Wartość badawcza archiwaliów Wydziału do spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Tarnowie jako źródła do dziejów aparatu wyznaniowego PRL

• Authors: Bielaszka-Podgórny Barbara

Title variants

EN

The Exploratory Value of Archives in the Department of Denominations of the Provincial Office in Tarnow as a Source for the History of the Apparatus for Religious Denominations in the PRP

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wydział do spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Tarnowie rozpoczął działalność w 1975 r. Przez cały okres swojego istnienia, do końca 1989 r., funkcjonował jako samodzielny wydział wyodrębniony w strukturze tego urzędu. Swoim zasięgiem obejmował obszar województwa tarnowskiego. Na jego terenie koordynował wszelkie działania z zakresu materii wyznaniowej. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie i omówienie pozostałości aktowej powstałej w wyniku działalności tego wydziału oraz ukazanie jej wartości badawczej jako źródła do badań nad kierunkami polityki wyznaniowej realizowanej w PRL na szczeblu wojewódzkim. W opracowaniu zwrócono uwagę na postać fizyczną archiwaliów oraz ich stan zachowania. Podstawę źródłową niniejszego opracowania stanowią archiwalia wytworzone i zgromadzone w czasie funkcjonowania WdsW Urzędu Wojewódzkiego w Tarnowie oraz wszelkie dostępne materiały archiwalne wytworzone przez inne wydziały tarnowskiego urzędu wojewódzkiego, a także akty prawne, zwłaszcza zarządzenia i decyzje wojewody tarnowskiego, dotyczące omawianej problematyki.

EN

T he Department of Denominations in Provincial Office in Tarnow was launched in 1975. Throughout all its existence until the end of 1989, the department operated as an autonomous section that was allocated in the structure of the office. Its main role was in coordinating all kinds of actions related to religious affairs. The range of its activity was the area of Tarnow Voivodeship. This article aims to depict and elaborate the archives heritage that was produced in the course of activity of the Department of Denominations in the Provincial Office in Tarnow. In addition, the article presents the exploratory value of records resources from the Department of Denominations as a source for researches concerning directions of religious policy that was conducted in the time of the Polish People’s Republic at the voivodeship level. In this elaboration, particular attention was paid to physical forms and the state of preservation of the archives.

Keywords

EN

Provincial Office in Tarnow; the Department of Denominations; archives; The Polish People’s Republic; denominational administration

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2019
• Issue: 33
• Pages: 438-457

