Sylwa jako świadectwo sarmackich obyczajów. Przyczynek do badań

• Authors: Szagun Dorota

Title variants

EN

Silva as a testimony Sarmatian custom. Introduction to the study

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Sylwa szlachecka jest jednym z najsilniej reprezentowanych typów tekstu w Rzeczypospolitej Szlacheckiej od XVI do XIX wieku. Jest także wyraźnie związana z dominującą w tym okresie szlachecką wspólnotą komunikatywną, stając się odzwierciedleniem sarmackich obyczajów. Samo pisanie sylw jawi się jako powszechny zwyczaj językowy, w swym tworzywie i treści ujawniając kolejne ślady obyczajów. Z punktu widzenia genologii lingwistycznej, sylwa jawi się jako kategoria kulturowa, ujmowana w wymiarze formotwórczym, poznawczym, komunikacyjnym, stylistycznym i historycznym. W niniejszym artykule podjęto próbę omówienia jednego z aspektów – sylwy jako kategorii komunikacyjnej. Bogactwo gatunków, ich hybrydyczność, typowość dla różnych kategorii ponadgatunkowych odzwierciedla gusta i potrzeby szlachty, dając wyraz mentalności sarmackiej czasów saskich.

EN

Nobles’ silva is one of the most strongly represented types of text in the Nobles’ Republic from the sixteenth to the nineteenth century. It is also clearly linked to the dominant in this period noble communicative community, becoming a reflection of the Sarmatian customs. Writing the silva itself appears to be a common linguistic usage, revealing further traces of customs in its material and content. From the point of view of linguistic genology, silva is seen as a cultural category, recognized in the creating, cognitive, communicative, stylistic and historical dimensions. This article attempts to discuss one aspect – silva as a category of communication. The richness of genres, their hybridity, typicality for different categories reflects the tastes and needs of the nobility, expressing the Sarmatian mentality of Saxon times.

Keywords

PL

gatunek; obyczaj; sylwa; szlachta; wspólnota komunikatywna

EN

genre; custom; silva; nobility; communicative community

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2015
• Volume: LXI
• Pages: 240-249

Dates

published

2015

Contributors

author

Szagun Dorota

• Uniwersytet Zielonogórski, Wydział Humanistyczny Zakład Historii i Pragmatyki Języka Polskiego

References

• Adamczewska Izabella, 2012, Sylwa współczesna, w: Grzegorz Gazda, red., Słownik rodzajów i gatunków literackich, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 1057–1063.
• Borawski Stanisław, 2002, Wprowadzenie do historii języka polskiego. Zagadnienia historiozoficzne, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Chlebowski Piotr, 2009, Romantyczna silva rerum o Norwidowym Albumie Orbis, Wydawnictwo KUL, Lublin.
• Gajda Stanisław, 2004, Gatunki mowy w różnych odmianach i stylach języka, w: Jerzy Bartmiński, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Joanna Szadura, red., Akty i gatunki mowy, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 144–152.
• Klemensiewicz Zenon, 2002, Historia języka polskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Nycz Ryszard, 1996, Sylwy współczesne, Universitas, Kraków.
• Partyka Joanna, 1995, Rękopisy dworu szlacheckiego doby staropolskiej, Wydawnictwo Naukowe „Semper”, Warszawa.
• Prejs Marek, 2009, Oralność i mnemotechnika. Późny barok w kulturze polskiej, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Rzepka Władysław, Walczak Bogdan, 1992, Socjolekt szlachecki XVII wieku. Próba ogólnej charakterystyki, w: Marian Stępień, Stanisław Urbańczyk, red., Barok w polskiej kulturze, literaturze i języku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Kraków, s. 179–199.
• Skwarczyńska Stefania, 1969 (1970), Kariera literacka form rodzajowych bloku silva, w: Europejskie związki literatury polskiej, kom. red. Jan Zygmunt Jakubowski, Janina Kulczycka-Saloni, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, (przedruk w: Stefania Skwarczyńska, 1970, Wokół teatru i literatury. Studia i szkice, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa, s. 182–202).
• Wierzbicka Anna, 2004, Akty i gatunki mowy w różnych językach i kulturach, w: Jerzy Bartmiński, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Joanna Szadura, red., Akty i gatunki mowy, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 107–143.
• Wiśniewska Halina, 1994, Kulturalna polszczyzna XVII wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Wojtak Maria, 1996, Styl w perspektywie struktury tekstu (wybrane zagadnienia na przykładzie tekstów sylw), w: Stanisław Gajda, Mieczysław Balowski, red. nauk., Styl a tekst, Uniwersytet Opolski. Instytut Filologii Polskiej, Opole, s. 177–185.
• Wojtak Maria, 2005, Genologia tekstów użytkowych, w: Małgorzata Czermińska, Stanisław Gajda, Krzysztof Kłosiński, Anna Legeżyńska, Andrzej Zdzisław Makowiecki, Ryszard Nycz, red., Polonistyka w przebudowie, t. I, Universitas, Kraków, s. 132–148.
• Zachara Maria, 1990, Silva rerum, w: Teresa Michałowska, red., Słownik literatury staropolskiej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 772–774.

Identifiers

ISSN

0076-0390