Polska Zjednoczona Partia Robotnicza a lud pracujący miast i wsi w Konstytucji Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej i prawie w yborczym (1952–1989)

• Authors: Mażewski Lech

Title variants

EN

Polish United Workers’ Party (PZPR) and Working People of Cities and Villages, in the View of Constitution of the Polish People’s Republic (PRL) and Electoral Law (1952–1989)

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Od samego początku PZPR była główną strukturą zorganizowania ludu pracującego miast i wsi jako suwerena w PRL, acz ta sprawa była tylko implicite uregulowana przez prawo konstytucyjne. Expressis verbis stało się to dopiero w 1976 r. na gruncie wspólnej ordynacji do Sejmu PRL i rad narodowych z 17 stycznia oraz przepisu art. 3 Konstytucji PRL po nowelizacji z 10 lutego. Można uznać, że regulacja prawnokonstytucyjnego po-łożenia PZPR po ponad ćwierć wieku od momentu uchwalenia Konstytucji PRL znala-zła wreszcie swój pełny wyraz. Dzięki rozwiązaniu prawnemu zawartemu w tych dwóch aktach prawnych PZPR, kontrolując proces wyborczy, jednocześnie decydowała o treści stanowionego w Sejmie prawa, co odbywałoby się zgodnie z zasadą suwerenności ludu pracującego miast i wsi. Właśnie do tego sprowadzał się proces wyrażania woli suwere-na w państwie socjalistycznym, jakim był PRL, i podnoszenia tej woli do godności usta-wy. Ale ze względu na ustrojowopolityczną anachroniczność, istnienie zbyt dużego rozdźwięku z realiami PRL pod koniec lat 70. ubiegłego wieku, niedługo potem zacznie się odwrót od tej regulacji prawnej. Na gruncie rozwiązań prawnych z 6 maja 1987 r., usta-nawiających instytucje referendum ogólnokrajowego, mieliśmy do czynienia w sensie prawnokonstytucyjnym z początkiem ustanawiania nowego suwerena w miejsce ludu pracującego. W efekcie na znaczeniu musiały tracić struktury zorganizowania ludu pra-cującego z instancjami PZPR na czele. Proces ten znakomicie pogłębił się po uchwaleniu ordynacji wyborczych do Sejmu PRL i Senatu PRL z 7 kwietnia 1989 r.

EN

From the very beginning, the PZPR was the main structure for organizing working peo-ple of cities and villages as a sovereign in the PRL, but this matter was only implicitly reg-ulated by constitutional law. Expressis verbis, it happened in 1976 on the basis of joint or-dinance of Polish People’s Republic Seym and national councils dated January 17th and the provision of Article 3 of Polish Constitution after the amendment dated 10th Feb-ruary.It can be concluded that the regulation of the PZPR legal and constitutional po-sition after more than a quarter of a century, since the Constitution of the Polish Peo-ple’s Republic was adopted, has finally found its full expression. With the legal solution contained in those two legal acts, the PZPR, while controlling the electoral process, at the same time it determined the content of the law constituted in Seym, which would be done in accordance with the principle of the sovereignty of the working people of towns and villages. That is exactly what the process of expressing the will of a sovereign in a so-cialist state like the Polish People’s Republic was, and raising that will to the dignity of a statute. But due to the systemic and political anachronism, the existence of too much dissonance with the realities of the Polish People’s Republic in the late 70s of the last cen-tury, a retreat from this legal regulation will begin soon afterwards. On the basis of le-gal solutions of 6th May, 1987, establishing the institutions of a nationwide referendum, we were dealing in the legal and constitutional sense with the beginning of the estab-lishment of a new sovereign in place of working people class. As a result, the structures of organizing the working people along with the PZPR instances had to lose their signif-icance. This process deepened greatly after the adoption of the electoral regulations for the PRL Sejm and the PRL Senate on 7th April 1989.

Keywords

PL

Konstytucja PRL, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, lud pracują-cy miast i wsi, przewodnia siła polityczna społeczeństwa w budowie socjalizmu

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Przegląd Prawa Konstytucyjnego
• Year: 2020
• Issue: 1 (53)
• Pages: 235-266

Dates

published

2020-02-29

Contributors

author

Mażewski Lech

• Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu im. E. Kwiatkowskiego w Gdyni

