Zmiany wartościowania gwary przez mieszkańców Hajnówki na pograniczu wschodnim od połowy XX wieku do dnia dzisiejszego (na podstawie wywiadów)

• Authors: Czarnecka Katarzyna

Title variants

EN

Changes evaluation of the East Slavonic dialects used by residents of Hajnówka town on Eastern borderland of Poland since half of the 20th century to nowadays (based on interviews)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Chociaż w Hajnówce głównym językiem komunikacji jest polszczyzna, mieszkańcy mogą się wykazać znajomością gwar wschodniosłowiańskich, które pojawiły się tu w związku z przybyciem migrantów z okolicznych wsi w celach zarobkowych. Stosunek do wspomnianych gwar ulegał przemianom na przestrzeni siedemdziesięciolecia. Używanie gwary nie wiąże się już ze wstydem i lękiem. Gwary są obecne nie tylko w sferze rodzinnej i sąsiedzkiej — wkraczają również do sklepów czy urzędów. W artykule podejmuję próbę prześledzenia tych zmian oraz wskazania ich przyczyn. Opieram się głównie na wywiadach z mieszkańcami Hajnówki.

EN

Although in Hajnówka the main language of communication is Polish, the residents know the East Slavonic dialects that appeared here in connection with the arrival of migrants, which came here from the neighboring villages to the work. Attitude to these dialects among the members of Hajnówka society changed over the 70 years. Using East Slavonic dialects nowadays is not connected with shame and fear. Dialects are present not only in the sphere of family and neighborhood, but also into shops or offices. In this article I try to follow these changes and identify their causes. It is based on interviews with residents of Hajnówka.

Keywords

PL

gwara; Podlasie; pogranicze; miasto; identyfikacja etniczna

EN

dialect; Podlacha; borderland; town; ethnic identification

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Socjolingwistyka
• Year: 2016
• Issue: 30
• Pages: 89-99

Dates

published

2016

Contributors

author

Czarnecka Katarzyna

• Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Warszawa

References

• Adamowicz J. 1982: Rys historyczny hajnowskiego przedsiębiorstwa przemysłu drzewnego, Hajnówka: Koło Zakładowe SITLiD przy HPPD.
• Barwiński M. 2004: Podlasie jako pogranicze narodowościowo-wyznaniowe, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Barwiński M. 2005: Struktura narodowościowa i językowa mieszkańców południowo-wschodniej części województwa podlaskiego. Porównanie wyników badań terenowych i narodowego spisu powszechnego, Pogranicze. Studia Społeczne, t. XII, 67–84.
• Bieńkowska - Ptasznik M. 2007: Polacy — Litwini — Białorusini. Przemiany stosunków etnicznych na północno-wschodnim pograniczu Polski, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Bonda K. 2015: Okularnik, Warszawa: Muza.
• Czarnecka K. 2015a: Zróżnicowanie językowe średniego pokolenia mieszkańców Hajnówki na pograniczu wschodnim w świetle wypowiedzi jego reprezentantów, [w:] Wierzbicka-Piotrowska E. (red.): Dialog pokoleń w języku potocznym, w języku wsi i miasta, w literaturze, w publicystyce, w tekstach kultury, Warszawa: Z prac Towarzystwa Kultury Języka, 263–273.
• Czarnecka K. 2015b: Jak się mówi w Hajnówce — według hajnowian, [w:] Czabańska-Rosada M., Golachowska E., Serafin E., Taborska K., Zielińska A. (red.): Pogranicze wschodnie i zachodnie, Warszawa–Gorzów Wielkopolski: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 205–210.
• Gryc A. (red.) 2010: Wspomnienia deportowanych z ziemi podlaskiej na Syberię i do Kazachstanu w latach 1939–1956, Hajnówka: Urząd Miasta Hajnówka.
• Informacja o ustaleniach końcowych śledztwa S 28/02/Zi w sprawie pozbawienia życia 79 osób — mieszkańców powiatu Bielsk Podlaski w tym 30 osób tzw. furmanów w lesie koło Puchał Starych, dokonanych w okresie od dnia 29 stycznia 1946 r. do dnia 2 lutego 1946 <http://ipn.gov.pl/wydzial-prasowy/komunikaty/informacja-o-ustaleniach-koncowych-sledztwa-s-2802zi-w-sprawie-pozbawienia-zyc> [11.08.2015 r.].
• Mironowicz A. 2015: Od Hajnówki do Pahlavi. Wspomnienia, Warszawa: Editions Spotkania.
• Monkiewicz W. 1982: Zbrodnie hitlerowskie w Hajnówce i w okolicy, Białystok: Towarzystwo Przyjaciół Hajnówki, Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Białymstoku.
• Nikitorowicz J. 1992: Socjalizacja i wychowanie w zróżnicowanych wyznaniowo i etnicznie rodzinach Białostocczyzny, Białystok: Dział Wydawnictw Filii UW.
• Pater R. 2013: Encyklopedia Hajnówki, Hajnówka: Miejska Biblioteka Publiczna w Hajnówce.
• Pater R. 2016: Miasto na skraju Puszczy Białowieskiej, Hajnówka: Miejska Biblioteka Publiczna w Hajnówce.
• Puzynina J. 2004: Problemy wartościowania w języku i w tekście, Etnolingwistyka 16, 179–189.
• Sadowski A. 1995: Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców, Białystok: Trans Humana.
• Sadowski A. 2013, Tożsamość społeczna mniejszości na pograniczach w świetle danych spisowych, [w:] Rancew-Sikora D., Olbracht-Prondzyński C., Kaczmarczyk M., Czekanowski P. (red.): O społecznym znaczeniu tożsamości, miejsca i czasu życia. Szkice socjologiczne i gerontologiczne, Gdańsk: Wydawnictwo Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, 43–58.
• Sajewicz M. 1997: O białorusko-ukraińskiej granicy językowej na Białostocczyźnie, [w:] Ze studiów nad gwarami wschodniosłowiańskimi w Polsce, Rozprawy Slawistyczne 12, 91–107.
• Smułkowa E. 1992: Pojęcie gwar przejściowych i mieszanych na polsko-białoruskim pograniczu językowym, [w:] Między Wschodem i Zachodem, cz. 4: Zjawiska językowe na pograniczu polsko-ruskim. Dzieje Lubelszczyzny, t. 6, Lublin: Lubelskie Towarzystwo Naukowe.
• Tatarczyk W. 2000: Dzieje Hajnówki do 1944 roku, wyd. II popr. i uzup., Hajnówka: Miejska Biblioteka Publiczna w Hajnówce.
• Tatarczyk W. 2001: Dzieje Hajnówki 1944–2000, Hajnówka: Miejska Biblioteka Publiczna w Hajnówce.
• Weinreich U. 1953, Languages in Contact, New York: Linguistic Circle of New York.
• Zin W. 2010: Hajnowskie wspomnienia — pożegnanie przeszłości, Hajnówka: Miejska Biblioteka Publiczna w Hajnówce.

Identifiers

DOI

10.17651/SOCJOLING.30.8