red. J. Jundziłł, Bydgoszcz 1992. Sobczak J., Warunki i przejawy rozwoju teorii wychowania rodzinnego i edukacji rodziców od czasów Odrodzenia, [w:] Rodzina. Przeszłośc-teraźniejszość-przyszłość, red. A. Tchorzewski, Bydgoszcz 1988. Staszic S., Pisma i wypowiedzi pedagogiczne, opr. i wstęp T. Nowacki, Wrocław 1956. Struve H., O emancypacji kobiet, „Kronika Rodzinna” 1867, nr 4. Szybiak I., O rodzicielskich zaletach i wadach w oświeceniowej polskiej publicystyce edukacyjnej, [w:] Nauczanie domowe dzieci polskich od XVIII do XX wieku, red. K. Jakubiak, A. Winiarz, Bydgoszcz 2004. Trentowski B.F., Chowanna czyli system pedagogiki narodowej, t. 2, Wrocław 1970. Żarnowska A., Modele rodziny i pozycja w niej kobiety w uprzemysławiającym się mieście na przełomie XIX/XX wieku. Tradycja i modernizacja, [w:] Pamiętnik XV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich, t. 2, Przemiany społeczne a modele rodziny, red. A. Żarnowska, Toruń 1995.

Identifiers

DOI

10.15584/kpe.2017.5.5

ISSN

2300-9888

EISSN

2544-1205