References

• Borecki P., Geneza Konstytucji PRL z 22 lipca 1952 r., „Przegląd Sejmowy” 2007, nr 5.
• Burdeau G., Hamon F., Troper M., Droit constitutionnel, Paris 1999.
• Cadart J., Institutions politiques et droit constitutionnel, t. I, Paris 1975.
• Chantebout B., Droit constiturionnel et science politique, Paris 2000.
• Charvin R., Les etats socialistes europeens (Institutions et vie politiques), Paris 1975.
• Dudek A., Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988–1990, Kraków 2004.
• Duverger M., Les orangers du lac Balaton, Paris 1980.
• Duverger M., Institutions politiques et droit constitutionnel, t. I, Paris 1980.
• Działocha K., Stosowanie Konstytucji PRL, „Acta Universitatis Nicolai Copernici”, Prawo XXIV, Toruń 1985.
• Friszke A., Opozycja polityczna w PRL 1945–1980, Londyn 1994.
• Garlicki A., Stalinizm, Warszawa 1993.
• Garlicki A., Karuzela. Rzecz o Okrągłym Stole, Warszawa 2003.
• Gebert S., Wspólna ordynacja wyborcza do Sejmu i rad narodowych, „Państwo i Prawo” 1976, nr 1–2.
• Granat M., Likwidacja monopolistycznej pozycji partii komunistycznych, Lublin 1992.
• Granat M., Uwagi do prawnoustrojowego statusu partii komunistycznej, „Państwo i Prawo” 1993, nr 3.
• Hauriou A., Droit constitutionnel et institutions politiques, Paris 1966.
• Hochfeld J., Sejm. Próba wstępnej analizy, [w:] J. Hochfeld, Marksizm, socjologia, socjalizm. Wybór pism, Warszawa 1982.
• Jaskiernia J., Ustawowa regulacja konsultacji społecznych i referendum, „Państwo i Prawo” 1987, nr 7.
• Jellinek G., Ogólna nauka o państwie, część II, Warszawa 1921.
• Kamiński M. M., Jak komuniści mogli zachować władzę po Okrągłym Stole. Rzecz o (nie) kontrolowanej odwilży, sondażach, opinii publicznej i ordynacji wyborczej, „Studia Socjologiczne” 1997, nr 2.
• Kołakowski L., Główne nurty marksizmu. Powstanie-rozwój-rozkład, t. II, Paryż 1976.
• Kubas A., W sprawie zmian prawa wyborczego, [w:] Obywatelskie inicjatywy ustawodawcze. Solidarności 1980–1990, zebrali i przygotowali do druku K. Barczyk, S. Grodziski, S. Grzybowski, Warszawa 2001.
• Kubas A., Rozmarynowicz A., Praworządność a nomenklatura, „Tygodnik Powszechny” 1981, nr 44.
• Kuisz J., O udziale prawników w procesie zawierania Porozumienia Gdańskiego, „Państwo i Prawo” 2005, nr 8.
• Makowski W., Nauka o państwie, Warszawa 1939.
• Malia M., Sowiecka tragedia. Historia komunistycznego imperium rosyjskiego 1917–1991, Warszawa 1998.
• Mażewski L., rec. J. Kuisz, Charakter prawny porozumień sierpniowych 1980–1981, Warszawa 2009, „Przegląd Sejmowy” 2010, nr 3.
• Mażewski L., Długa dekada lat siedemdziesiątych (1968–1981). Rola nowelizacji z 10 lutego 1976 r. Konstytucji PRL z 22 lipca 1952 r. w ewolucji ustroju PRL na tle konstytucji europejskich państw socjalistycznych, Toruń 2011.
• Mażewski L., System rządów w PRL (1952–1989), Warszawa-Biała Podlaska 2011.
• Mażewski L., Władza, własność i położenie Kościoła. Z dziejów autorytaryzmu w Polsce w latach 1944/1945–1989/1990, Toruń 2015.
• Mażewski L., Ustrojowopolityczny taran. Polityka NSZZ „Solidarność” a przemiany ustrojowe w PRL w latach 1980–1982, Warszawa-Radzymin 2017.
• Persak K., „Troskliwy opiekun i światły doradca Polski Ludowej” – poprawki Józefa Stalina do Konstytucji PRL z 22 lipca 1952 r., [w:] PRL. Trwanie i zmiana, red. D. Stola, M. Zaremba, Warszawa 2003.
• Pipes R., Rewolucja rosyjska, Warszawa 1994.
• Pospieszalski K. M., Partia polityczna w prawie polskim na tle ustawodawstw innych państw, Sprawozdania PTPN, t. XV, Poznań.
• Raciborski J., Rytuał, plebiscyt czy wybory? Socjologiczna analiza wyborów do rad narodowych w 1988 roku, Warszawa 1989.
• Rybicki M., Geneza i tryb przygotowania Konstytucji, [w:] Konstytucje Polski, t. II, red. M. Kallas, Warszawa 1990.
• Sadowski A., Wolne wybory. Analizy, propozycje, Wrocław 1985.
• Siemieński F., Prawo konstytucyjne, Warszawa-Poznań 1978.
• Skrzydło W., Podstawowe prawa polityczne obywateli PRL, „Ideologia i Polityka” 1976, nr 7–8.
• Sobolewski M., Zagadnienia instytucjonalizacji partii politycznych w literaturze NRF, „Państwo i Prawo” 1958, nr 12.
• Sokolewicz W., Konstytucja PRL po zmianach z 1976, Warszawa 1978.
• Stembrowicz J., Struktura, organizacja i tryb funkcjonowania rządu PRL, Warszawa 1974.
• Stembrowicz J., Konstytucja PRL na tle nowelizacji 1954–1980, [w:] Konstytucje Polski, t. II, red. M. Kallas, Warszawa 1990.
• Werblan A., Stalinizm w Polsce, Warszawa 1991.
• Wiatr J. J., Raciborski J., Wybory w PRL: doświadczenia i wnioski, Warszawa 1987.
• Winczorek P., Formy regulacji prawnej działalności partii politycznych w niektórych państwach burżuazyjnych, „Państwo i Prawo” 1971, nr 12.
• Zakrzewska J., Status partii politycznych Europy Zachodnich, „Państwo i Prawo” 1974, nr 2.
• Zamkowski W., Podmiotowy aspekt suwerenności na tle ustroju państwowego PRL, [w:] Księga pamiątkowa ku czci Konstantego Grzybowskiego, red. J. Lewandowska, Kraków 1971.
• Zawadzka B., Konsultacje społeczne i referendum w systemie politycznym PRL, „Studia Prawnicze” 1989, z. 2–3.

Identifiers

ISSN

2082-1212