Contributors

author

Bielaszka-Podgórny Barbara

• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

References

• Czwołek A., Służba wojskowa alumnów w PRL (na przykładzie 54. Szkolnego Batalionu Ratownictwa Terenowego w Bartoszycach), „Klio: czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2011, nr 18.
• Degen R., Dokumentacja i jej podział [w:] Współczesna dokumentacja urzędowa, red. H. Robótka, Toruń 2011.
• Encyclopedia of Archival Science, red. L. Duranti, P.C. Franks, Lanham–Boulder–New York–London 2015.
• Fiejdasz L., Opór społeczeństwa Rzeszowszczyzny wobec działań Wydziału do Spraw Wyznań, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2010, t. 13.
• Fiejdasz L., Stosowanie prawa przez Wydział do Spraw Wyznań w Rzeszowie wobec duchownych Kościoła katolickiego w latach 1950–1973, Lublin 2012.
• Frątczak W., Służba wojskowa alumnów diecezji włocławskiej jako forma represji wobec Kościoła, „Ateneum Kapłańskie” 2005, t. 144, z. 1.
• Kumor B., Diecezja tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786–1985, Kraków 1985.
• Kwiatkowska W., Metodyka opracowania zasobu archiwalnego ze szczególnym uwzględnieniem akt spraw, Toruń 2016.
• Kwiatkowska W., Tradycyjny model opracowania zasobu archiwalnego i jego znaczenie w dobie współczesnej, „Archiwa – Kancelarie – Zbiory” 2010, nr 1 (3).
• Lesiński A., Służba wojskowa kleryków w PRL (1959–1980), Olsztyn 2010.
• Łabuz M., Historiografia diecezji tarnowskiej. Stan badań [w:] Dzieje diecezji tarnowskiej, t. 2: Instytucje i wydarzenia, red. A. Gąsior, J. Królikowski, Tarnów 2012.
• Łatka R., Krakowskie struktury aparatu państwowego PRL zajmujące się Kościołem katolickim, ,,Zeszyty Historyczne WiN-u” 2012, nr 36.
• Łatka R., Polityka władz PRL wobec Kościoła katolickiego w województwie krakowskim w latach 1980–1989, Kraków 2016.
• Marek Ł., ,,Kler to nasz wróg”. Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na terenie województwa katowickiego w latach 1956–1970, Katowice 2009.
• Metodyka pracy archiwalnej, red. S. Nawrocki, S. Sierpowski, wyd. 5, Poznań 2004.
• Meysztor J., Służba wojskowa alumnów Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w latach 1959–1979 [w:] Wojskowa służba śląskich duchownych w latach 1918–1980, red. Z. Kapała, J. Myszor, Katowice 1999.
• Misztal H., Mezglewski A., Zarys kompetencji, styl działania i cele Urzędu ds. Wyznań [w:] Prawo i polityka wyznaniowa w Polsce Ludowej. Materiały II Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 26–28 października 2004), red. A. Mezglewski, P. Stanisz, M. Ordon, Lublin 2005.
• Nowakowski A., Administracja spraw wyznaniowych w powojennej Polsce, „Kościół i Prawo” 1998, t. 13.
• Piotrowski P., Służba wojskowa kleryków na przykładzie 56 Batalionu Ratownictwa Terenowego w Brzegu (1966–1980) [w:] Represje wobec Kościoła katolickiego na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie 1945–1989, red. S. Bogaczewicz, S. Krzyżanowska, Wrocław 2004.
• Robótka H., Opracowanie i opis archiwaliów. Podręcznik akademicki, Toruń 2010.
• Rocznik Statystyczny Województw 1976, „Statystyka Polski” 1976, nr 82.
• Schematyzm Diecezji Tarnowskiej 1983, red. J. Rzepa, Kraków [b.r.w.].
• Setlak A., Służba wojskowa alumnów WSD w PRL i jej ocena w wypowiedziach alumnów i kapłanów rezerwistów z 1970 r.: studium historyczno-socjologiczne na przykładzie Bartoszyc, Olsztyn 2002.
• Szczęch R., Między jawnym a tajnym. Współpraca pionów wyznaniowych administracji państwowej i aparatu bezpieczeństwa na terenie Polski południowej w celu uskutecznienia działań przeciwko duchowieństwu w latach 40. i 50. XX wieku [w:] Kościół katolicki w czasach komunistycznej dyktatury. Między bohaterstwem a agenturą.
• Studia i materiały, t. 3, red. J. Szczepaniak, M. Lasota, Kraków 2010.
• Szymański A., Działalność Wydziału do Spraw Wyznań w Opolu w latach 1958–1989 w świetle dokumentów Archiwum Państwowego w Opolu, ,,Przegląd Prawa Wyznaniowego” 2012, t. 4.
• Talarek K., Diecezja tarnowska w latach 1945–1970. Problemy personalno-organizacyjne, Tarnów 2012.
• Tokarski S., Materiały dotyczące życia i posługi arcybiskupa Jerzego Ablewicza w zasobach Archiwum Diecezjalnego w Tarnowie [w:] Dzieje diecezji tarnowskiej, t. 5: Miłośnik Kościoła Bożego arcybiskup Jerzy Ablewicz, red. J. Królikowski, L. Rojowski, Tarnów 2016.
• Włodkowski R., Powstanie i organizacja referatów ds. wyznań w prezydiach rad narodowych województwa szczecińskiego w latach 1950–1959 [w:] Społeczeństwo, państwo, Kościół (1945–2000). Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej, Szczecin, 15–16 VI 2000 r., red. A. Kawecki, K. Kowalczyk, A. Kubaj, Szczecin 2000.
• Województwo tarnowskie. Monografia, red. J. Warszyńska, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1988.